تئاتر عروسکی خیابانی «حامی» ندارد

دیدارنیوز: نویسنده و کارگردان نمایش «شکارچی» می‌گوید: متاسفانه خیلی از آثار خیابانی به لحاظ نمایشنامه بسیار ضعیف هستند و با رصدی که در آثار داشتم، متوجه شدم بیشترین ضربه را از همین نقطه می‌خوریم.

نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی «تهران-مبارک» قرار بود مهرماه سال گذشته برگزار شود که با درخواست هادی حجازی‌فر، دبیر جشنواره و موافقت اداره کل هنر‌های نمایشی به تعویق افتاد. حال این رویداد در سه بخش نمایش‌های صحنه‌ای ویژه مخاطب بزرگسال، نمایش‌های صحنه‌ای ویژه مخاطب کودک، نوجوان و خانواده و نمایش‌های فضای باز در حال برگزاری است و پنج روز از آن گذشته است.

یکی از بخش‌های مهم تئاتر عروسکی در کشور‌های پیشرو در این ژانر اجرای خیابانی است. سال‌هاست که کارگردان‌های تئاتر با همکاری سازندگان عروسک به ساخت شخصیت‌هایی جالب، عجیب و گاه عظیم و غول‌پیکر می‌پردازند. چنین گروه‌هایی سابقه حضور در جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک در دوره‌های قبل دارند. اما نمایش خیابانی برای عروسکی‌کاران داخل کشور نیز گونه‌ای با اهمیت است که همواره مورد توجه بوده است. جشنواره تئاتر عروسکی البته در همه ادوار خود چنین بخشی داشته است. اما آنچه در کم و کیف آثار حاضر در جشنواره امسال تفاوت ایجاد کرده، وسواس در نوع انتخاب آثار است. بخش خیابانی جشنواره نیز از چنین وسواس‌های به دور نبوده است. در جشنواره امسال چندین اثر از تهران و دیگر شهر‌ها در بخش خیابانی حضور یافته‌اند.

نمایش کودک و نوجوان «شکارچی» به نویسندگی و کارگردانی لیلا بیگوند یکی از آثاری است که در نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی «تهران-مبارک» حضور یافته و درچهارمین روز این رویداد اجرا شد.

بیگوند درباره کلیت «شکارچی» گفت: نمایش ما تمام موزیکال و بی‌کلام است و با تکنیک عروسک میله‌ای به همراه ماسک کار شده است.

او درباره داستان «شکارچی» توضیح داد: قصه درباره دریاچه‌ای است که پرندگان و ماهی‌ها در آن زندگی می‌کنند تا اینکه یک شکارچی وارد می‌شود و به هرکدام از این حیوانات آسیبی وارد کرده یا آن‌ها را در دام خود اسیر می‌کند. در ادامه «آناهیتا»، الهه باران وقتی می‌بیند حیوانات اسیر شده‌اند، از بچه‌ها تقاضا می‌کند که به صحنه بیایند و این حیوانات را از دام شکارچی آزاد کنند و خود شکارچی را به دام بیندازند.

این کارگردان با اشاره مشارکتی بودن نمایش گفت: خوشبختانه بچه‌ها از عروسک‌های این اثر نمایشی به دلیل جذابیت‌های رنگی که دارند، بسیار استقبال کردند و نمایش مورد توجه‌شان واقع شد و حتی نسبت به اینکه چرا شکارچی پرندگان را اسیر کرده است هم واکنش نشان دادند. از سوی دیگر به دلیل موزیکال بودن، بزرگ‌تر‌ها نیز با آن ارتباط خوبی برقرار کردند.

وی در پاسخ به این سوال که جای نمایش‌های مشارکتی در رده سنی کودک و نوجوان تا چه اندازه در صحنه نمایش خالی است، بیان کرد: به نظرم کار اگر با هدف آموزش باشد، حتما باید بچه‌ها را به سمت مشارکت متمایل کند.

بیگوند ادامه داد: یکی از تکنیک‌های نمایش خلاق این است که مشارکت کودک (به خصوص در رده سنی زیر دوازده سال) را همراه داشته باشد؛ اما متاسفانه خیلی از آثار خیابانی به لحاظ نمایشنامه بسیار ضعیف هستند و با رصدی که در آثار داشتم، متوجه شدم بیشترین ضربه را از همین نقطه می‌خوریم.

آثار جشنواره نباید فقط سرگرم‌کننده باشند

او با اشاره به اینکه گروه‌های تئاتر خیابانی معمولا اهمیت نمایشنامه را نمی‌دانند و این مقوله را بسیار ساده تلقی می‌کنند، ادامه داد: برخی فعالان تئاتر خیابانی مانند هنرمندان تئاتر صحنه‌ای به هدف فکر نمی‌کنند. نمایشنامه انواع و اقسام گوناگونی دارد و تنها برخی از آن‌ها هدف‌شان صرفاً سرگرمی است. وقتی در جشنواره شرکت می‌کنیم باید هدف سرگرمی صرف را کنار بگذاریم و نمایشنامه‌ای اجرا کنیم که به لحاظ محتوا و تکنیک با نمایش صحنه‌ای فرقی نداشته باشد. به نظرم نباید از این موضوع مهم به سادگی و راحتی عبور کنیم.

بیگوند همچنین به الزامات اجرای نمایش عروسکی در خیابان اشاره کرد و گفت: عروسک‌ها باید از بعد بصری بسیار جذاب باشند تا بچه‌ها جذب آن شوند. می‌دانم که تولید عروسک هزینه‌های سنگینی دارد، اما با دقت و ظرافت می‌توان عروسک‌های زیبایی خلق کرد. ضمن اینکه از نظر شنیداری، آثار خیابانی باید به نحوی باشند که مخاطب بتواند صدا را واضح بشنود، یا اگر نیاز است و در جای پرسروصدایی اجرا انجام می‌شود، از پلی‌بک استفاده کرد.

مؤسسه یا شرکت نمایشی‌ای نداریم که افراد توانمند را جمع کند

وی در ادامه به ضرورت حمایت‌های بیشتر از گروه‌های نمایشی اشاره کرد و گفت: اغلب برای ساخت عروسک از هرآنچه دمِ دست هست، استفاده می‌شود و این خوب نیست. ما مؤسسه یا شرکت نمایشی‌ای نداریم که افراد توانمند را جمع کند و انتظار کار خوب داشته باشد. اگر نهادی شکل بگیرد و یا اداره کل هنر‌های نمایشی این ریسک را انجام دهد و افرادی را که در عرصه خود توانمند هستند، دور هم جمع کند و امکانات در اختیار آن‌ها قرار دهد تا کار خوب تولید کنند، قطعا می‌توان نمایش‌های ایرانی خوبی اجرا کرد و به صحنه برد.

این نویسنده و کارگردان تئاتر در پایان گفت: با وجود مشکلات موجود و مواردی که با آن‌ها مواجهیم، نمی‌توانیم مخاطب تربیت کنیم، چون همه این اتفاقات زنجیروار به هم وصل هستند و هرکدام دچار مشکل شوند، دیگر حلقه‌ها نیز با مشکل مواجه خواهند شد.