بحران انسانی اوکراین، یک سال پس از جنگ چگونه است؟

دیدارنیوز ـ سرویس بین‌الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که لزوما مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.

منبع: اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا

نویسنده: دیانا روی

مترجم: حمید رضا بابایی

بیش از یک سال پس از تهاجم روسیه به اوکراین، این کشور دچار بحران شدید انسانی است. وجود  میلیون‌ها آواره نیز کشور‌های همسایه اوکراین را با دشواری‌های شدید روبرو کرده است. فروریختن سد نوا کاخووکا نیز صد‌ها هزار نفر از مردم اوکراین را بدون آب آشامیدنی به حال خودر‌ها کرده و به جابجایی گسترده مردم در کشوری منجر شده است که تا همین جا هم با مصائب شدید دست و پنجه نرم می‌کنند.

از زمان آغاز تهاجم همه جانبه ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، بیش از هشت میلیون نفر از این کشور گریخته‌اند، تا گسترده‌ترین بحران آوارگان اروپا از جنگ جهانی دوم تاکنون رقم بخورد.

کشور‌های همسایه اوکراین پذیرای میلیون‌ها آواره بی‌خانمان شده‌اند و سازمان‌های بین‌المللی نیز ده‌ها میلیارد دلار به این کشور کمک ارسال کرده‌اند. جنگ در دومین سال ادامه دارد و هیچ دورنمایی نیز برای پایان آن متصور نیست، در این شرایط کارشناسان از این مساله نگرانند که کشور‌های پذیرای آوارگان، دچار خستگی مفرط میزبانی از آوارگان شوند.

بحران انسانی کنونی در اوکراین چیست؟

به گزارش یک نهاد وابسته به سازمان ملل، از زمان تهاجم روسیه، بیش از ۱۳ میلیون نفر یا تقریبا یک سوم از جمعیت پیش از جنگ اوکراین، آواره شده‌اند. از این تعداد، بیش از ۵ میلیون نفر در داخل اوکراین آواره هستند، در حالی که بیش از ۸ میلیون نفر دیگر در کشور‌های همسایه به سرمی‌برند. ضمنا قاره اروپا در سال ۲۰۱۵ نیز پذیرای حدود یک میلیون آواره از کشور‌های آفریقایی و خاورمیانه بود و در دهه ۱۹۹۰ هم تا چهار میلیون آواره از جنگ‌های یوگسلاوی وارد اروپا شدند. از ژوئن ۲۰۲۳  دست‌کم ۸ هزار و ۹۸۳ غیرنظامی کشته و ۱۵ هزار و ۴۴۲ نفر زخمی شده‌اند. این‌ها آمار تلفات تایید شده است؛ ارقام واقعی احتمالا بسیار بیشتر از این‌ها است. این تلفات عمدتا در مناطق دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین متمرکز است، مناطقی که با هم به عنوان دونباس شناخته شده و صحنه شدیدترین جنگ‌ها بوده است.

در همین حال مقامات آمریکایی می‌گویند نیرو‌های روسیه از جولای ۲۰۲۲ تا حدود ۱.۶ میلیون آواره اوکراینی را به زور به مناطق روسی منتقل کرده‌اند. به گفته گروه‌های حقوق بشری، بسیاری از این افراد مجبور شده‌اند از ملیت اوکراینی خود دست بکشند. براساس قوانین بین‌الملل، جابجایی اجباری افراد، جنایت جنگی محسوب می‌شود، اما روسیه از این اقدامات به عنوان "تخلیه انسان دوستانه" یاد می‌کند.

علاوه بر این، جنگ به زیرساخت‌های اوکراین به شدت آسیب رسانده است. حملات هوایی روسیه مراکز بهداشت و درمان، مناطق مسکونی و نیروگاه‌های تولید برق را هدف قرار داده است به گونه‌ای که میلیون‌ها نفر، زمستان را بدون برق سپری کردند. مقامات اوکراینی، روسیه را به تخریب سد نوا کاخووکا متهم می‌کنند، ادعایی که مقامات روسی تکذیب می‌کنند. با ویرانی این سد، صد‌ها هزار نفر آب آشامیدنی ندارند، نیروگاه اتمی زاپوریژیا در اطراف این سد اکنون در معرض تهدید قرار گرفته و تعداد زیادی از ساکنان منطقه در حال ترک آن هستند. میلیون‌ها نفر دیگر در سراسر کشور همچنان به گرما، آب بهداشتی و سایر اقلام اساسی، دسترسی چندانی ندارند و یا کاملا از آن‌ها محرومند. گزارش بانک جهانی در دسامبر ۲۰۲۲ حاکی است هزینه تقریبی بازسازی اوکراین تا ۶۴۱ میلیارد دلار خواهد بود.

با توجه به وخامت اوضاع در زیرساخت‌های بهداشتی اوکراین، مقامات مرتبط از شیوع بیماری‌های عفونی همچنان نگرانند. آن‌ها هشدار می‌دهند که شدت انتقال کرونا بالا است و این که تنها ۳۸ درصد از مردم علیه ویروس کووید کاملا واکسینه شده‌اند. در شهر ماریوپل که در اشغال نیرو‌های روسی است، مقامات برای مقابله با وبا و اسهال خونی، قرنطینه اِعمال کرده‌اند و در همین حال نمایندگی حقوق بشر سازمان ملل در اوکراین از گزارشات مربوط به ابتلای اسرای اوکراینی به بیماری‌هایی نظیر هپاتیت A  و سِل ابراز نگرانی می‌کنند.

آوارگان کجا می‌روند؟

حدود ۲.۹ میلیون نفر یا ۳۵ درصد از آوارگان اوکراینی در اروپا، راهی شرق روسیه شده‌اند. لهستان که هم‌اکنون میزبان ۱.۳ میلیون اوکراینی است، (هم افرادی که شهروند این کشور شده اند و هم کسانی که به عنوان کارگران مهاجر در لهستان حضور دارند) از دومین موج آوارگان نیز شامل بیش از ۱.۶ میلیون نفر، استقبال کرده است. اکثر آوارگان باقی مانده به جمهوری چک، مولداوی، رومانی، اسلواکی و سایر کشور‌های اروپایی گریخته‌اند، که بسیاری از آن‌ها پیش از شروع جنگ نیز پذیرای حجم قابل توجهی از اتباع اوکراین بودند.

تعداد آوارگانی که اوکراین را ترک می‌کنند تقریبا همان رقم در زمان اوج مهاجرت یعنی مارچ ۲۰۲۲ است و از آن زمان تاکنون حدود ۶ میلیون نفر به وطن بازگشته‌اند. با این حال کارشناسان امور مهاجرت هشدار می‌دهند که تهاجم برنامه ریزی شده روسیه برای بهار، احتمالا تا چهار میلیون آواره دیگر در سال ۲۰۲۳ به همراه خواهد داشت.

واکنش دیگر کشور‌ها به این بحران چه بوده است؟

مقامات اتحادیه اروپا بلافاصله ساز و کار اضطراری موسوم به "دستورالعمل حمایت موقت" این اتحادیه را فعال کردند. بر اساس این قانون که تا پیش از این هرگز استفاده نشده بود، مردمی که اوکراین را ترک می‌کنند حق خواهند داشت بدون درخواست پناهندگی، تا سه سال در کشور‌های اتحادیه اروپا زندگی و کار کنند. در حال حاضر بیش از ۴.۸ میلیون اوکراینی بر اساس قانون حمایت موقف اتحادیه اروپا و برنامه‌های مشابه ثبت نام شده‌اند، که این تعداد ۶۰ درصد کل آوارگان اوکراینی است. اتحادیه اروپا همچنین وعده داده است بیش از ۵۰ میلیارد دلار حمایت مالی، انسان دوستانه و کمک نظامی در اختیار اوکراین قرار دهد که شامل ۱۹ میلیارد دلار کمک‌های اضافی اقتصادی در سال ۲۰۲۳ نیز می‌شود.

برخی کشور‌های اروپایی اقامتگاه‌های موقت، بیمارستان و مراکز پذیرایی دایر کرده‌اند تا به آوارگان غذا، اطلاعات و تجهیزات پزشکی ارائه کنند؛ سازمان‌های امداد و مراکز مرتبط با جامعه مدنی هم تجهیزات مورد نیاز کودکان را ارائه می‌کنند و پوشاک در اختیار آوارگان قرار می‌دهند. بقیه کشور‌ها از جمله ایرلند قانون ویزا را برای تمام اوکراینی‌هایی که درخواست پناهندگی می‌کنند، لغو کرده‌اند. جمهوری چک هم ممنوعیت ورود به این کشور و محدودیت‌های کرونایی را برای اوکراینی‌ها لغو کرده است.

با این حال کارشناسان از "خستگی ناشی از رسیدگی به امور آوارگان" در سال آینده نگران هستند، زیرا جنگ همچنان ادامه دارد و اروپا خود با افزایش بهای انرژی، کمبود مسکن، فرصت‌های محدود شغلی و محدودیت‌های بودجه دولتی دست به گریبان است. این عوامل به گسترش احساسات شدید ضد مهاجرت منجر شده است. اعتراضات ضد دولتی در جمهوری چک، و حمله برخی سیاست گذاران آلمانی به برنامه "گردشگری رفاهی" از جمله این موارد هستند.

آلبرتو هورست نیدارت، متخصص امور مهاجرت در اندیشکده "مرکز سیاست اروپا" مستقر در بروکسل، به روزنامه فایننشال تایمز گفت: "لفاظی سیاسی درخصوص مهاجرت، اکنون در کشور‌های اروپایی در حال افزایش است و این امر بیانگر مشکلاتی است که بسیاری کشور‌های اروپایی برای دست یابی به راه حلی یکسان، با آن‌ها مواجه هستند. "

آمریکا نیز ده‌‎ها میلیارد دلار کمک به اوکراین ارائه کرده، نزدیک به سه هزار آواره اوکراینی را در چارچوب برنامه آوارگان خود پذیرفته و برای تقریبا ۶۰ هزار مهاجر اوکراینی، وضعیت حمایت موقت فراهم کرده است.

سازمان‌های بین‌المللی چه نقشی ایفا کرده‌اند؟

روسیه برای مقابله با اقدام شورای امنیت سازمان ملل، از حق وتوی خود استفاده کرده است. اما مجمع عمومی سازمان ملل مخالفت گسترده خود را با تهاجم به اوکراین بیان کرده است. این مجمع با اکثریت آراء چندین قطعنامه تصویب کرده، از جمله قطعنامه‌هایی که از روسیه می‌خواهد به اوکراین غرامات جنگی بپردازد و از دیگر کشور‌ها خواسته است اقدام پوتین را در الحاق چهار منطقه شرق اوکراین به روسیه، به رسمیت نشناسند.

در همین حال بیش از ده نهاد سازمان ملل از جمله برنامه جهانی غذا و سازمان بهداشت جهانی کمک‌های میدانی در اختیار اوکراین قرار داده‌اند. در سال ۲۰۲۲، سازمان ملل برای اجرای بیش از ۱۰۰ طرح از طریق صندق امداد اوکراین وابسته به این سازمان، ۱۹۲ میلیون دلار اختصاص داد. در سال آینده نیز سازمان ملل به دنبال اختصاص ۵.۶ میلیارد دلار دیگر به این مبلغ است. بانک جهانی هم در اقدامی مشابه، از زمان آغاز جنگ اوکراین، بیش از ۳۴ میلیارد دلار به طرح‌های مختلف اختصاص داده است.

در همین حال، دادگاه کیفری بین‌المللی همچنان در حال رسیدگی به جنایات جنگی است که ادعا می‌شود نیرو‌های روسیه در اوکراین مرتکب شده‌اند. مقامات اوکراینی می‌گویند برای بیش از ۶۶ هزار مورد مرتبط با این ادعاها، اسنادی ارائه کرده‌اند. دادگاه‌های اوکراین تاکنون برای تقریبا ۹۰ نفر از فرمانده‌هان ارتش روسیه در این خصوص اعلام جرم کرده‌اند.