دیدارنیوز ـ رضا قنبری*: انتخابات ریاست جمهوری ترکیه به دور دوم کشیده شد. رقابتی سنگین و نفسگیر که با مشارکت ۸۸ درصدی شهروندان، نمونه‌ای کم نظیر از رابطه دولت‌ـ‌ملت را به نمایش گذاشت. به دلایل متعددی این انتخابات در کشورمان با دقت دنبال و تحلیل‌های متفاوتی درباره آن در رسانه‌ها منتشر شده است.
از "سعدآباد تا توپکاپی" در این شماره به برخی نکات کمتر دیده شده این انتخابات خواهد پرداخت:
- در چهارم مهرماه سال گذشته در "شماره ۶۷ ستون از سعدآباد تا توپکاپی" یادداشتی با عنوان ۵۰ -۵۰ به نفع اردوغان منتشر کردم. تحلیلی از نظرسنجی‌های انتخاباتی که آرا اردوغان را ۴۸ درصد و میزان رای عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی به عنوان احزاب حاکم هم به ترتیب ۳۷ و ۱۰ درصد پیش بینی کرده بود. حالا ۸ ماه پس از آن یادداشت، تقریبا همان نتایج در انتخابات کسب شده و حزب حاکم به خوبی توانسته از بدنه رای خود برابر حملات بی وقفه اپوزیسیون، زلزله ۷.۵ ریشتری جنوب کشور و تورم فزاینده مراقبت کند؛ بنابراین بر خلاف بسیاری از پیش‌بینی‌ها، اقتصاد نتوانسته راه سیاست در ترکیه تغییر دهد. برای نمونه طبق آمار‌های رسمی تورم اجاره بها در استانبول طی ۵ سال گذشته حدود ۶۵۰ درصد رشد کرده، اما در همین شهر بیش از ۴۶ درصد مردم به ادامه راه با اردوغان رای داده‌اند.
- در بررسی آرا محلات استانبول هم به موارد جالبی بر می‌خوریم. اگرچه در بسیاری از مناطق شهر رقابت دو نامزد به هم نزدیک است، اما مثلا در "بیکوز" بعنوان یکی از گرانترین مناطق استانبول، اردوغان ۶۰ به ۴۰ از قلیچداراوغلو جلو افتاده و از دیگر سو در محله بشیکتاش بعنوان پاتوق سکولارها، قلیچدار اوغلو حدود ۸۰ درصد آرا را به خود اختصاص داده است. در منطقه فاتیح و پل گالاتا که طبقه سنتی و قدیمی شهر زندگی می‌کنند اردوغان حدود ۱۰ درصد بیشتر از رقبیش رای آورده و در مناطق مدرنی، چون آتاشِهیر، قلیچدار اوغلو به وضوح جلوتر است؛ بنابراین تفاوت‌های مذهبی، فرهنگی و اجتماعی بر اختلاف‌های طبقاتی/ اقتصادی سایه افکنده است.
- در حالی که اکثر موسسات نظرسنجی قلیچدار اوغلو را پیروز دور اول می‌دانستند، اما نتایج انتخابات طور دیگر پیش رفت. با نگاهی به آمارها، گویی نظرسنجی‌ها در شهر‌های بزرگ صورت گرفته و استان‌های مرکزی و روستا‌ها از قلم افتاده‌اند. در واقع تنها با در نظر گرفتن آراء شهر‌های استانبول، آنکارا، ازمیر و آنتالیا نظرسنجی‌ها دقیق و درست از آب در می‌آیند؟!
نقطه ضعف بزرگی که در دور‌های پیشین به دلیل اختلاف رأی اردوغان با رقبایش زیاد به چشم نمی‌آمد و این بار با نزدیک بودن رقابت خود را نشان داد. هرچند اردوغان پس از انتخابات با حمله به مافیای نظرسنجی‌ها، این موسسات را به همکاری با مخالفان متهم ساخت؟!
- نحوه ارتباط اردوغان و بدنه رأیش هم از دیگر نقاط جالب انتخابات است. بسیاری از اسلام گرایان اردوغان را با القابی، چون "رئیس" یا "طیب بابا" می‌شناسند، شکلی از وفاداری که اگر چه به کارآمدی اردوغان در دو دهه اخیر و خدمات فراوان او به ترکیه هم مربوط است، اما ظاهرا این رابطه بیش از شهروند- سیاستمدار به سمت مریدـ مراد رفته است. بسیاری از هواداران اردوغان بخشی از هویت خود را در حمایت از او تعریف کرده و او را نماد جریان فکری خود می‌دانند. "طیب بابا" هم با علم به شکل این ارتباط در روز انتخابات، به جای سخنرانی برای هوادارانی که در اطراف حوزه رای گیری جمع شده بودند، در میان بچه‌ها عروسک و ماشین برقی توزیع می‌کرد. رفتاری که مخالفان آن را پوپولیسم می‌خوانند و موافقان، مردم‌داری؟!
- مخالفان در این دوره بهترین عملکرد دو دهه اخیر خود به نمایش گذاشتند. با ائتلاف سراسری وارد انتخابات شدند، برنامه‌های مدون در حوزه‌های مختلف را به مردم ارائه داده و تلاش فراوانی برای شکست اردوغان انجام دادند. اما به نظر همه این‌ها هنوز کافی نیست. کمپین مخالفان اعتماد به نفس کافی برای پیروزی را نداشت و لحن کمال قلیچداراوغلو در دور اول بُرندگی لازم برای بردن یک دو قطبی سیاسی را نداشت. در حافظه تاریخی مردم ترکیه هنوز خاطرات اشغال خارجی، تجزیه خاک کشور و کودتا‌های خونین زنده است و بنابراین حضور رئیس جمهوری "مقتدر" در راس کشور بیشتر به مذاق آن‌ها خوش می‌آید. نقطه ضعفی که ظاهرا خود اپوزیسیون هم به آن پی برده و در دور دوم نامزد چپ‌گرایان گویی از دنده راست برخواسته و کمپین تبلیغاتی مخالفان بیشتر حول ملی گرایی می‌چرخد.
- سرعت، دقت و سلامت هم یکی از نکات کمتر دیده شده این انتخابات بود. بیش از ۵۵ میلیون شهروند فقط طی ۹ ساعت آراء خود را در دو انتخابات مجزا به صندوق ریخته و نتایج پس از ۵ ساعت اعلام و به شکایت‌ها در طول ۲۴ ساعت رسیدگی شد. جالب آنکه رئیس جمهور مستقر تنها با نیم درصد اختلاف مجبور به حضور در دور دوم انتخابات شد. روندی که شاید مهم‌ترین دلیل حضور ۸۸ درصدی مردم پای صندوق هاست. زیرا نظر مردم، خوانده و در سرنوشت کشور موثر است. الگوی مناسب برای بسیاری از حاکمان خاورمیانه که تفاوت چندانی بین صندوق رأی و صندوق میوه قائل نیستند!
*روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه
