انتخابات آزاد به مثابه رفراندوم مداوم

دیدارنیوز ـ رضا قنبری*: یکی از ویژگی‌های مهم انتخابات ترکیه استقبال کم نظیر مردم از صندوق آراست. طبق نظرسنجی‌ها مشارکت عمومی در انتخابات ۲۴ اردیبهشت حدود ۹۰% برآورد می‌شود و این عدد نه تنها در بن‌بست خاورمیانه که در سراسر جهان کم نظیر است.

این هفته در "از سعدآباد تا توپکاپی" به دلایل مقبولیت بالای انتخابات در ترکیه خواهیم پرداخت.

***

مهمترین دلیل این سطح از مشارکت به واقعی بودن امر سیاست‌ورزی در ترکیه بر می‌گردد. صندوق آرا، ائتلاف‌ها و احزاب، کاملا در سرنوشت شهروندان موثر هستند و رای مردم فصل الخطاب دعوا‌های سیاسی و اختلافات جناحی است. مثلا در رفراندوم تغییر قانون اساسی سال ۲۰۱۷، حامیان دولت خواستار افزایش قدرت رئیس جمهور برای پیشبرد امور اجرایی کشور بودند و اپوزیسیون کاهش قدرت نظارتی مجلس را منجر به دیکتاتوری می‌دانست. در حالی که اردوغان اکثریت مجلس را همراه خود می‌دید و حتی ارکان قوه قضاییه هم حامی او بودند، اما تغییرات قانون اساسی را طبق قوانین کشور به همه پرسی عمومی سپرد. رفراندوم با حضور ناظران دو طرف برگزار و تغییرات با رای نزدیک ۵۱ به ۴۹ از سوی مردم تایید شد.

دو سال بعد در انتخابات شهرداری ۲۰۱۹ این بار مخالفان، کلید شهرداری استانبول را در رقابتی نفسگیر از معاون رئیس جمهور پس گرفتند و اکرم امام تنها با فاصله ۲ هزارم درصد بر "بن علی یلدرم" غلبه کرد. هرچند "نهاد عالی انتخابات" بدلیل نزدیک بودن آرا این انتخابات را تجدید کرد، اما به هرحال اپوزیسیون به حکمرانی عدالت و توسعه در استانبول پس از ربع قرن پایان داد. همان گونه که پس از اعتراضات به ساخت مسجد در "گزی پارک" یا درخواست‌های مردمی برای امکان حضور محجبه‌ها در ادارات و دانشگاه‌ها باز هم رفراندم مشکل گشا بود؛ بنابراین دولت و ملت به این توافق جمعی رسیده‌اند که نظر اکثریت ملاک سیاستگذاری عمومی در کشور باشد.

- تکثر نامزدها: از دیگر ویژگی‌های مهم انتخابات ترکیه امکان مشارکت همه سلایق در آن است. از گروه‌های کارگری و چپ تا ناسیونالیست راست افراطی در قالب احزاب و ائتلاف‌های سیاسی وارد انتخابات می‌شوند و همه سلیقه‌های اجتماعی از هواداران مذهبی "مدارس امام خطیب" تا لاییک‌ها و حتی دگرباشان جنسی نامزد انتخابات هستند. چه آنکه در سال ۲۰۱۸ "صلاح الدین دمیرتاش" یکی از رهبران "حزب دموکراتیک خلق‌ها" به نمایندگی از کرد‌ها از درون زندان نامزد انتخابات ریاست جمهوری شد و اتفاقا حدود ۴ میلیون رای آورد. در انتخابات ریاست جمهوری ماه جاری هم سینان اوان و محرم اینجه با جمع آوری صد هزار امضا مجوز حضور برای رقابت با اردوغان را از "نهاد عالی انتخابات" دریافت کردند. پارامتری تاثیرگذار که با قرار دادن صندوق آرا به عنوان ترازوی صلاحیت به هیچ شخص، گروه یا حزبی اجازه نمی‌دهد با ادعای نمایندگی مردم سلیقه سیاسی یا اجتماعی خود را به اکثریت تحمیل کند.

- سلامت انتخابات: یکی دیگر از ویژگی‌های تحسین برانگیز انتخابات ترکیه سلامت آن است. اگر چه تاریخ سیاسی ترکیه به کودتا‌های متعدد بر علیه رای مردم شهره است، اما از یاد نبریم حتی دولت‌های دست نشانده ژنرال‌ها هم توان دستکاری آرا مردم را نداشته‌اند. چه آنکه در هفتاد سال اخیر بار‌ها گروه‌های فشار و دولت پنهان با مراجعه به اتاق نخست وزیران و توسل به جملاتی، چون "مصلحت"، "آینده کشور" و حتی "میراث آتاتورک" خواستار دست بردن در صندوق آرا شده‌اند، اما تاریخ سیاسی ترکیه پر از به قدرت رسیدن نمایندگان مخالف است. "عدنان مندرس ۱۹۵۰"، "تورگت اوزال ۱۹۸۳"، "رجب طیب اردوغان ۲۰۰۳" و "اکرم امام اوغلو در ۲۰۱۹" تنها مثال‌های از جابجایی ۱۸۰ درجه قدرت در ترکیه هستند. نشانه‌ای از عمق دموکراسی که سیاستمدارن نه در پوستر‌های انتخاباتی بلکه در کاخ ریاست‌جمهوری به چرخش قدرت اعتقاد دارند. چه آنکه خاور میانه پر از مردانی است که با شعار جمهوری در سیاست بر تخت نشسته، با برگزاری انتخابات نمایشی ماندگار شده و تنها انقلاب داخلی و حمله خارجی کنارشان زده است.

نتایج مشارکت در انتخابات و تاثیر آن در سرنوشت کشور در خاطره جمعی مردم باقی خواهد ماند. اهمیت صندوق آرا بیش از هرچیز به اثر آن بستگی دارد و پس از چند دوره بی ثمری، در نظر شهروندان با صندوق میوه تفاوتی نخواهد داشت، چه آنکه اگر سیاستمداران به وعده‌های انتخاباتی خود پایبند بمانند و رفاه، پیشرفت و آرامش مردم را هدف حکمرانی‌شان بدانند خیلی زود در صف‌های بلند انتخاباتی پاسخ مثبت خواهند دید و در غیر این صورت تنها با اضافه کردن یک ردیف به فهرست بلند دیکتاتور‌های بدنام جهان برای خود بی آبرویی و برای مردمشان زحمت خواهند آفرید.      

*مترجم و کارشناس مسائل ترکیه