روابط رو به گسترش ایران-‌روسیه باید اسرائیل را نگران کند

دیدارنیوز ـ سرویس بین‌الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که لزوما مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.

 منبع: موسسه واشنگتن

نویسنده: ناداو پولاک

مترجم: حمید رضا بابایی

کرملین راه‌های فراوانی پیش رو دارد تا بابت حمایت ایران از جنگ با اوکراین، قدردان تهران باشد. در هفته‌های گذشته مقامات آمریکایی و انگلیسی شاهد گسترش روابط نظامی ایران و روسیه بوده‌اند. ویلیام برنز رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در ۱۶ دسامبر در مصاحبه با بخش خبری NewsHour شبکه ملی تلویزیون آمریکا اوضاع را اینگونه توضیح داد:

"آنچه که فعلا شاهد بروز آن هستیم، دستکم آغاز همکاری تمام عیار میان روسیه و ایران در امور دفاعی است، به گونه‌ای که ایرانی ها پهپاد در اختیار روس‌ها قرار می‌دهند ـ و در این لحظه که ما با هم صحبت می کنیم، آنها مشغول کشتار غیرنظامیان اوکراینی‌اند- و روسیه نیز به تدریج به دنبال راه های حمایت از ایران در زمینه های مختلف فنی و فناوری است."

برنز افزود این تحولات "تهدیدی واقعی علیه همسایگان ایران و علیه بسیاری از دوستان و شرکای ما در همسایگی ایران نیز محسوب می شوند."

ارزیابی مدیر سیا درست است، و این تحولات مشخصا تهدیدی علیه اسرائیل است. اتکای ناگهانی روسیه به ایران برای کمک‌های نظامی، به زودی وارد مرحله ی پرداخت بدهی‌ها خواهد شد و تصمیم‌گیران اسرائیلی باید مراقب این مسئله و بابت آن آماده باشند. واقعیت آن است که روسیه قادر خواهد بود این مساله را به شیوه های متعدد جبران کند که در هر حال توانایی‌های نظامی ایران را تقویت خواهد کرد.

توافق متغیر دوجانبه

از زمان تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه گذشته، ایران یکی از حامیان ثابت قدم کرملین بوده است. دولت ایران صدها پهپاد و شاید بیش از آن در اختیار روسیه قرار داده و نیروهای خود را نیز برای آموزش به شبه جزیره کریمه فرستاده است تا به ارتش روسیه برای استفاده مناسب از این سلاح‌ها، کمک کنند. گزارش‌های اخیر نیز نشان می دهد ایران درنظر دارد موشک‌های پیشرفته بالستیک کوتاه برد در اختیار روسیه قرار دهد و به مسکو کمک کند تا خط تولید پهپادهای ایرانی را راه اندازی کند.

نیروهای روسی تاکنون از این سلاح‌ها به صورت گسترده استفاده کرده‌اند ولی موفقیت‌های محدودی داشته‌اند – گرچه تاثیر آنها به اندازه‌ای بوده که سیستم دفاع هوایی اوکراین به تسخیر روسیه درآمده و خساراتی فراوان به مناطق غیرنظامی اوکراین نیز وارد شده است.

مکاتبات میان رهبران روسیه و ایران نشان می دهد ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و ژنرال‌هایش بابت جریان ثابت کمک‌های نظامی ایران، بسیار قدردان هستند.

اکنون روابط ارتقاء یافته روسیه و ایران باید مورد  توجه قرار گیرد. دو کشور چندین سال است که روابط خود را در زمینه‌های مختلف از جمله نظامی و اقتصادی حفظ کرده‌اند؛ به تازگی با دشمنان مشترک در سوریه جنگیده‌اند، گرچه منافع‌شان در آن کشور همخوانی کامل ندارد. هر دو کشور از مدت‌ها قبل به دنبال محدود کردن نقش آمریکا در صحنه جهانی بوده اند و از یکدیگر در حوزه‌های نفوذ خود حمایت می‌کنند. اما منافع روسیه و ایران تفاوت هایی نیز با هم دارند. روسیه با برخی دشمنان ایران به ویژه اسرائیل و عربستان سعودی روابط نزدیک دارد، و دو کشور برای به دست آوردن سهم بیشتر در بازار انرژی با هم رقابت می کنند، به ویژه در شرایط کنونی که روسیه بر مشتری های نفتی خود در آسیا بیش از پیش تکیه کرده است. 

ایران در ماه‌های اخیر نزد روسیه جایگاهی ارتقاء یافته به دست آورده است. این امر به واسطه حمایت‌های ایران از مسکو در عملیات بمب‌باران حاصل شده و تحولی مهم محسوب می شود و باید منتظر بود که در آینده مسکو به فکر جبران گشاده دستانه باشد. گزارش‌های اخیر به ویژه حاکی است روسیه به خلبان های ایرانی، آموزش استفاده از جنگنده‌های پیشرفته روسی داده و احتمال می‌رود بالگرد و سیستم های دفاع هوایی در اختیار ایران قرار دهد.

"هدایای" احتمالی مسکو به تهران

روسیه می‌تواند قابلیت‌های سخت‌افزاری نظامی ایران را به میزان قابل ملاحظه‌ای بهبود دهد. این مسئله به ویژه از طریق انتقال سیستم‌های دفاع هوایی به ایران میسر خواهد شد که در این صورت مسکو به یکی از خواسته‌های درازمدت تهران جامه عمل پوشانده است. روسیه تاکنون با این درخواست‌ها مخالفت کرده و نگران است چنین توافقی، روابطش را با سایرین از جمله اسرائیل، عربستان سعودی، امارات عربی متحده و ترکیه با مشکل مواجه کند. اما اکنون احتمال آن که روسیه به این خواسته ایران پاسخ مثبت بدهد، زیاد شده است.

اگر ایران از طریق روسیه به سیستم‌های پیشرفته دفاع هوایی دست یابد، دولت تهران برای مقابله با هرگونه حمله احتمالی به زیرساختارهای هسته‌ای و سایر تجهیزات راهبردی خود، مجهزتر خواهد شد. در عین حال، احتمال دست یابی ایران به جنگنده‌های پیشرفته نظیر سوخو -۳۵ و چالش حمله هوایی به ایران با کمترین خسارات و تلفات ممکن، به دغدغه‌ای بزرگ برای طراحان نظامی تبدیل خواهد شد.

روسیه همچنین می‌تواند سلاح‌هایی در اختیار ایران قرار دهد که منشاء آن خارج از مرزهای این کشور (روسیه) است. در سال گذشته، روسیه سلاح‌های غربی را که در جنگ اوکراین به دست آورده، به ایران تحویل داده است. لذا جمهوری اسلامی می تواند با مهندسی معکوس این سلاح‌ها به دو هدف برسد: یابد بگیرد چگونه در مقابل این سلاح ها بهتر از خود دفاع کند؛ و یاد بگیرد که چگونه نسخه‌های خود را از این سلاح ها، طراحی و تولید کند.

ایران تا همین جا هم برای مهندسی معکوس سلاح های غربی و گسترش آنها در منطقه، ابتکارات فراوان نشان داده است. سیستم‌های ضدهوایی که بخشی از آن بر اساس سیستم‌های ضدموشکی زمین به هوای آمریکا طراحی شده از جمله این موارد است که برای مبارزان حوثی در یمن ارسال شده. طراحی پهباد، مبتنی بر پهپاد ساقط شده آمریکا ـ آن طور که ایرانی‌ها می‌گویند - نیز نمونه‌ای دیگر از مهندسی معکوس آنها است.

با این حال تمرکز بر مسئله سخت افزارهای نظامی می تواند سایر تهدیدات علیه توازن قدرت میان ایران و اسرائیل را پیچیده تر کند، و در این میان مسئله اطلاعات، جایگاه نخست را خواهد داشت. در این عرصه روسیه هم در مبحث اطلاعات تصویری و هم در زمینه اطلاعات سیگنال، از توانایی‌های پیشرفته برخوردار است و می تواند این قابلیت ها را به ایران منتقل کند یا این که اطلاعات حساس به ایران بدهد تا دربرابر تهدیدات از خود بهتر دفاع کند. اگر روسیه از طرح‌های جنگ اسرائیل با ایران در آینده و یا عملیات مخفیانه آن در خاورمیانه، اطلاعاتی به دست آورده باشد، می توان تصور کرد که چه سناریویی شکل خواهد گرفت. روسیه شاید در گذشته مردد بود چنین اطلاعاتی را به دیگر کشورها منتقل کند، اما با توجه  به این که ایران با مسلح کردن روسیه، تهدیدات علیه مردم این کشور را کاهش داده است، شاید این بار مسکو برای انتقال اطلاعات مورد نظر (به ایران) راغب تر باشد.

همکاری در فضای مجازی، یکی دیگر از زمینه‌های نگرانی است. ایران تا همین جا هم در فضای مجازی، از توانایی‌های پیشرفته برخوردار است و نشان داده که مایل است از آن‌ها علیه دولت‌های خارجی استفاده کند، نظیر آنچه که در تابستان ۲۰۲۲ به صورت حمله‌ی سایبری به آلبانی صورت گرفت.

روسیه که خود یک اَبَرقدرت سایبری است، می تواند به هکرهای ایرانی آموزش دهد تا در عملیاتی پیچیده تر به اهداف حساس حمله کنند. روسیه همچنین می تواند با ایران اطلاعاتی درباره بخش‌های حساس آسیب پذیر به اشتراک بگذارد تا به آن در حملات سایبری با هدف جمع‌آوری اطلاعات و یا نابودی سیستم ‌های رایانه‌ای کمک کند.

برخی تحلیل‌گران اسرائیلی معتقدند روابط بنیامین نتانیاهو نخست وزیر جدید اسرائیل با ولادیمیر پوتین می تواند از شدت این نگرانی بکاهد. بر اساس این استدلال، روسیه کاری نخواهد کرد که توازن قدرت میان اسرائیل-ایران به شدت تغییر کند زیرا مسکو نگران است چنین مسئله ای به روابط روسیه و اسرائیل آسیب رسانده، تل آویو را متقاعد کند تا سیستم‌های دفاع هوایی در اختیار اوکراین قرار دهد. اما در این استدلال، مساله تغییر چشمگیر در روابط ایران- روسیه و مشخصا ارتقاء جایگاه تهران در مسکو، نادیده گرفته شده است. این تغییر، در صورت ادامه جنگ اوکراین اهمیت زیادی خواهد داشت زیرا روسیه به پهپادها و موشک‌های بالستیک بیشتری از ایران نیاز دارد.

اسرائیل برای کاهش تهدیدات چه گام هایی باید بردارد؟

در شرایطی که روابط ایران-روسیه در حال تقویت است، اسرائیل برای تامین امنیت، باید خطوط قرمز خود را به مسکو اعلام و تصریح کند نقض آنها سریعا به روابط دوجانبه آسیب رسانده و احتمالا محاسبات اسرائیل را برای انتقال سیستم های دفاع هوایی به اوکراین تغییر خواهد داد.

با این وجود، حتی در صورت احترام روسیه به خطوط قرمز اسرائیل ـ که احتمال آن بسیار کم است ـ مسکو می‌تواند مخفیانه توانایی‌های سایبری ایران را تقویت کند و یا اطلاعات حساس در اختیار آن قرار دهد.

ناگفته پیداست که روابط اسرائیل-‌روسیه از نوع برابر نیست، به ویژه ارتش روسیه از مدت ها قبل به دنبال کاهش آن بوده است. با این حال، تاکید بر این خطوط قرمز، موضع اسرائیل را مشخص خواهد کرد و شاید کرملین را متقاعد کند برای جبران مواضع ایران، اقدامات محدودتری انجام دهد.

دوم این که اسرائیل باید از روابط کنونی روسیه- ایران استفاده کرده، آمریکا و اروپا را به اقدامات بیشتر وادارد تا یا مانع از همکاری این دو کشور شود و یا این که آن را محدود کند. این مسئله می تواند در قالب تشکیل گروه کاری جدید متشکل از اروپا-آمریکا-اسرائیل باشد که نگرانی مشترک آنها روابط ایران و روسیه خواهد بود.

تشکیل چنین گروهی می تواند به افزایش تحریم‌های هدفمند منجر شده، اطلاعات بیشتری درباره عمق این روابط ارائه کند – یعنی همان کاری که آمریکا تاکنون انجام داده – و یا این که راهکارهای دیگر ارائه کند.

سوم، اسرائیل باید همزمان با شرکای منطقه‌ای خود ـ مشخصا امارات عربی متحده که ظاهرا ارتباطی مستقیم با پوتین دارد و از گسترش روابط ایران-روسیه تهدید می شود - وارد مذاکره شود تا رئیس جمهور روسیه را برای کاهش کمک به ایران تحت فشار قرار دهد.

مهم ترین نکته: در آینده‌ای نه چندان دور، ایران به ازای گشاده دستی نظامی و سرنوشت ساز خود در قبال روسیه، چیزهایی به دست خواهد آورد و روسیه نیز برای جبران این لطف، راه‌های زیادی خواهد داشت که می تواند امنیت اسرائیل را خدشه دار کند. در آن روز، اسرائیل برای مقابله با این واقعیت جدید منطقه‌ای، ابزارهای محدود دراختیار خواهد داشت، پس باید تا حد امکان آماده باشد.