تجاوز نظامی روسیه به اوکراین، ژئوپلیتیک غذا را در صدر اخبار رسانههای جهان قرار داده، این جنگ نشان داده است که چگونه ناامنی ژئوپلیتیک میتواند به ناامنی غذایی منجر شود.
دیدارنیوز: دولت جو بایدن در حال بازنویسی استراتژی امنیت ملی آمریکا برای ارائه به کنگره است و درسهای جنگ اوکراین در این استراتژی گنجانده خواهد شد. غذا یکی از موضوعات جدید و تازه، فراتر از سوژههای معمول و سنتی دیپلماسی آمریکاست که در این گزارش مورد توجه قرار گرفته است.
بلومبرگ نوشت: جنگ اوکراین، ژئوپلیتیک غذا را در صدر اخبار رسانههای جهان قرار داده است. این جنگ نشان داده است که چگونه ناامنی ژئوپلیتیک میتواند به ناامنی غذایی منجر شود و مجموعهای کامل از مشکلات را در سراسر جهان پدید آورد.
سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد در گزارش جدید خود از افزایش ۱۵۰ میلیون نفری جمعیت دارای سوءتغذیه در جهان طی سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ خبر داده است و شیوع کرونا علت این امر عنوان شده است. در سال ۲۰۲۰ ناامنی متوسط تا شدید غذایی در جهان بیشتر از کل پنج سال قبل از آن افزایش یافت. ۳.۱ میلیارد نفر در این سال نتوانستند یک رژیم غذایی سالم برای خود تهیه کنند. برخی برآوردها نشان میدهد جمعیت افرادی که در مرز گرسنگی قرار دارند از سال ۲۰۱۹ به این سو ۱۰ برابر شده است.
این آمارها شکی باقی نگذاشته است که جهان در مبارزه با گرسنگی عقبگرد داشته است و حمله نظامی روسیه این بحران را عمیقتر کرده است.
میلیونها تن غلات اوکراین که میتواند غذای میلیونها نفر باشد بلوکهشده است. کشورهای در حال توسعه از جمله کشورهای خاورمیانهای و شمال آفریقا ضربه سختی از این امر خوردهاند. تحریمهای غرب دسترسی کشاورزان دنیا به کود شیمیایی ساخت روسیه را سختتر کرده است. بالا رفتن هزینههای انرژی و کشتیرانی نیز قیمتهای مواد غذایی را بالا و بالاتر بردهاند.
برنامه جهانی غذا تخمین میزند در سال جاری میلادی ۴۷ میلیون نفر با شرایط وخیم ناامنی غذایی مواجه شدهاند. یعنی این افراد نمیتوانند به غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم دست یابند. در سومالی، یمن، سودان و کشورهای دیگر مرگومیرهای ناشی از گرسنگی رو به افزایش دارد، زیرا دلارهایی که پیشتر برای کمک به این کشورها اختصاص مییافت اکنون به سمت اوکراین تغییر جهت دادهاند. اگر جنگ اوکراین طولانیتر شود باید انتظار وخامت بیشتر اوضاع را داشت.
اقتصاددانها هشدار میهند قحطی محصول دعواهای سیاسی است و نباید احتمال فروپاشی سیستم جهانی را دستکم گرفت. گرسنگی شدید در خاورمیانه و شمال آفریقا میتواند موج جدید مهاجران از این منطقه به سمت اروپا را به راه بیندازد که درنتیجه، مشکلات و دودستگیها در اروپا تشدید خواهد شد. کمبود غذا میتواند باعث هجوم مردم گرسنه به شهرها شود و گروههای افراطی از این موقعیت سوءاستفاده کنند و درگیری و خشونت و بیثباتی را به ارمغان بیاورند.
دولت آمریکا روسیه را متهم میکند که عامل بروز این شرایط شده است. برای مثال آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا گفته است سیاستهای روسیه برای تشدید کمبود غذا در جهان به سرنگونی دولت سریلانکا منجر شده است.
شرایطی که امروزه با آن مواجه هستیم پیشتر نیز در طول تاریخ رخ داده است. انقلاب روسیه در سال ۱۹۱۷ در شرایطی رخ داد که جنگ جهانی اول ضربه سختی به خطوط راهآهن وارد آورده بود و نقلوانتقال غذا برای سیر کردن جمعیتهای گرسنه را سخت کرده بود.
در دهه اول قرن ۲۱ نیز با انقلابهای عربی موسوم به بهار عربی مواجه شدیم که به دلیل افزایش قیمت غذا رخ داد. تنشهای نظامی و سیاسی در خاورمیانه هنوز فروکش نکرده است و همچنان در سوریه و لیبی با جنگ داخلی مواجه هستیم.
ناامنی غذایی و ناامنی محیط بینالملل دو مقوله جدانشدنی از هم هستند و به عبارت دیگر اگر نظم جهانی نباشد امنیت غذایی هم نخواهد بود.
دولتها و نهادهای بینالمللی میتوانند با اتخاذ اقداماتی، مشکلات کنونی را مرتفع کنند و افزایش تولیدات کشاورزی، اولویت دادن به تولید غذا، تقویت حمایتهای اضطراری از افراد فقیر و تشدید کمکهای بینالمللی به جمعیتهای گرسنه از جمله این اقدامات است. برخی کشورها سعی دارند با استفاده از راههای زمینی و آبی صادرات غلات اوکراین را افزایش دهند. اما مسلماً فقط بخش کوچکی از غلات اوکراین از این طریق امکان صادرات و ورود به بازارهای بینالمللی را دارد.
