گرامیداشت بزرگمردی که معتقد بود: حرف مرد دوتاست!

دیدارنیوز ـ ابوالحسن مظفری*: نکات و نقل‌قول‌های زیادی هست که می‌شود یاد امام را با آن‌ها مرور کرد تا شناخت بیشتری از این بزرگمرد حاصل شود. در این یادداشت، به یک تفکر و نقل قول متفاوت از ایشان اشاره می‌کنیم که رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هم آن را تایید کرده‌اند. این که «حرف مرد یکی نیست، بلکه حرف مرد ۲ تاست»؛ چرا که وقتی انسان فهمید اشتباه کرده، باید بگوید اشتباه کردم و اشتباهش را اصلاح کند.

شجاعت، صراحت و انصاف زیادی می‌خواهد تا کسی به این نقطه رسیده و بیانش کند، چه رسد که در سطوح بالای مدیریتی هم باشد.

اما نکته اینجاست که در چه حالتی انسان به اشتباه خودش پی خواهد برد یا آن که بداند با تغییر سخن و رویکرد اولیه، به منفعتی بالاتر رسیده و یا از ضرر بزرگتری پرهیز خواهد کرد؟ چون تا زمانی که به چنین باوری نرسیده، به طریق اولیٰ، تغییری در سخن و رفتارش ایجاد نخواهد شد.

برخی از مهمترین فرصت‌های فهمیدن اشتباه و یا مصلحت بالاتر، به قرار زیر است:

الف) یا باید در معرض «مطالعات» جدید باشیم. این مطالعات می‌تواند از نوع متنی، صوتی، تصویری و میدانی باشد و این‌ها کمک می‌کند که دانش جدیدتر (و کامل‌تر) و به تبع آن، بینش جدیدتر و بهتری پیدا کنیم.

ب) یا باید در معرض «تجربیات» جدیدتری باشیم. وگرنه اگر در سکون بوده یا تجربیات جدیدتری برایمان ایجاد نشود، عملا پی به اشتباهات تحلیلی و رفتاری و یا درک مصالح بالاتر نخواهیم برد.

ج) یا باید در معرض «مشاوره»‌های جدیدتری باشیم؛ که برای مردان بزرگ، نیازمند مشاوران برجسته‌تر هستیم و آن‌ها باید وسعت‌نظر و دانش و بینش کافی برای مشورت دادن به بزرگان را داشته باشند.

د) یا باید شرایطی ایجاد کنیم که دیگران بتوانند بدون دغدغه و لکنت، تبعات سخن و یا تصمیمات ما و همچنین فرصت‌ها و مصالح بالاتر را بی‌واسطه یا با واسطه‌های امین، به خودمان منتقل کنند.

ه) یا در حالت‌های خاص، دچار کشف شهود شویم که خطای سخنان و تحلیل‌هایمان بر خودمان عیان شده یا منفعت بالاتری را نشانه رویم.

اگر هیچکدام از اتفاق‌های فوق نیافتد، عملا فرصتی برای فهمیدن اشتباه یا نقصان سخنان قبلی‌مان فراهم نمی‌شود که حالا بعدش آنقدر شجاعت داشته باشیم تا حرف‌مان را پس بگیریم یا نگیریم؛ اصطلاحا بگوییم حرف‌مان یکی است (چیزی شبیه آن که مرغ یک پا دارد) و یا آن که باور پیدا کنیم حرف مرد دوتاست!

حال ممکن است برای مخاطبان، این پرسش ایجاد شود که آیا شخص حضرت امام به این سخن عمیق‌شان پایبندی برجسته‌ای داشتند یا خیر؟ کسانی که دوران ایشان را درک کرده‌اند می‌دانند یکی از شاخص‌ترین مواردی که ایشان حرف خود را دو تا کردند زمانی بود که علیرغم داشتن تفکر «اگر جنگ بیست سال طول بکشد همچنان ایستاده‌ایم» در پذیرش قطعنامه ۵۹۸، مصلحت بالاتری دیدند و سخن خودشان را دو تا کردند.

به نظر می‌آید که در این تغییر رویکرد، هر پنج حالت فوق اتفاق افتاد و مطالعات شخصی و مشاوره‌های دلسوزان و کارشناسان و تجربیات معظم‌له و یحتمل کشف شهودی که بر ایشان حادث می‌شد، موجب چنین تصمیم شجاعانه‌ای شد.

در بخشی از پیام پذیرش قطعنامه ۵۹۸ فرمودند: «.. قبول این مسأله برای من از زهر کشنده‌تر است، ولی راضی به رضای خدایم و برای رضایت او این جرعه را نوشیدم، در شرایط کنونی آنچه موجب این امر شد، تکلیف الهی‌ام بود. شما می‌دانید که من با شما پیمان بسته بودم که تا آخرین قطره خون و آخرین نفس بجنگم، اما تصمیم امروز فقط برای تشخیص مصلحت بود و تنها به امید رحمت و رضای او از هر آنچه گفتم گذشته و اگر آبرویی داشتم با خدا معامله کرده‌ام».

یاد بنیانگذار شجاع انقلاب اسلامی ایران گرامی باد که هم در پیمان خود با خدایش راسخ و عارف بود و هم در رعایت پیمان‌هایش با مردمی که برای همراهی‌اش هیچ کوتاهی نکردند و در چنین روز‌های خرداد ۱۳۶۸، عجیب‌ترین و بزرگترین بدرقه پرجمعیت تاریخ را برای یک رهبر مردمی رقم زدند. او که به جدّ معتقد بود: «میزان رأی ملت است» و برای مردم قیام کرد، با مردم بود و بر روی دست‌های همین مردم، به دیدار معبود شتافت.

*پژوهشگر حوزه اجتماعی