دور هشتم مذاکرات وین در حالی به پایان رسید که هنوز ابهامات بسیاری وجود دارد. در این دور پیشرفت‌هایی حاصل شده است، اما به نظر تا حصول نتیجه راه طولانی‌ای در پیش است.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: در حالی که هشتمین دور مذاکرات در حال انجام شدن بود، ایران گام اول در حل اختلافات خود با آژانس بین المللی اتمی برداشت. ایران برای نصب دوربین‌های نظارتی در تاسیسات هسته‌ای در کرج با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به توافق رسیده است. بسیاری توافق اخیر ایران و آژانس را یک گام رو به جلو در مذاکرات به حساب آوردند.
مقامات آمریکایی ادعا کردند که این گام ایران به لطف تلاش‌های روسیه و مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی بوده است. البته این خبر با واکنش منفی جناح‌های تندرو در ایران روبرو شد. روزنامه کیهان این توافق را امتیازی نابجا در بحبوحه مذاکرات خوانده است. در حالی که بدون شک این تصمیم در لایه سخت قدرت گرفته شده است. زیرا بار‌ها تا به امروز مطرح شده است که تصمیم گیرنده در خصوص مذاکرات دولت و تیم مذاکره کننده نیست.
با این حال این گام ایران بدون شک در مذاکرات وین تاثیر مستقیم خواهد داشت. البته مذاکرات وین با دست‌انداز و خبر‌های ضد و نقیض جلو می‌رود.
مذاکرات دور هشتم در حالی پایان یافت بود که هنوز تاریخ دقیق شروع ادامه مذاکرات مشخص نشده است. برخی رسانه‌ها به نقل از دیپلمات‌های غربی بیان کردند که مذاکرات احتمالاً ۲۷ دسامبر، پس از تعطیلات کریسمس ادامه می‌یابد. اما هنوز تاریخ دقیق شروع مذاکرات اعلام نشده است.
در این دور از مذاکرات دو سند با عناوین لغو تحریم‌ها و اقدامات هسته‌ای به عنوان مبنای کار قرار گرفته بود. انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات وین گفته است دو سند یادشده مبنای فعالیت حاوی توافقات شش دوره قبل علاوه بر چند خواست تیم جدید مذاکره‌کننده ایرانی است. بسیاری این رویکرد ایران را نرمش تیم جدید تفسیر کرده اند.
در این شرایط، اما فشار‌ها بر روی ایران هنوز ادامه دارد. طبق شنیده‌ها تیم‌های مذاکراتی در هتل کوبورگ بر سر ۸ مورد اختلاف دارند و هیئت‌های مذاکره کننده در حال گفتگو درباره این هشت مورد هستند. به نظر می‌رسد که تا اینجای کار تیم مذاکره کننده ایران با اروپایی‌ها نتوانسته به توافق برسند و به همین دلیل اقدام به انتشار بیانیه علیه ایران کرده اند.
از سوی دیگر اروپایی‌ها وقفه در مذاکرات را سازنده ندانسته اند. در این دور از مذاکرات اروپایی‌ها سعی دارند روند مذاکرات را سخت‌تر و پیچیده‌تر جلوه دهند. بسیاری با توجه به رویکرد اروپایی‌ها معتقد هستند که بهترین راه برای تیم ایران گفتگوی مستقیم با تیم آمریکا است. به نظر می‌رسد در چنین شرایطی که اروپایی‌ها سعی دارند از طریق رسانه‌ها فشار حداکثری بر تیم ایران بیاورند، ایران باید وارد فاز جدید بشود.
در داخل ایران انتقاد‌ها نسبت به عملکرد هیات ایرانی در مذاکرات وین افزایش یافته است. این به دلیل عدم فعالیت رسانه‌ای خوب هیات ایرانی و تناقض گویی‌های شکل گرفته در مصاحبه‌های مختلف است.
علی باقری‌کنی، رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران در گفتگو با الجزیره گفته است که تهران و واشنگتن بیش از هر زمان دیگری به توافق در مورد لغو تحریم‌ها نزدیک شده‌اند. اما او در گفتگو با ایسنا بیان کرده که اختلافات گذشته وجود داره و چند تایی هم به آن اضافه شده است. این سخنان مذاکرات را از نگاه تیم ایرانی بلاتکلیف گذاشته است. از سوی دیگر با هر اظهار نظر مبهمی شاهد تغییرات در بازار ارز و سکه هستیم.
در هر حال تیم ایران این روز‌ها در تهران به سر می‌برد و باید دید که تصمیم‌های سیاسی برای دور جدید مذاکرات به کدام سمت می‌رود. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین در پیامی توئیتری تاکید کرد که ایران برای دستیابی به توافق در مذاکرات وین کاملا جدیت دارد.
به نظر می‌رسد دولت ابراهیم رئیسی برنامه‌های مالی خود را بر طبق توافق وین بسته است. حتی محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس جمهوری گفته است که نرخ ارز در سال‌های آینده با سرانجام رسیدن مذاکرات و برداشتن تحریم‌ها به ثبات می‌رسد. این رویکرد‌ها خبر از عزم دولت اصولگرای ایران برای رسیدن به توافق می‌دهد. با این حال روند مذاکرات تا روز توافق غیر قابل پیش بینی است و باید دید که سرانجام دور بعدی مذاکرات که احتمالاً سرنوشت ساز است چه خواهد بود.
کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس و انگلیس، مذاکرات وین را آخرین فرصت برای احیای توافق هسته‌ای دانسته اند. از سوی دیگر دولت‌های روسیه و چین بر انعطاف حداکثری از سوی دولت‌های ایران و آمریکا تاکید دارند. در واقع جهان نگران وضعیت پرونده احیای برجام است و وقت را بسیار محدود می‌داند.
آمریکایی‌ها نیز به رغم اینکه آن‌ها از برجام خارج شدند و تحریم‌های بسیاری را بر مردم ایران تحمیل کرده اند، اما هنوز اصرار بر بازگشت اولیه ایران به تعهدات برجامی خودش دارند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در نشست شورای روابط خارجی گفته است که آمریکا مستقیماً به ایران پیام داده که در صورت ادامه رفتارش در برنامه اتمی و خودداری از بازگشت به توافق اتمی برجام چه روی خواهد داد. البته او مشخص نکرده این پیام چگونه به ایران منتقل شده و سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارتخارجه ایران هر گونه ارتباط تیم ایران با آمریکایی‌ها را تکذیب کرده است. مشاور امنیت ملی آمریکا پس از پایان این دور از مذاکرات وین مدعی شد که این مذاکرات به خوبی پیش نمی‌رود. آنچه خوب پیش می‌رود، اتحاد ما با شرکای اروپایی مان و همسویی بیشتر با چین و روسیه است. این سخنان می‌تواند هشدار بزرگی برای ایران باشد. بسیاری این سخنان را بازی رسانه‌ای می‌دانند، اما غرب از پیشرفت تاسیسات هسته‌ای ایران نگران است و اگر مذاکرات به نتیجه مطلوب نرسد بدون شک پرونده ایران راهی جز شورای امنیت سازمان ملل نخواهد داشت.
با این حال ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز گذشته اعلام کرده است همان طور که قبلا از همکارم درباره تجربیاتی که در بخش دوم دور گذشته داشته ایم شنیده اید، پیش رفت‌هایی در این دور حاصل شده است. البته ما چیزی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران درباره بازگردانی عناصر شفاف سازی در برنامه بازرسی آژانس در ایران و نصب دوباره دوربین‌ها در تاسیسات کرج اعلام کردند را هم مورد توجه قرار دادیم و این اقدامی مهم است. او در ادامه مطرح کرده است که ما آماده ایم تحریم‌های ناسازگار با برجام را لغو کنیم.
آمریکایی‌ها به بازی مذاکراتی خود در رسانه‌ها ادامه می‌دهند و سعی دارند همزمان با پا پس بزنند و با دست پیش بکشند. تاکتیک‌های مذاکراتی آمریکایی به شدت قدرتمند است و تیم ایرانی تا اینجای کار در این جدال قوی عمل نکرده است. به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها مایل به حل دیپلماتیک پرونده برجام هستند، اما باید دید که تا کجا حاضر به صبر در مذاکرات وین هستند.
اسرائیل مخالف سر سخت مذاکرات وین است و در چند ماه اخیر دست به اقدامات مختلفی زده اند. تا جایی که نیویورک تایمز در گزارشی اشاره می‌کند که دولت جو بایدن سعی دارد، مقامات اسرائیلی برای حل بحران ایران در مذاکرات وین قانع کند. البته از این دست گزارش‌ها در رسانه‌های آمریکایی و اروپایی به شدت دیده می‌شود.
خبرگزاری نورنیوز به نقل از یک مقام مطلع امنیتی، اسرائیل را متهم کرد با توجه به روند نسبتا موفق مذاکرات وین، ممکن است قصد ضربه زدن به گفتگو‌ها را دارد.
اسرائیل بار‌ها دست به خرابکاری در تاسیسات هسته‌ای و ترور دانشمندان هسته‌ای زده است. با روند مذاکرات وین نیز بعید نخواهد بود که اسرائیل دست به اقدامات تروریسیتی و خرابکارانه در خاک ایران بزند. از سوی دیگر همزمان با مذاکرات دور هفتم مقامات اسرائیل دست به سفر‌های مختلف به آمریکا و اروپا و کشور‌های اطراف زده اند.
در شرف شروع مذاکرات دور جدید نیز جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی جو بایدن این هفته به اسرائیل سفر می‌کند تا درباره مذاکرات وین با دولت اسرائیل گفتگو کند. نفتالی بنت در ماه نوامبر امسال از دیدار با رابرت مالی، نماینده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در امور ایران که در یک سفر منطقه‌ای به اسرائیل سفر کرده بود، خودداری کرد. روزنامه اسرائیل هایوم گزارش داده بود که آن اقدام بنت حاوی این بوده که اسرائیل مخالف توافق جدید آمریکا با ایران است.
به نظر می‌رسد دولت جو بایدن نگران هر گونه اقدام خطرناک از سوی اسرائیل است تا روند مذاکرات وین را به مخاطره بیاندازد. در حقیقت طبق گفته کارشناسان آمریکایی دولت جو بایدن باید در این دور از مذاکرات تصمیم بگیرد در کنار مذاکرات وین قرار می‌گیرد یا رو در روی اسرائیل؟ در این دور از مذاکرات که احیای برجام مد نظر است، تل آویو به کابوس جو بایدن تبدیل شده است.
