توسعه راه آهن...شکوفایی اقتصاد

مقدمه 

چرا با وجود درآمد سرشار از عبور ترانزیت کالا از خطوط ریلی روند پیشرفت تکمیل آن کند پیش می‌رود

 با توجه به پیشرفت هشتاد و پنج‌درصدی پروژه راه‌آهن رشت بندر کاسپین چرا این پروژه سرعت نمی‌گیرد

 آیا اهمیت تبادل کالا از طریق ریلی نباید مسئولان را به شتاب دادن به کارهایی نیمه‌تمام وادارد 

گشایش راه کریدور شمال جنوب می‌تواند زیان‌های ناشی از تحریم را جبران کند آیا تعلل در به اتمام رساندن این خط حیاتی به ضرر اقتصاد ملی نیست

 با اتمام پروژه ریلی شمال جنوب روسیه و کشورهای آسیای میانه به آب‌های بین‌المللی متصل می‌شوند چرا کشورهای دیگر برای تکمیل این پروژه همکاری لازم را ندارند

 اگر پروژه ریلی چابهار سرخس و بندرعباس آستارا تکمیل گردد شاهد شکوفایی تبادل سریع کالا خواهیم بود آیا منافع سرشار از این تجارت نباید مسئولان را برای اتمام این پروژه به فعالیت بیشتری وادارد

 اگر کریدور راه‌آهن رشت آستارا که به آستارای جمهوری آذربایجان متصل می‌شود به پایان رسد با استقبال کشورهای گرجستان بلاروس روسیه و حتی فنلاند روبرو می‌شود مسلماً تعلل در پیشرفت این کار ضرر هنگفتی به اقتصاد کشور خواهد زد.

مسیر بندرانزلی به پیر بازار و رشت اولین و قدیمی‌ترین راه‌آهن کشور می‌باشد به گزارش پیشینه احداث و بهره‌برداری موفق اولین راه‌آهن در ایران بسال هزار و هشت‌صد و هشتاد و شش م با احداث خط راه‌آهن محمودآباد سواحل جنوبی دریای خزر به آمل برمی‌گردد این طرح اگرچه در نظر بود تا تهران ادامه پیدا کند ولی با کارشکنی‌های پیمانکارهای بلژیکی به شکست انجامید و خطوط آن برچیده و برای احداث خط تلگراف استفاده شد در سال هزار و هشت‌صد و هشتاد و هشت ص م و هزار و دویست و شصت و یک شمشیر خط تراموای بین تهران و شاه‌عبدالعظیم به طول هشت هزار و هفت‌صد متر کشیده شد از این راه‌آهن یک متر بود و به وسیله موسیو بود تا فرانسوی اجرا شد و بعدها به یک بلژیکی واگذار شد.

در نهم نوامبر سال هزار و هشت‌صد و نود ناصرالدین‌شاه قاجار پیمان‌نامه‌ای با روسیه تزاری امضا کرد که ایران را از ساخت راه‌آهن تا ده سال بازمی‌داشت این محدودیت در دسامبر هزار و هشت‌صد و نود و نه برابر با شروط وام شصت میلیون‌فرانکی روسیه با دست‌خط مظفرالدین‌شاه برای ده سال دیگر تمدید شد مسیر راه‌آهنی نیز از بندر انزلی و پیر بازار رشت وجود داشته که بعدها جمع‌آوری شد تنها بازمانده این مسیر یک لوکوموتیو بخار است که بر روی آخرین قطعه چندمتری ریل هنوز در داخل محوطه سازمان بنادر انزلی خودنمایی می‌کند و تاریخ هزار و هشت‌صد و چهل و هشت را بر روی خود دارد دوازده کیلومتر از این مسیر تا اواسط دوره رضاخان همچنان مورد استفاده بوده‌است پس اولین و قدیمی‌ترین راه‌آهن همون مسیری بندرانزلی و پیر بازار رشت بوده‌است.

نگاهی به راه‌آهن رشت پیر بازار و نقش آن در تجارت عصر دوران قاجار

 موضوع ساخت راه‌آهن در ایران نخستین‌بار در عهد ناصری هم‌زمان با دیگر تحولات مدرن در ایران پدیدار شد و بسیاری از کسانی که خواهان پایه‌ریزی نظم مدرن بودن از آن حمایت کرده‌اند حتی طرح‌های بسیاری نیز به این منظور وجود داشت که به‌سبب فقدان امکانات زیربنایی عملیاتی نشد

 در اواخر دوره قاجار که مقارن قرن نوزدهم در اروپا بود حضور کشورهای خارجی و رقابت‌های استعماری آن‌ها رفته‌رفته فکر ایجاد راه برای تسهیل امور مورد نیاز را در میان استعمارگران قوت بخشید و در مناطق مختلف در دنیا تلاش‌های پراکنده‌ای به این منظور صورت گرفت تا درنهایت به تأسیس راه‌آهن سراسری در دوره رضاخان انجامید 

دکتر عباس پناهی عضو هیات علمی و استاد تاریخ پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان در همایشی که با موضوع تاریخ ایجاد خطوط ریلی درایران برپا شد اظهار کرد ؛

تاریخ ایجاد خطوط ریلی در ایران به یکی از راه‌های ریلی پرداخت که پیش‌از راه‌آهن سراسری در ایران مورد بهره‌برداری قرار گرفته بود 

دکتر فنایی عقیده دارد که بهره‌برداری و توسعه راه‌آهن در ایران و طرح‌هایی که در آن زمینه وجود بااینکه مورد بهره‌برداری قرار گرفت ولی موجب ناکام ماندن توسعه راه‌آهن در ایران شد و طرح‌هایی که در آن ضمیمه وجود داشت را با شکست مواجه کرد زیاده‌خواهی و دست‌اندازی دولت به اموال مقاطع کاران و فساد اداری در سال‌های پایانی حکومت قاجاریه باعث رکود راه آهن شد.

ماشین بخار راه آهن پیربازار که اینک بقایای آن در سازمان بنادر انزلی ‌نگهداری میشود

راه‌آهن رشت پیر بازار یک راه‌آهن کوتاه بود و جزء اولین مسیرهای ریلی بود که در ایران به وجود آمد 

اما به‌رغم این مسیر کوتاه تأثیر زیادی دراقتصاد گیلان داشت 

باید اشاره کنیم که مسئله گیلان در دوره قاجار اهمیت بسیاری داشت در این زمان یکی از مهم‌ترین مسیرهایی که به اروپا ختم می‌شد مسیر تهران قزوین دره سفیدرود انزلی و تفلیس به اروپا بود بنابراین این مسیر از اهمیت زیادی در آن دوران برخوردار بود

!! به‌علاوه نکته دیگری که موجب اهمیت منطقه در این دوران می‌شد تلاشی بود که روس‌ها در منطقه انجام دادند 

بعد از معاهده ترکمنچای قصدشان این بود عملاً سواحل جنوبی خزر رو به ایالات روسیه تبدیل کنند و به‌ویژه سرمایه‌گذاری زیادی در گیلان انجام دادند نکته مهم این است که بر خلاف این سرمایه‌گذاری‌ها و امتیازاتی که انگلیسی‌ها دریافت می‌کردند و بیشتر به بازرگانان واگذار می‌شد در میان روس‌ها کسانی امتیازات را دریافت می‌کردند که کارمندان کنسولگری بودند.

✍️ابراهیم عاطفی