سازه‌های بی‌هویت، بلای جان شهر آجری

دیدارنیوز ـ مریم سخاوت، کارشناس ارشد معماری و عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول- دزپارس در ادامه افزود: ساخت و ساز‌های امروز هر چقدر که از هویت بومی و فرهنگی خود فاصله بگیرند موجب کاهش احساس آرامش انسان می‌شوند؛ این امر در شهر تاریخی و با هویتی مانند دزفول نمود بیشتری پیدا می‌کند.

وی ادامه داد: در گذشته هر خانه‌ای مبتنی بر ویژگی‌های بستر طبیعی، فرهنگی و تاریخی خود و متناسب با ویژگی‌ها و نیازمندی‌های معنوی و مادی انسانی و سرشار از مولفه‌های هویت بخش و خاطره انگیز بود که این ویژگی‌ها موجب افزایش کیفیت محیط، تعالی و تکامل انسان و در نتیجه ایجاد احساس آرامش به ساکنان و بهره برداران آن می‌شد.

این کارشناس ارشد معماری توجه به مولفه‌های هویت بخش در معماری و شهرسازی را عامل ایجاد احساس آرامش و آسایش برای کاربران محیط و داشتن شهر‌هایی بهتر و سالم‌تر برای زندگی دانست و گفت: شهر دزفول هزاران سال تجربه ساخت بنا‌های آجری دارد و وارث تمدن‌های آشور، سومر، عیلام، هخامنشیان و ساسانیان است که نمونه آن برج‌ها، زیگورات‌ها و کاخ‌هایی است که هر یک فاصله نزدیکی با شهر دزفول دارند.

وی ادامه داد: معماران سنتی این بوم در گذشته توانسته‌اند از تمام ظرفیت‌های تک عنصر آجر استفاده کرده و انواع نقش‌ها و تزئینات زیبا را در بنا‌ها و کاربری‌های مختلف و از جمله خانه‌های سنتی و بومی متناسب با شرایط آب و هوایی و فرهنگی منطقه خلق کنند.

سخاوت گفت: استفاده از آجر و دیگر عناصر محلی علاوه بر مقرون به صرفه بودن، مناسب‌ترین عایق حرارتی در مقابل گرما و بهترین واحد برای ایجاد نقوش زیبا است؛ این آجرکاری‌های کم نظیر و ریزه کاری‌های بسیار زیبا بوسیله عقب و جلورفتگی در سطح نما علاوه بر زیبایی، دلیل اقلیمی نیز داشته و موجب ایجاد سایه بر سطح نما و در نتیجه خنک شدن سطح دیوار‌ها شده است.

این عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول- دزپارس گفت: این پیشنیه غنی در بکارگیری آجر در معماری، دزفول را به شهر آجر معروف کرده، ولی امروزه در نماسازی خانه‌های دزفول به وفور از مصالحی همچون سنگ و سرامیک و دیگر مصالح استفاده می‌شود که علاوه بر نازیبایی و نداشتن قرابت فرهنگی و بومی، دارای ظرفیت حرارتی بسیار پایینی بوده و موجب جذب و بازتاب بیشتر نور و حرارت خورشید و در نتیجه عدم آسایش اقلیمی و استفادۀ روزافزون از منابع انرژی شده است.

وی افزود: از طرف دیگر، طبق ضوابط و شاخص‌های مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مورخ ۱۴ اسفند ۱۳۹۱ در راستای بازیابی هویت شهرسازی و معماری اسلامی– ایرانی، استفاده از مصالح بومی در ساخت و ساز‌ها الزامی و بکارگیری فناوری‌های نوین صرفا در جهت استاندارد کردن، افزایش کیفیت و تنوع مصالح بومی باشد و مانع هماهنگی طرح معماری بنا‌ها با زمینه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی نشود.

سخاوت بر لزوم حفظ و اشاعه هنر‌های سنتی مرتبط با شهرسازی و معماری نظیر گره چینی و آجرکاری همراه با ایجاد زمینه‌هایی برای کاربرد آن‌ها تأکید کرد و گفت: برای دستیابی به این اهداف در هر منطقه و اقلیم ایران ساخت مسکن باید با توجه به شرایط فرهنگی، اقلیمی و بومی آن منطقه طراحی و اجرا شود که در اینجا آشنایی و افزایش دانش و مهارت طراحان و مجریان مسکن در زمینه معماری و مصالح بومی، هنر‌های سنتی، روش‌ها و تکنیک‌های اجرایی آن‌ها لازم و ضروری به نظر می‌رسد.

وی برای آشنایی و تربیت معماران، طراحان و مجریان با معماری سنتی دزفول تأسیس مراکز آموزشی مهارت آموزی و برگزاری دوره‌های تخصصی در زمینه‌های معماری سنتی دزفول، اجزا و عناصر خانه‌های دزفول، مصالح بومی، تزئینات معماری بومی و تکنیک‌های اجرایی آن را پیشنهاد داد.

شهر دزفول حدود ۲۴۴ هکتار بافت قدیم و آجری در دل خود دارد که متاسفانه برخی ساخت و ساز‌های جدید منظر آن را مخدوش می‌کنند.