دومین شماره ستون «باروت و ابریشم» به سراغ قرارداد اوکوس رفته است. زیردریایی‌های اتمی استرالیا که قرار است از آمریکا بیایند چه نقشی در روابط استرالیا و چین در پهنه اقیانوس آرام بازی کنند؟
دیدارنیوز ـ مرضیه عسگری‌وش: با کشف راه‌های دریایی در چند قرن اخیر کشور‌های غربی توانستند قدرت تجاری و نظامی خود را به‌گونه‌ای رشد دهند که قدرت‌های شرقی آن دوره که در شکوه و جلال امپراطوری‌های بزرگ خود به‌سر می‌بردند به یکباره از پا درآیند. یکی از این مسیر‌های دریایی اقیانوس آرام است. جایی که در چندسال اخیر محل رقابت قدرت‌های جهان شده است و برای مردمانش ناامنی، آلودگی و نزاع‌های خارجی به ارمغان آورده است. در این میان هیچ قدرتی به وضعیت مردمان بومی این منطقه نه می‌اندیشد و نه اهمیتی می‌دهد.
هفته گذشته خبری مبنی بر لغو قرارداد ۶۶ میلیارد دلاری زیردریایی‌های فرانسه با استرالیا موجب حاشیه‌های بسیاری در روابط جهانی شد. استرالیا برای تقویت تکنولوژی و اتمی کردن زیردریایی‌های خود پای میز قرارداد جدید با دو قدرت ایالات متحده و بریتانیا نشست. نشستی که موجب شد فرانسه، آمریکا و اتحادیه اروپا را به خیانت متهم کند و از خنجر از پشت و بی‌حرمتی سخن راند. از سویی دیگر زیردریایی‌های اتمی جدید، استرالیا را که تا به امروز درمیان قدرت‌های اقتصادی جهانی خود را مخالف قدرت هسته‌ای نشان داده بود در میان چشم بسیاری از تحلیل‌گران و مردم جهان شوک‌برانگیز جلوه کرد.
فرانسه با از دست دادن این قرارداد نه تنها متحمل خسارت سنگینی شد بلکه حالا درمیان متحدانش احساس تنهایی و انزوا می‌کند. متحدانی که زیرچشمی وقایع اخیر را دنبال می‌کنند، اما جز چند جمله کوتاه و پندآمیز سکوت را بر هر موضع‌گیری جدی ترجیح داده‌اند.
عطش اتمی استرالیا حالا حتی نزدیک‌ترین رفیق جهانی‌اش یعنی نیوزلند را نیز نگران کرده است. بهطوریکه مقامات نیوزلند در مصاحبه‌های اخیرشان تلویحا به عدم علاقه این کشور به برنامه‌های گسترش اتمی در منطقه اقیانوس هند و آرام اشاره کرده‌اند. قرارداد اوکوس که نام دیگر این اتحاد سه‌گانه (آمریکا، استرالیا و انگلیس) که یک طرفش دو هژمونی قدیم و جدید جهانی است و طرف دیگرش مستعمره پیشین، قرار است برای آمریکا ۱۲۸ میلیارد دلار آورده بیاورد. اما آورده آن برای استرالیا هنوز هم جای سوال دارد.
با اعلام این اتحاد جنجالی بسیاری از نگاه‌ها به سمت قدرت جدید، اما تنهای جهانی یعنی چین معطوف شد. قدرت جدیدی که مدت‌هاست پا در کفش آمریکا کرده است. حضور اقتصادی و نظامی چین در اقیانوس آرام و رشد اقتصادی چشمگیرش در مدت همه‌گیری کرونا دوباره تن بسیاری از متحدان غربی را لرزانده است. بهطوریکه چین پس از اعلام این اتحاد سه‌گانه در سخنی گفت که باید از ایجاد یک جنگ سرد خودداری کنید. اما آیا این اتحاد نماد ایجاد یک جنگ سرد قرن بیستمی است؟
در سال‌های گذشته یکی از بزرگترین تجارت‌های جهانی میان دو کشور چین و استرالیا در جریان بوده است. تجارتی که از رد و بدل کردن دانشجو و تحقیقات علمی تا تامین بسیاری کالا‌های اساسی را در برگرفته است. پیش از همه گیری کرونا خبر خروج تعداد زیادی از دانشجویان چینی از استرالیا که تامین‌کننده بزرگ بودجه دانشگاه‌های این کشور بود خبرساز شد.
برخی از دانشگاه‌های بزرگ استرالیا اعلام کردند بودجه آن‌ها درنتیجه این اقدام به صفر میل کرده است. در سال ۲۰۱۸ استرالیا از ۵G شدن اینترنت هوواوی جلوگیری کرد که موجب خشم چین شد. همچنین با شروع همه‌گیری استرالیا جز اولین کشور‌هایی قرار گرفت که خواهان تحقیق از آزمایشگاه‌های چین برای یافتن سرمنشا ویروس کرونا شد. این امر نیز دومین عاملی بود که روابط میان چین و استرالیا را به سردی کشانید.
شاید بتوان گفت چین در اقدامی تلافی‌جویانه به‌یکباره اعلام کرد که واردات برخی کالاها، چون شراب، شکر، زغال‌سنگ و ... از استرالیا را کاهش خواهد داد. نهاد‌های اقتصادی چین از یک آسیب جدی به صنعت شراب این کشور به دلیل شراب‌های استرالیایی گفتند و درنتیجه چین تعرفه‌ای میان ۱۰۷ تا ۲۱۲ درصدی بر شراب وارداتی از استرالیا بست و اقتصاد استرالیا را در شوک فرو برد.
درنتیجه این فراز و فرود اقتصادی، خزانه‌داری استرالیا اخیرا اعلام کرده است که ما باید روابط اقتصادی خود را متنوع‌تر کنیم و از گذاشتن همه تخم‌مرغ‌هایمان درون سبد کشور چین خودداری کنیم.
با این اوصاف نبرد اتمی استرالیا در اقیانوس آرام نمی‌تواند بی‌ارتباط با شکرآب شدن تجارت آن با چین باشد.
جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا اخیرا در سخنانی اعلام کرد که ما برای مقابله با قدرت گرفتن چین در جهان نیازمند تقویت روابط خود با متحدانمان هستیم نه همانند رئیس‌جمهور پیشین که در برابر پکن عقب‌نشینی را ترجیح داده بود.
از این‌رو، برای استرالیا تجارت با چین گرچه می‌تواند بسیار سودآور باشد، اما شاید یافتن توان اتمی در کنار داشتن رشدیافته‌ترین اقتصاد سرمایه‌داری بتواند به معامله‌ای پرسودتر تبدیل شود. گرچه در چند ماه گذشته استرالیا و چین بیشترین مراوده را با یکدیگر داشته‌اند. بهطوریکه ۵۵.۵ میلیارد دلار مازاد تجاری استرالیا حاصل این ارتباط عجیب با چین است. حتی خبر‌هایی به گوش می‌رسد که تبادل دانشجویان چینی با استرالیا قرار است از سر گرفته شود.
با این حال گویا استرالیا در ازای کمک به متحد قدیمی‌اش و هژمونی فعلی جهان از تجارت پرسود با مشتری سرسختش تاحدودی چشم‌پوشی کرده است. تقویت توان دریایی و اتمی می‌تواند استرالیا را به یک متحد قوی برای دو قدرت آمریکا و بریتانیا تبدیل کند و شاید از راه آن سود بیشتری در پی پروژه‌های اقتصادی آتی نصیبش شود. حالا هنوز هم جای سوال است که استرالیا مهر پایان بر صفحه تجارت خود را با چین زده است و یا به‌دنبال ایجاد فرصت‌های جدید در کنار دو قدرت غربی و شرقی برای منافع خود است.
