همین چند وقت پیش دوربین تلویزیون با سارقی مصاحبه کرد که مدعی بود هر ماشینی که دلش بخواهد را می‌دزدد و برای صاحبش دست تکان بدهد! آیا سرقت ماشین در ایران به همین سادگی است؟ این گزارش را از دست ندهید.
دیدارنیوز ـ آرش راهبر: رابطه بین سرقت و اتومبیل، رابطه عجیبی است، گاهی خیلی دور و گاهی در همین نزدیکی. بر اساس اسناد تاریخی، اولین اتومبیل را مظفرالدین شاه در سال ۱۲۸۳ وارد مملکت کرد که البته در مورد مدل آن اقوال مختلفی وجود دارد. در بعضی اسناد نوشته شده که این «اولین ماشین» یک فورد کروک بوده و بعضی هم معتقدند که جناب شاه مظفر اول بار دو دستگاه رنو را شخصا در یکی از سفرهایش به اروپا خریداری کرده (که البته یکی از آن‌ها ظاهرا پیشکشی کمپانی فرانسوی بوده) و به ایران آورده.
اما طبق اسناد موجود در اداره پلیس آگاهی، اولین سرقت اتومبیل در تهران نیز در سال ۱۳۱۲ ثبت شده که مربوط به دوران رضا شاه است. از طرفی نخستین دایره پیگیری سرقت در نظمیه قدیم هم در دوران ناصرالدین شاه راهاندازی شده که به نام «مسروقات» در اداره تشکیلات (نام قدیم اداره آگاهی) فعالیت خود را آغاز کرده است. این یعنی سه تا شاه آمدند و رفتند تا اولین سرقت خودرو در تاریخ ایران ثبت شود.
با یک حساب سرانگشتی پی میبریم که طرّاران دوران مدرنیته در کمتر از ۲۰ سال موفق شدند به مرتبهای برسند که قفل در یک اتول را باز کنند و صاحب بختبرگشته آن را گیج و مبهوت با رکورد «اولین سرقت اتومبیل ایران» تنها بگذارند. البته نه از اولین دزد اتومبیل در ایران نامی هست و نه از کسی که در این گیر و دار اولین مال‌باخته در زمینه خودرو نامیده شد. با توجه به این که در اولین سالهای تردد اتومبیل در تهران، این وسیله متعلق به اشراف و متمولین بوده طبعا می‌توان حدس زد که اولین دزد به ماشین فلانالسلطنه یا بهمان الدوله زده است. از سرنوشت نخستین خودرو مسروقه نتوانستیم اطلاع دقیقی به دست بیاوریم و ایضا از انگیزه سرقت. کمی بعد خواهید فهمید که هدف و انگیزه چقدر در سرقت خودرو مهم است...!
اما این مقدمه مفصل لازم بود تا به روزگار امروز برسیم. روزگاری که پا به پای پیشرفت فناوری و ایمنی در صنعت خودروسازی، سارقان نه چندان محترم نیز مسلح به ابزار مدرن برای دستبرد به ماشینها و محتویات آن شدهاند و گاهی نیز با دست خالی و تنها با تکیه بر هوش سیاه خود و یا فرزی و چابکی جسمی، در چند ثانیه خودرو شهروندان را می‌ربایند، گویی که اصلا چنین خودرویی وجود نداشته است.
قصه سرقت خودرو برای ما از اداره پلیس آگاهی آغاز می‌شود؛ کنج یک اتاق کوچک و به دور از هیاهوی راهرو‌ها و کنار یک افسر زبده و مشتاق که برای انتقال تجربیاتش به شهروندان از همه لحظات بهره میبرد.
***
شاید انتظار داشته باشید که سارق اتومبیل یک موجود افسانهای باشد با یک چشم و سه تا شاخ و احیانا دستی فلزی که پنجه اش با یک فشار گازانبری می‌تواند ستون آهنی را بشکند و با آتشی که از نگاهش بر میخیزد ماشین را روشن می‌کند و محل سرقت را ترک می‌کند. یک ترمیناتور قدرتمند که روز‌ها راست راست در شهر راه میرود و شبها خوی خلافکارش بیرون می‌زند و هر ماشینی را که اراده می‌کند به سرقت میبرد. جناب سرهنگ، اما می‌گوید که دزدان اتومبیل مثل خود ما هستند، یک آدم عادی و معمولی. از نظر تیپشناسی البته سارقان خودرو عموما افراد جوان هستند، از ۲۰ ساله تا حداکثر ۵۰ ساله. به ندرت افراد سالخورده دست به چنین جرمی میزنند. مثل قهرمانان ورزشی اینجا سرعت عمل، چابکی و توانایی گریز از مهلکه برای اقدام به سرقت لازم است. به هر حال ورزش در هر شرایطی برای آدم مفید است!
جناب سرهنگ البته مهمترین انگیزه برای سرقت خودرو را کسب منفعت مالی با کمترین دردسر میداند و می‌گوید: «آمار‌ها نشان میدهد که حدود ۱۸ میلیون دستگاه خودرو در ایران تردد میکنند که یعنی به ازای هر خانواده بیش از یک خودرو وجود دارد. طبیعتا سارقان نیز از این موضوع غافل نیستند و با اغراض مختلف دست به سرقت میزنند. کسب منفعت مالی انگیزه اصلی سرقت خودرو است و البته باید چرخهای طی شود که سارقان بتوانند به پول برسند.»
سرقت خودرو معمولا چند شکل دارد که سهم بیشتر آن مربوط به باز کردن قطعات یا به قول معروف لخت کردن ماشین و فروش لوازم آن تا سر حد امکان است. در بعضی از مدلها حتی جنازه خودرو هم دیگر پیدا نمی‌شود. برخی هم اقدام به دزدیدن لوازم بدنه و جانبی خودرو میکنند و این لوازم را به قیمت بسیار پایینتر، اما فوری میفروشند.
شکل دیگر سرقت نیز به منظور استفاده از خودرو مسروقه برای ارتکاب به جرایم دیگر است. در این شکل از سرقت، خودرو برای مصارفی، چون جابجایی مواد مخدر، قاچاق سوخت، کالا یا افراد در نزدیکی مرزها، سرقت بانک‌ها یا طلافروشیها و یا جرایمی مشابه مورد استفاده قرار می‌گیرد و عموما خودرو مسروقه بعد از مدتی رها می‌شود.
سارقان گاهی اوقات خودرو سرقتی را به کشور‌های همسایه مثل افغانستان، پاکستان و عراق می‌برند و آن را میفروشند. برای عده دیگری هم نیت شوم متفاوتی وجود دارد. بعضی از سارقان خودرو سرقتی را تغییر اصالت میدهند و بدنه آن را با مشخصات یک خودرو تصادفی هماهنگ میکنند و به این ترتیب با کمترین هزینه یک، خودرو منهدم شده را زنده میکنند. اصطلاح مشهور این شیوه نیز «دو تا یکی کردن» است.
در آخر هم عده کمی از سارقان هستند که شکم‌شان سیرتر از بقیه است و خودرو را به منظور خوش‌گذرانی، تفریح و یا مسافرکشی میدزدند که البته این قبیل ماشینها بعد از مدتی در معابر رها میشوند.
جناب سرهنگ تاکید دارد که عموما سارقان اتومبیل از اقشار ضعیف جامعه هستند و جوان و در عین حال این کار با تشکیل باند و گروه انجام می‌شود. سارقانی که به تنهایی کار میکنند بسیار کم تعدادند.
سرقت اتومبیل یک حرفه دانش بنیان است! تعجب نکنید، این یک حقیقت است که دزدان خودرو باید به برخی زمینههای علمی آشنا باشند وگرنه باید بروند سراغ بالا رفتن از دیوار مردم. جناب سرهنگ با سند و مدرک اثبات می‌کند که دزدان خودرو باید متکی به تخصص، دانش و تجربه در زمینه برق خودرو باشند. جالب است که سارقان حرفهای وقتی می‌خواهند سراغ سرقت یک اتومبیل جدید بروند عموما در مورد آن تحقیق میکنند. باید به علم تحقیق ایمان آورد!
ظاهرا سارقانی در کشور ما هستند که به سیستم برق و الکترونیک خودرو‌ها تسلط کافی دارند و اگر بخواهند سراغ ماشینهای جدید و مدرن امروزی بروند دستشان پر است. بوده‌اند دزد‌هایی که به طرز ماهرانه‌ای کامپیوتر خودرو‌های جدید و پیچیده به خصوص هیوندای و کیا را هک کرده‌اند و خیلی شیک نشسته اند پشت فرمان و ماشین گرانقیمت و ایمن را بردهاند.
بنابراین اگر هر روز شاهد به سرقت رفتن پورشه یا مازراتی نیستیم به دلیل خویشتنداری سارقان نسبتا محترم است و اینکه سرقت اینجور خودرو‌ها دردسر زیادی دارد و آن قدر تابلو هستند که کسی نمیتواند آن‌ها را در بازار سیاه آب کند! رسیدیم به حرفی که قبلا زدیم، یعنی انگیزه اصلی سرقت خودرو کسب منفعت مالی از آن است. ۱۰ پراید و پژو کم دردسر به از یک پورشه پرماجرا...
تا این‌جای ماجرا متوجه شدیم که سارقان خودرو می‌توانند با یک پیچگوشتی ساده یا با روش هک کردن کامپیوتر خودرو، از پراید و پژو ۴۰۵ گرفته تا ماشینهای میلیاردی را سرقت کنند. اما آنقدر‌ها هم وحشت نکنید. جناب سرهنگ معتقد است که با کمی تحقیق و استفاده از ابزار و روشهای بازدارنده می‌توان سارق خودرو را دست به سر کرد و آن‌ها را از دزدیدن خودرو یا وسایلش منصرف ساخت.
بخشی از بازدارندگی مربوط به دستگاه حاکمیت است که شامل کنترل سارقین، برخورد قضایی با آن‌ها و آموزش مالباختگان برای کاهش آمار سرقت است. در عین حال روشهای سادهای هم هست که می‌تواند احتمال موفقیت سارقان را به حداقل برساند. نکته کلیدی این است که امروزه زمان طلایی سرقت خودرو کمتر از ۱۰ دقیقه است. سارقان ابتدا شکارشان را ورانداز میکنند تا ببینند در عرض چند دقیقه می‌توان آن را به سرقت برد؛ بنابراین راههای سادهای مثل استفاده از قفل فرمان، قفل پدال، سوئیچ مخفی، قفل رینگ، قفل زاپاس و... می‌تواند تا حدود زیادی بازدارنده باشد.
یکی دیگر از راههای تحریک سارقان، قرار دادن وسایل و اسناد شخصی در داخل خودرو پارک شده است. نگاه دزدان به دنبال کامپیوتر، گوشی موبایل، کیف شخصی حاوی اسناد و مدارک شخصی و بانکی در داخل خودرو و حتی صندوق عقب است و معمولا در کسری از ثانیه چنین خوان گستردهای را به یغما می‌برند. در ضمن استفاده از لوازم جانبی گرانقیمت مثل سیستم صوتی پیشرفته یا رینگ و لاستیک گلدرشت هم تا دلتان بخواهد آب از لب و لوچه دزدان سرازیر می‌کند.
بهتر است خودرو معمولا در مناطق پررفت و آمد و زیر نور (در ساعات تاریکی) پارک شود. در بسیاری از موارد وقتی دزدان میبینند که ماشین به این لوازم مجهز است کارشان را نیمهتمام رها میکنند و می‌روند سراغ شکار آسان دیگر.
گفت‌وگو با جناب سرهنگ حسابی گرم می‌شود وقتی به موضوع ایمنی سرقت در خودرو‌های تولید داخل میرسیم. این افسر کارکشته و کارشناس همان اول در یک خط می‌گوید: «متاسفانه ایمنی خودرو‌های ساخت داخل در زمینه سرقت نامطلوب است و با وجود تذکر‌هایی که برای برخی از مدلهای پرفروش به خودروسازان دادیم هنوز این خودرو‌ها مورد علاقه سارقان هستند. البته موردی هم داشتیم که باید به عنوان یک حرکت مثبت از آن یاد کرد.»
سهم عمده بازار خودرو در ایران شامل محصولات دو شرکت سایپا و ایران خودرو است و به زعم پلیس آگاهی حدود ۹۸ درصد از سرقتهای انجام شده نیز در خانواده پراید، سمند و پژو رخ میدهد. طبعا ضعف ایمنی در زمینه سرقت را می‌توان دلیل اصلی چنین رکوردی تلقی کرد، اما این موضوع دلایل دیگری هم دارد که بعدتر به آن اشاره خواهیم کرد. جناب سرهنگ معتقد است که مهمترین ضعف خودرو‌های ساخت داخل در حوزه سرقت، قفل این خودروهاست. دزدان خوب می‌دانند که قفل در خودرو‌های ساخت داخل به دلیل تولید انبوه و سادهساخت بودن آن‌ها شباهت زیادی به هم دارند و تنوع دندانه و رمز آن‌ها کم است. ظاهرا کلید تعداد قابل توجهی از خودرو‌ها به هم می‌خورند و تکراری هستند.
از طرفی همین ضعف در قفل کاپوت و درب صندوق عقب نیز شایع است و حتی با استفاده از سیم مفتول یا پیچگوشتی هم امکان باز کردن آن‌ها هست. در عین حال مغزی سوئیچ خودرو‌های وطنی هم به راحتی تخریب می‌شود و با اتصال چند سیم آبی و قرمز می‌شود ماشین را روشن کرد. بدبختانه حتی دزد‌ها نیز این روز‌ها رانندگی بلدند!
در عین حال نباید از ضعف کلاف در‌های ماشینهای ساخت داخل هم غافل شد که برای دزدان لوازم داخل خودرو بسیار مطلوب است. به زعم پلیس آگاهی برخی از محصولات خانواده پژو هم به دلیل قرار گرفتن ECU یا همان کامپیوتر در قسمت موتور، طعمه سهلالوصولی برای سارقان است و با وجود توصیههای بسیار هنوز با ایمنسازی از سوی ایران خودرو مواجه نشده است. ظاهرا می‌توان با هزینه اندکی مغز این خودرو‌ها را به فضای دور از دسترسی در اتاق خودرو برد که جناب دزد را به کلی پشیمان از سرقت می‌کند. دسترسی به ECU حتی باعث می‌شود که خودرو نیز قابل سرقت باشد و برخی از سارقان مغز متفکر ماشین را با نمونه خامی که همراه خود دارند عوض میکنند و به این ترتیب کنترل ماشین را هم در دست میگیرند.
کارنامه خودروسازان وطنی در زمینه ارتقای ایمنی سرقت البته چند نمره خوب و قابل اعتنا هم دارد. جناب سرهنگ از نتیجه همکاری و تعامل شرکت سایپا با پلیس برای ضدسرقت کردن خودرو پراید می‌گوید: «شرکت سایپا از سال ۱۳۸۶ به این سو خودرو‌های پراید را مجهز به سیستم ایموبیلایزر کرد و با همین کار ساده آمار سرقت پراید را تا ۹۸ درصد کاهش داد.»
دقت کنید، تا ۹۸ درصد! در واقع از سال ۸۶ به این طرف سارقان حتما قبل از اقدام به سرقت، مدل پراید را جستوجو میکنند و اگر بالای ۸۶ بود راهشان را میکشند و می‌روند پی کارشان.
جناب سرهنگ با اطمینان می‌گوید که تنها حدود ۲ درصد از سرقت خودرو‌های پراید مربوط به مدلهای بالای سال ۸۶ است و موقعیت مدلهای جدید پژو ۴۰۵ در این زمینه با پراید‌های عهد عتیق یکی است.
یکی دیگر از دلایل مهم در سرقت خودرو‌های وطنی، رونق بازار دست دوم لوازم بدنه و موتوری آن در سراسر ایران است. در واقع فرهنگ نادرستی وجود دارد که برخی از دارندگان خودرو‌های ساخت داخل در صورت تصادف یا بروز ایراد‌های موتوری، سراغ فروشندگان لوازم دستدوم می‌روند که اصالت این لوازم ناشناخته است. این مسئله به خصوص در استانهایی که تصادف رانندگی در آن‌ها بیشتر است بروز آشکارتری دارد. حتی برخی از سوداگران لوازم دستدوم هستند که بر اساس سفارش مشتری در یک شهر، به سارقان سفارش سرقت نمونه مشابه خودرو در شهر دیگر را میدهند. مثلا ممکن است نیمه جلویی یک پژو ۴۰۵ تصادفی، از طریق این شبکه عجیب و مرموز تامین شود و به همین منظور یک ماشین مشابه با همین رنگ از شهر دیگری سرقت شود و در کمترین زمان تکه سفارش داده شده به مقصد ارسال شود.
در عین حال بازار فروش لوازم دست دوم برای قطعات دمدستی نیز همیشه مهیاست و مالکان خودرو‌های معیوب می‌توانند با قیمت کمتر از قطعه نو، لوازم مورد نیاز خود را از اوراقچیهای غیررسمی تهیه کنند.
انتشار آمار دقیق سرقت خودرو در ایران رایج نیست و اطلاعات آن در زمره اسناد محرمانه قرار می‌گیرد، اما جناب سرهنگ با قاطعیت می‌گوید که آمار سرقت خودرو در ایران در قیاس با متوسط جهانی پایینتر است. البته برخی از کشور‌های عربی همسایه آمار کمتری نسبت به ایران دارند که دلیل آن نیز گران بودن خودرو در ایران نسبت به این کشورهاست، اما به طور کلی آمار سرقت خودرو در مملکت ما در چند سال اخیر همواره شیب کاهشی داشته است.
جناب سرهنگ البته آمار مقایسهای از سرقت خودرو در ایران میدهد. طبق شواهد در ایران حدود ۹۰ درصد از سرقت خودرو مربوط به اتومبیل پراید است که از این تعداد حدود ۹۸ درصد آن برای مدلهای پایینتر از ۸۶ است. از ۱۰ درصد باقی‌مانده نیز حدود ۸ درصد از سرقتها مربوط به خودرو‌های تولیدی ایران خودرو است و ۲ درصد از کل سرقتها نیز مربوط به خودرو‌های خارجی است که البته سرقت آن‌ها مزیت مناسبی برای کسب منفعت ندارد.
اما یک نکته جالب دیگر هم در این آمار وجود دارد. جناب سرهنگ می‌گوید که با پیشرفت در حوزه پلیسی و ایمنی، حدود ۹۵ درصد از خودرو‌های مسروقه در کمتر از ۴۵ روز بالاخره پیدا میشوند. عجیب این که خودرو‌های پراید عموما در نقطهای دیگر از کشور ولو به صورت اسکلت پیدا میشوند، اما معمولا خودرو‌های پژو برای همیشه از نظر‌ها محو می‌شود و تمام قطعات آن اوراق شده و فروخته می‌شود. در واقع اگر ماشین سرقتی تا یک ماه پیدا شود که تکلیف روشن است، اما بعد از ۴۰ روز اگر خبری از ماشین نشد باید آن را از میان رفته تلقی کرد که متاسفانه بیشتر مالباختگان پژو ۴۰۵ در این گروه قرار میگیرند.
*
امیدواریم با خواندن این مطلب راههای جلوگیری از سرقت خودروتان را جستوجو کنید. یادتان باشد که سارقان خودرو مثل دشمن دانا هستند. دشمنی که همیشه در کمین است.
