ازدواج جزو احوال شخصیه است و باید طبق قانون کشور متبوع باشد. لذا ازدواج ایرانیان مقیم خارج از نظر ماهوی باید طبق قانون ایران باشد اما از نظر شکلی تابع قانون کشوری است که ازدواج در آنجا به وقوع پیوسته است.
دیدارنیوز ـ سرویس اجتماعی: نکاح ایرانیان باید طبق قوانین مدنی ایران صورت بگیرد، هر چند ازدواج در خارج از کشور رقم خورده باشد، اما چگونگی ثبت آن طبق قوانین کشوری است که ازدواج در آن انجام شده است. به عبارت دیگر قوانین ماهوی نکاح طبق قانون مدنی ایران است و قوانین شکلی آن طبق قانون کشوری است که نکاح در آن کشور رقم خورده است. به طور مثال اگر پسر و دختر ایرانی مقیم هلند قصد ازدواج داشته باشند باید قوانین مدنی ایران را رعایت کنند. فرضا اگر دختر باکره است باید اجازه ولی قهری را داشته باشد، اما چگونگی ثبت آن طبق قوانین هلند انجام می‌شود.
در همین‌باره می‌توان به ماده ۹۶۹ قانون مدنی اشاره کرد که مقرر داشته: «اسناد از حیث طرز تنظیم تابع قانون محل تنظیم خود می‌باشند.» به همین علت شکل ظاهری و صوری ازدواج ایرانیان مقیم خارج طبق قوانین محل وقوع صورت می‌گیرد.
باید به این نکته توجه کرد چنانچه یکی از زوجین ایرانی و دیگری تبعه کشور دیگری باشند و قصد ازدواج داشته باشند در این صورت کنسولگری ایران صلاحیت انعقاد عقد برای ثبت ازدواج را ندارد و تنها در صورتی کنسولگری ایران اجازه ثبت ازدواج را دارد که هر دو طرف ازدواج ایرانی باشند.
بنابر ماده ۳۱ قانون ثبت احوال کشور؛ همه ایرانیان مقیم خارج کشور می‌توانند با ارائه مدارک معتبر، ازدواج خود را در تمامی سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های ایران ثبت کنند. البته قبل از مراجعه حضوری به سفارت می‌بایست درخواست اولیه و مدارک مورد نیاز در سامانه میخک ثبت و سپس در زمان اعلام شده حضور یابند.
بیشتر بخوانید: رفتن از ایران؛ از طلاق عاطفی با وطن تا مهاجرت کنشگرانه
بند ۶ ماده ۹۷۶ قانون مدنی ایران مقرر داشته است: هر مرد ایرانی می‌تواند همسر خارجی اختیار و ازدواج خود را ثبت کند؛ برای ثبت رسمی این ازدواج باید به همراه همسر خارجی به سفارت مراجعه نموده و اقدامات قانونی لازم را انجام دهند که براساس قانون مدنی ایران بعد از ثبت این ازدواج همسر خارجی وی نیز شهروند ایران محسوب می‌شود و امکان درخواست شناسنامه و کارت ملی و در صورت تقاضا برای مسافرت به ایران گذرنامه (پاسپورت) ایرانی صادر و همانند شهروندان ایرانی امکان سفر به ایران را خواهد داشت.
ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی نیز در سفارتخانه‌ها قابل ثبت است، اما با این تفاوت که:
ـ با ثبت اینگونه ازدواج‌ها برای زوجین پروانه زناشویی صادر خواهد شد.
ـ مرد خارجی به‌واسطه ازدواج با زن ایرانی تبعه ایران محسوب نمی‌گردد.
ـ فرزندان حاصل از این ازدواج نیز بعد از مهر ۹۸ و با اصلاح قانون موجود در این زمینه ایرانی محسوب می‌شوند. بنابراین کلیه امکانات و شرایط شهروندان ایرانی برای آن‌ها نیز صدق می‌کند.
ـ خانم‌های ایرانی که دارای همسر خارجی و فرزند هستند و قصد سفر به ایران دارند برای فرزند خود باید درخواست گذرنامه ایرانی و برای همسر درخواست ویزای ایران را بدهند؛ ضمناً بنابر قوانین موجود ازدواج آن‌ها باید مورد تایید وزارت کشور بوده و در کنسولگری‌های ایران به ثبت برسد.
ـ طبق قانون ایران ازدواج زن مسلمان با مرد غیرمسلمان ممنوع است. طبق این قانون فرقی هم ندارد که مرد غیر مسلمان خارجی باشد یا ایرانی، در هر صورت زن مسلمان نمی‌تواند با مرد غیرمسلمان ازدواج کند و چنانچه به این امر اقدام کند ازدواج آن‌ها باطل است.
ـ در صورتی که مرد خارجی مسلمان باشد، ازدواج زن ایرانی با او موکول به اجازه مخصوص از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران است؛ اگر این ازدواج صورت گیرد و اجازه از سوی دولت ایران صادر نشده باشد ازدواج شرعا صحیح است، اما از منظر حقوقی اثری بر آن مترتب نیست.
ـ چنانچه زن ایرانی از اقلیت‌های دینی باشد باز هم باید برای ازدواج خود با مرد خارجی از دولت ایران اجازه مخصوص را اخذ کند.
در این فرض منعی وجود ندارد و مرد مسلمان ایرانی با زن غیرمسلمان خارجی می‌تواند ازدواج کند تنها باید توجه داشت ازدواج بعضی از مستخدمین و مامورین رسمی و محصلین دولتی (مانند کارمندان وزارت امور خارجه) را با زنی که تبعه خارجه است موکول به اجازه مخصوص کند.
اهل تسنن و سایر ادیان اهل کتاب مثل یهودی، مسیحی، زرتشتی از حیث ازدواج و سایر احوال شخصیه تابع قواعد و عادات مذهب خود می‌باشند و هرگاه در داخل کشور یا خارج از کشور موضوع مربوط به احوال شخصیه آنان مطرح می‌گردد، چون آن‌ها تابع مقررات مذهب خودشان هستند؛ لذا احکام خاص مذهب آن‌ها جاری خواهد شد.
۱. درخواستنامه تکمیل شده ثبت ازدواج توسط زوجین.
۲. اصل اجازه نامه رسمی ولی قهری دوشیزه، در صورت فوت ولی قهری زوجه، ارائه گواهی فوت ولی ضروری است. ضمنا چنانچه زوجین دارای سابقه طلاق و یا وفات همسر در شناسنامه باشند ارائه اصل طلاق نامه و یا گواهی فوت الزامی است. در این صورت ارائه اجازه نامه ولی قهری ضرورت ندارد.
۳. اصل شناسنامه معتبر و عکس‌دار زوجین.
۴. اصل گواهی ازدواج شرعی زوجین، صادره از مراکز اسلامی مورد قبول نمایندگی.
۵. اصل گواهی ازدواج محلی زوجین، صادره مقامات ذی صلاح کشور متوقف فیه.
۶. گواهی نامه بهداشتی زوجین مبنی بر سلامت کامل و نداشتن هرگونه بیماری‌های واگیردار و مانع از ازدواج شامل (ایدز، هپاتیت، بیماری‌های مقاربتی، اعتیاد و تالاسمی)
۷. اصل قبض بانکی واریز هزینه ثبت ازدواج به حساب نمایندگی مطابق بخشنامه تعرفه کنسولی.
۸. سه قطعه عکس جدید هریک از زوجین.
چنانچه یکی از زوجین ایرانی نباشد مدارک زیر الزامی است:
ـ اصل گواهی تولد مرد خارجی (زوج) و اصل گواهی ولادت بین المللی زن (زوجه خارجی) به زبان انگلیسی با مهر و امضاء که توسط یکی از شهرداری‌ها در محل زندگی صادر شده است.
ـ اصل اجازه نامه رسمی ازدواج برای دوشیزگان ایرانی.
ـ ارائه اصل گواهی بهداشتی زوجین مبنی بر داشتن سلامت کامل و نداشتن هرگونه بیماری‌های واگیردار و مانع ازدواج شامل (ایدز، هپاتیت، بیماری‌های مقاربتی، اعتیاد و تالاسمی)
ـ اصل گواهی ازدواج محلی به زبان انگلیسی.
ـ اصل گواهی ازدواج شرعی زوجین برای هموطنان مسلمان-مسیحی، کلیمی و زرتشتی.
