دیدارنیوز ـ زنگ مهر امسال در حالی به صدا درمی‌آید که شرایط کمی برای جماعت علم‌اندوز فرق دارد. تنگنای‌معیشتی خانواده‌ها از یک طرف و افزایش نرخ‌ارز و کسری‌بودجه آموزشوپرورش از طرف دیگر موجب‌شده که دانش‌آموزان در وضعیت نامساعد اقتصادی به استقبال مهری بروند که از نامهری‌ها رنج می‌برد. با این وجود، بر اساس اعلام معاون وزیر آموزشوپرورش در آموزش‌ابتدایی، تا زمان تهیه این گزارش تعداد ثبت‌نام‌شدگان پایه‌اول یک میلیون و ۴۳۳ هزار و ۸۱۱ نفر است که برآورد می‌شود تا پایان‌شهریور به یک میلیون و ۴۸۳ هزار و ۲۶۴ نفر نیز برسد. همچنین تعداد ثبت‌نام‌شدگان دوره‌تحصیلی ابتدایی هشت‌میلیون و ۲۱ هزار و ۵۳۷ نفر است و برآورد می‌شود که شمار کل دانش‌آموزان پیش‌دبستانی و دبستانی دوره‌ابتدایی هشت‌میلیون و ۸۷۷ هزار و ۹۴۳ دانش‌آموز باشد.
باز هم مهر، باز هم بهار آموزش و پرورش و دانش‌آموزانی که با هزار و یک امید به مدرسه می‌آیند و می‌خواهند که در فضای شادی‌زایی وقت خود را بگذرانند، زیرا نه از گرفتاری‌های خانوادگی، اقتصادی سر در می‌آورند و نه مسائل‌اجتماعی و سیاسی برایشان قابل‌هضم است. بنابراین تنها راه پیش رویشان این است که با شادابی و نشاط به پیشرفت تحصیلی دست یابند، اما دریغ از آنکه این حق مسلم گاه نادیده گرفته شده و گاه آنچنان که باید و شاید به آن پرداخته نشده است. با این وجود، اگر بخواهیم با دید مثبت به اتفاقات درون آموزشوپرورش بنگریم، باید دست روی دورخیزی وزارت آموزشوپرورش بگذاریم که قصد دارد با حذف آزمون‌های تستی، ورودی تیزهوشان و سمپاد از دوره‌متوسطه اول فشار را از روی دانش‌آموزان بردارد. آنچنان که سال گذشته با تمام انتقادات وارده به این تصمیم شتاب‌زده، وزیر آموزشوپرورش اعلام کرد: «ما می‌خواهیم مدارس تیزهوشان را از دوره‌اول متوسطه حذف کنیم و به این ترتیب کتاب‌های کمک‌درسی و آزمون‌های‌تستی نیز از دوره‌دبستان حذف خواهند شد. از سوی دیگر، می‌خواهیم به سمتی برویم که کودکی کردن را به دانش‌آموزان‌ابتدایی بازگردانیم.» اگرچه حذف این آزمون‌ها و رویکرد جدید می‌تواند مفید باشد و منافع‌اقتصادی را از بین ببرد، اما باید دید که در سال‌تحصیلی جدید وزارت آموزش و پرورش چه زیرساخت‌هایی را فراهم کرده و چگونه سرنوشت دانش‌آموزان را رقم می‌زند. دانش‌آموزانی که آینده‌سازان این کشور هستند و باید به گونه‌ای رشد یابند که بتوانند مسیر‌توسعه را سرعت ببخشند.
دوری از حفظ محفوظات
معاون وزیر آموزشوپرورش در آموزش‌ابتدایی درباره رویکردهای آموزشوپرورش در سال تحصیلی جدید در گفت‌وگو با خبرنگار «آرمان» می‌گوید: رویکرد ما توجه به مدرسه و مدرسه‌محوری است که به صورت خاص در برنامه ویژه مدارس برای پایه‌های چهارم، پنجم، ششم و سه پایه اول دوره متوسطه اجرا می‌شود. رضوان حکیم‌زاده ادامه می‌دهد: در این رویکرد بر اساس راهکارهای سند تحول بنیادین قصد داریم؛ برای حفظ تمرکز و توجه به اقتضائات محیطی، محلی و اقلیمی دو ساعت از زمان آموزشی در هفته را در اختیار مدارس قرار دهیم. او بیان می‌کند: پایه‌های مطرح شده با توجه به شرایط خودشان زیر نظر شورای مدرسه متشکل از مدیر، مربیان، معلمان و والدین هستند و با استفاده از ظرفیت درون‌مدرسه و برون‌مدرسه می‌توانند متناسب با نیازها و علائق دانش‌آموزان دو ساعت را در اختیار بگیرند و برنامه‌ای را جایگزین برنامه درسی رسمی کنند که به صورت متمرکز ارائه می‌شود. معاون وزیر آموزشوپرورش در آموزش ابتدایی اظهار می‌کند: از سوی دیگر، یکی از رویکردهای مهم ما بحث مهارت‌آموزی و دور شدن از تاکید بر محفوظات است. به همین منظور در سه پایه اول برنامه تکالیف مهارت‌محور یا مشق زندگی را خواهیم داشت. او ادامه می‌دهد: با توجه به این برنامه دانش‌آموزان در کلاس‌هایی که تراکم جمعیت دانش‌آموزی بین 16 تا 25 نفر است، تکالیف روزانه خود را در مدرسه زیر نظر معلم انجام می‌دهند و مشق شب نیز در خانه ندارند. حکیم‌زاده توضیح می‌دهد: به‌جای آن دانش‌آموزان در اوقات یادگیری خارج از مدرسه به تمرین مهارت‌هایی می‌پردازند که مبنای برنامه درس ملی و سند تحول بنیادین است. چارچوبی که از طرف معاونت برای آنها ارسال می شود که مجری این برنامه معلمان ابتدایی خواهند بود. او با تاکید بر فعالیت‌های پرورشی در مدارس می‌گوید: مهارت‌آموزی قسمتی از پرورش دانش‌آموزان است. بنابراین روی آموزش محفوظات صرف دانش تاکید ندارد، طبیعتا مهارت‌های زندگی یک قسمت مهم تقویت دانش‌آموزان است که مولفه‌های متعددی دارد و به آن توجه می‌شود.
تمرکز بر تربیت
معاون وزیر آموزشوپرورش در آموزش ابتدایی می‌افزاید: یکی دیگر از اقدامات اصلی وزارتخانه پرهیز از رقابت‌های فردی و تاکید بر کارهای جمعی و مشارکت است که هم در برنامه دانش‌آموزی و هم در معاونت اجتماعی به دنبال آن هستیم از جشنواره‌هایی که برگزار می‌شود رقابت‌زدایی و دانش‌آموزان به انجام کارهای گروهی و مشارکت تشویق شوند. حکیم‌زاده اظهار می‌کند: ممنوعیت استفاده از کتاب‌های کمک‌آموزشی، برگزاری هرگونه آزمون تستی توسط موسسات و قرارداد با موسسات در دوره ابتدایی یکی دیگر از برنامه‌های اصلی و مهم آموزشوپرورش است که هفته پیش آقای وزیر در اجلاس سراسری به آن تاکید بسیاری داشت. به دلیل اینکه ما می‌خواهیم روی بحث تربیت دانش‌آموزان تمرکز کنیم، چرا که برگزاری این آزمون‌ها و استفاده از کتب کمک‌آموزشی دانش‌آموزان را به محیط کلاس‌ها و تمرکز روی یادگیری برخی از محفوظات سوق می‌دهد، اما ما در نظر داریم که امسال این ممنوعیت‌ها را با جدیت پیگیری کنیم تا بتوانیم بحث مهارت‌آموزی را با تاکید بر تربیت دانش‌آموزان بیش از گذشته در دستور کار خودمان قرار دهیم. معاون وزیر آموزشوپرورش در آموزش ابتدایی خاطرنشان می‌کند: آزمون‌های آماده‌سازی تحت هر عنوانی برای هر نوع مدرسه‌ای ممکن است مطرح و آزمونی در این راستا برگزار شود؛ آقای وزیر از مدیران کل استان‌ها خواست که با جدیت بر این موضوع نظارت کنند. این در حالی است که مدیران مدرسه موظف هستند، حتما این موارد را رعایت و روسای مناطق نیز باید تخلفات را با جدیت پیگیری کنند. باید خانواده‌ها با آگاه‌سازی تخلفات انجام شده را به موقع اطلاع دهند تا ما بتوانیم پیگیری‌های لازم را انجام دهیم.
نمی‌توانیم به کمک خانواده‌ها چشم بدوزیم
این همه از رویکرد آموزش و پرورش در سال‌تحصیلی جدید گفتیم، اما باید به فکر خانواده‌ها نیز باشیم، چرا‌که نوسات اقتصادی به خانواده‌ها فشار آورده و آنها پیش از اینکه دغدغه آموزش فرزندشان را داشته باشند؛ دغدغه زنده نگهداشتن، پرورش‌جسمی وسیر کردن شکم آنها را دارند. امسال این دغدغه نسبت به سال‌های گذشته پررنگ‌تر شده و موجباتی را فراهم کرده که خانواده کمتر به آموزش فرزندان خود بپردازند. قطعا چنین آسیبی در مناطق‌محروم بیشتر است. بحث دیگر بودجه آموزشوپرورش است. امسال با تلاش‌ها و رایزنی‌های‌مجلس، دولت و وزارت آموزشوپرورش توانستیم بودجه را از 36 هزار میلیارد تومان به 43 هزار میلیارد تومان برسانیم، اما با سه‌برابر شدن قیمت ارز و موکول کردن بخشی از درآمدهای آموزشوپرورش به درآمدهای دولت، قطعا بودجه آموزشوپرورش کاهش پیدا می‌کند. این در حالی است که آموزش و پرورش 10 هزار میلیارد‌تومان کسری بودجه هم دارد. بنابراین این نگرانی وجود دارد که با توجه به شرایط کنونی امسال کسری بودجه در آموزشوپرورش به شدت افزایش پیدا کند. آنچنان که پیش‌بینی می‌شود که این کسری بیش از گذشته آموزشوپرورش را زمین‌گیر می‌کند و آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به همراه دارد. در چنین شرایطی قطعا نمی‌توان چشم به کمک خانواده‌ها داشت، چرا که خودشان هم نسبت به دو-سه دهه گذشته گرفتار شده‌اند. حال وزیر آموزشوپرورش و تیم آموزشی وظیفه دارند در این زمینه راهکارهایی را ارائه دهند تا آموزشوپرورش بیش از پیش آسیب نبیند.
پرورش دانش‌آموزان با معلمان پرورش‌یافته
«نگاه نوینی در آموزشوپرورش شکل گرفته که با آموزشوپرورش سنتی فاصله دارد، چرا که در آموزشوپرورش سنتی نمره، معدل، کنکور، تست، نکته و... حرف اول را می‌زنند. این در حالی است که رویکرد کلی آموزش در جهان کیفی است و ما به این سمت نیز پیش می‌رویم» این اظهارنظرات محمدرضا نیک‌نژاد، فعال‌صنفی معلمان به خبرنگار «آرمان» است. به گفته او ما باید به دنبال پرورش فردی‌و‌اجتماعی دانش‌آموزان باشیم. چنین رویکردی نیاز به برنامه‌ریزی و معلم پرورش‌یافته دارد. اگرچه نمی‌توان قطعی گفت که عملکرد وزارت آموزش و پرورش به اینجا ختم می‌شود، اما می‌تواند اولین گام باشد. نیک‌نژاد بیان می‌کند: چنین گام‌هایی باید محکم برداشته شوند تا بتوانند در مقابل مخالفت‌ها مقاومت کنند. از سوی دیگر، دولت‌ها ماندگار و ابدی نیستند. بنابراین باید این نهال طوری کاشته شود که اگر تیم وزارت آموزشوپرورش تغییر یافت؛ کسی نتواند این نهال را از جا در بیاورد و آن را به باد بسپارد. این کارشناس‌آموزشی معتقد است: پرورش فردی‌و اجتماعی دانش‌آموزان نیاز به زمینه‌سازی‌های مناسبی دارد. بنابراین باید وزارت آموزشوپرورش گفتمان‌آموزشی در جامعه را به این سمت و سو ببرد. آنچنان که خانواده‌ها به دنبال این باشند که فرزندانشان پرورش‌اجتماعی و فردی پیدا کنند. او بیان می‌کند: بازتاب بخشی از این آموزش‌ها می‌تواند آموزش‌های شهروندی در مدارس باشد.
روی آوردن معلمان به شغل دوم و سوم
علاوه‌بر مهارت آموزی دانش آموزان و تاکید بر آموزش کیفی نکته و نگرانی دیگری وجود دارد که بحث اقصادی است. باید به مشکلات معلمان نیز بپردازیم. آموزشوپرورش چندین دهه دچار گرفتاری‌های ریشه‌ای اقتصادی شده است و امسال با نوسانات قیمت ارز این نگرانی ایجاد شده که آموزشوپرورش بیش از سال‌های گذشته از لحاظ اقتصادی ضعیف می‌شود. بازتاب چنین ضعفی قطعا معیشت معلمان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. گرچه تاکنون بسیاری از معلمان در مقابل شغل دوموسوم مقاومت کرده و تعهدشان را نسبت به آموزش ادا کردند، اما با نوسات‌اقتصادی بسیاری از معلمان که تاکنون مقاومت کردند، به شغل‌های دوموسوم روی آوردند. قطعا این مساله بر آموزش نوباوگان اثرگذار است.
منبع: آرمان/ نگین باقری/۳۱ شهریور ۹۷
