افغانستان در یک قدمی بازگشت به دوران حاکمیت طالبان قرار دارد و همه کشورهای منطقه و از جمله ایران و پاکستان این روند را با دقت دنبال می‌کنند. با این حال دولت حال حاضر افغانستان سعی دارد شرایط را کنترل کند.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: کابوس‌های مردم افغانستان ادامه دارد و به نظر نمی‌رسد رخت جنگ از تن این کشور به راحتی خارج شود. همزمان با اعلام رسمی دولت جو بایدن مبنی بر خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان، طالبان در شمال این کشور دست به حملات گسترده‌ای زده است. برخی این حملات را شروعی بر سقوط دولت مرکزی خوانده اند.
طبق گزارش‌ها از ماه آوریل که تاریخ خروج کامل نیرو‌های آمریکایی در یازده سپتامبر اعلام شد، درگیری‌های نظامی در افغانستان تشدید شده و طالبان مناطق بیشتری از این کشور را تصرف کرده است. با چنین رویکردی که طالبان در پیش گرفته، به نظر می‌رسد مذاکرات صلح در دوحه به بن‌بست رسیده است. با این روند نگرانی‌ها در مورد قدرت‌گیری طالبان و سقوط دولت مرکزی در افغانستان شکل گرفته است.
همزمان با این اتفاقات اشرف غنی و عبدالله عبدالله به واشنگتن سفر کردند و روز پنجشنبه درباره وضعیت افغانستان با قانونگذاران آمریکایی در کنگره بحث کردند. همچنین اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان در دیدار با جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا گفته است: «تصمیم جو بایدن برای انتقال و خروج نیرو‌های این کشور از افغانستان نتایجی را برای مردم افغانستان و آمریکا در منطقه دارد.» در واقع بسیاری این سفر را تلاش برای بقا دولت مرکزی توسط آمریکایی‌ها خوانده اند.
برای بررسی شرایط این روز‌های افغانستان و تاثیرات آن دیدار با مسعود اسداللهی، کارشناس مسائل افغانستان به گفتگو می‌پردازد. اسداللهی از کارشناسان معتقد به تغییر رویه و عملکرد طالبان است.
مسعود اسداللهی در مورد تحولات اخیر افغانستان می‌پوید: «چندین دور مذاکره بین طالبان و دولت آمریکا در دوران ترامپ در دوحه انجام شد که نهایتاً به جایی نرسید. هر دو طرف یکدیگر را به نقض مفاد قراداد‌ها و مذاکرات متهم می‌کردند. نهایتاً در دولت بایدن همانطور که در مبارزات انتخاباتی اش هم گفت ارتش آمریکا از افغانستان خارج می‌شود. چون دیدند که مذاکره به جایی نمی‌رسد، به قول خودشان یک جانبه خارج می‌شوند. اما سوال مهم این است که آیا دولت فعلی افغانستان به میزانی قوی است تا بتواند از خود در مقابل طالبان و غیر طالبان دفاع کند؟ این روز‌ها بحث داعش هم در افغانستان مطرح است. دولت آمریکا معتقد است که نیرو‌های امنیتی و نظامی افغانستان توانایی دفاع از خود را دارند و طالبان بیشتر در مناطق روستایی و شهر‌های کوچک پیشروی کرده است؛ اما به خوبی مشخص است که دولت مرکزی نگران شده و می‌خواهد خروج آمریکایی‌ها را متوقف کنند. در هر صورت یک سری مناطق توسط طالبان تصرف شده، اما از اینکه چه میزانی است فعلاً آمار دقیقی در دسترس نیست. آنچه که در افغانستان حائز اهمیت است پایگاه مردمی وسیع طالبان است و به رغم اینکه آمریکایی‌ها بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر حمله کردن و دولت طالبان را سرنگون کردند، اما این پایگاه مردمی از بین نرفته است. از طرف دیگر در تمام این سال‌ها دولت آمریکا در بحث بخش‌های عمرانی و توسعه اقتصادی هیچ کاری در افغانستان نکرد و فقط حضور امنیتی و نظامی داشت. ولی اگر در این مدت طولانی آمریکایی‌ها در بحث‌های اقتصادی، رشد و توسعه و بحث‌های آموزشی کار می‌کردند، امروز شاهد این نبودیم که دولت افغانستان به این میزان شکننده باشد. این شرایط نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها اگر در مناطقی حضور پیدا می‌کنند، اولویتشان رشد اقتصادی نیست. زیرا پایه ثبات سیاسی، رشد و توسعه اقتصادی است.
این کارشناس افغانستان در ادامه بیان میکند: «در چنین شرایطی وضعیت افغانستان مبهم است، از یک طرف طالبان دوباره سعی دارد به قدرت برگردد و از سوی دیگر داعش سر و کله اش در افغانستان پیدا شده است. در چند ماه اخیر شاهد انواع عملیات انتحاری بودیم در افغانستان که خیلی مواقع شیعیان مورد هدف قرار گرفتند. در چنین شرایطی سوال مهم این است که اگر آمریکایی‌ها خارج بشوند دولت اشرف غنی قادر است در قدرت باقی بماند؟ همین که او و عبدالله عبدالله به آمریکا رفتن احتمالاً به خاطر این است که آمریکایی‌ها را از خروج و سقوط دولت مرکزی افغانستان بترسانند. البته اشرف غنی تا اینجای کار که رئیس جمهوری افغانستان شده، در بحث اداره کشور خوب عمل نکرده است و با همه گروه‌هایی که حتی در دولت هستند و افراد پارلمان افغانستان مشکل دارد؛ بنابراین الان افغانستان وضعیت مبهمی دارد و باید دید که به چه سمتی پیش می‌رود.»
اسداللهی در مورد میزان تأثیر خروج آمریکایی‌ها در قدرت گرفتن طالبان می‌گوید: «حداقل بایدن نشان داده در مسئله خروج از افغانستان جدی است. مسئله خروج نیرو‌های آمریکا و ناتو از افغانستان از مدت‌ها قبل مطرح بود. قبل از اینکه خروج نیرو‌ها هم شروع شود این بحث مطرح بود که آیا دولت افغانستان می‌تواند باقی بماند یا سقوط میکند. در یک نمونه دولت آمریکا از دولت ترکیه خواسته در زمان خروج نیرو‌های آمریکایی، امنیت فرودگاه کابل را ارتش ترکیه به عهده بگیرد. در این بین ترکیه تلاش کرد خودی نشان دهد و به عنوان یک میانجی در بحث افغانستان وارد شود. کنفرانسی در استانبول مهیا کرد و از همه طرف‌های نزاع دعوت کرد تا مسئله را حل کند، اما طالبان حاضر نشد شرکت کند و اصولاً با بحث نفوذ ترکیه در افغانستان مسئله دارند و به شدت مخالف هستند. از سوی دیگر اگر طالبان دولت را سرنگون کند، فرودگاه کابل هم می‌تواند بگیرد و جان نظامیان ترکیه در خطر خواهد بود. حال ارتش ترکیه چگونه چنین ریسکی را بپذیرد و فرودگاه کابل را حفظ کند؟ البته تحرکات نشان می‌دهد که بایدن در خصوص خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان جدی است، ولی باید دید پنتاگون و سی آی ای نظرشان در این مورد چیست و اگر نظرشان بر بقا در افغانستان باشد آیا می‌توانند نظر بایدن را تغییر دهند. البته تا امروز که بعید به نظر می‌رسد، چون بایدن خیلی صریح و روشن این موضوع را گفته است و بازگشت از این حرف به اعتبار سیاسی اش خدشه وارد میکند؛ بنابراین وضعیت تا حدودی مبهم است و آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند دیگران را جای خودشان وارد افغانستان کنند که این امر امکان پذیر نیست.»
مسعود اسداللهی در مورد تأثیر شرایط افغانستان بر ایران می‌گوید: «هر نوع بی ثباتی در درون همسایگان ایران بر امنیت ملی ما تأثیر می‌گذارد. افغانستان نیز به دلیل بحث‌های تاریخی و فرهنگی هر اتفاقی درون این کشور بر شرایط شهر‌های مرزی ما تاثیر مستقیم دارد. نمونه این شرایط را در زمانی که ارتش شوروی به افغانستان حمله و اشغال کرده بود و زمانی که طالبان به قدرت رسید و بحث مزارشریف و شهادت دیپلمات‌های ما رقم خورد و تنش‌هایی که در مرز ایران و افغانستان بود به خوبی از تأثیر شرایط افغانستان بر کشور ما حکایت میکند. با این حال طالبان امروز مدعی است و طبق شواهد بسیاری به نظر می‌رسد با طالبان گذشته در حیطه مواضع تغییرات شگرفی داشته است. در واقع یک ارزیابی مجدد از مواضعشان داشته اند و آن اشتباهاتی که در دروه اول حکومتشان داشتند را نمی‌خواهند تکرار کنند. در سال‌های اخیر شاهد این هستیم که روابطشان را با ایران تقویت کردند و هیات‌های طالبان به ایران آمدند. البته سردار سلیمانی در نزدیک کردن طالبان با ایران نقش مهمی داشت. در واقع ما الان شاید خیلی نگران به قدرت رسیدن طالبان نباشیم. ولی نکته مهمی که وجود دارد این است که آیا طالبان واقعا اگر به قدرت برسند با شیعیان افغانستان همان رفتار را خواهند داشت که در دولت اول داشت؟ در دو سال اخیر هر عملیات انتحاری را که در کابل و جا‌های دیگر علیه شیعیان رقم میخورد را داعش به عهده گرفته است و طالبان به شدت این روش را محکوم کرده است. از سوی دیگر طالبان با داعش مشکلات عمیقی دارد و اصلاً مایل نیست که داعش در افغانستان قدرت بگیرد و این یک امتیاز بسیار مثبتی برای امنیت ملی ما به حساب می‌آید که قدرتی مانند طالبان که پایگاه مردمی دارد در مقابل گروه تروریستی تکفیری مثل داعش قرار می‌گرد. البته همه این موارد را باید در عمل ببنیم که آیا واقعاً طالبان مواضعش را تغییر داده است یا خیر؟ تا امروز حداقل در مواضع سیاسی و عمل سیاسی اش در عمل تغییراتی داشته است. همچنین امید هست که به طور کلی دیدگاه‌های قبلش را کنار بگذارد.»
این کارشناس افغانستان در ادامه بیان میکند: «از طرف دیگر باقی ماندن آمریکایی‌ها نه تنها در افغانستان بلکه در هر کشور اطراف و همسایه برای ما مشکل امنیت ملی دارد. وجود نیرو‌های آمریکایی یک تهدید بالفعل است و نه بالقوه. نقش آمریکایی‌ها در دخالت ها، بی ثباتی‌ها و حتی ترور‌هایی که در داخل ایران انجام می‌شود، به خوبی مشهود است. از طریق همین نفوذ آمریکا در منطقه، اسرائیلی‌ها از پوشش نفوذ آمریکایی‌ها در کشورهای همسایه ما سواستفاده می‌کنند و به همسایگی ما می‌آیندو دست به عملیات امنیتی در داخل ایران می‌زنند؛ بنابراین این خواسته ثابت جمهوری اسلامی بوده است که نیرو‌های آمریکایی از منطقه بروند. قطعاً خروج نیرو‌های آمریکایی از کشورهای منطقه برای ما یک تحول مثبت است. همچنین با توجه به تحولاتی که از طالبان در چند سال اخیر دیده‌ایم، به نظر نمی‌رسد خطر جدیدی برای امنیت ملی ایران باشند. ما الان بیشتر نگران شیعیان افغانستان هستیم، زیرا هنوز معلوم نیست اخباری که این روز‌ها می‌رسد در خصوص پیشروی‌های طالبان و ظلمی که به برخی شیعیان شده، صحیح است یا مبالغه و عملیات روانی رسانه‌های خارجی. هنوز مشخص نیست که طالبان در مناطق جدیدی که تصرف کرده که شیعیان هم بودند چگونه با شیعیان رفتار کرده است. ولی بی شک می‌توان گفت باقی ماندن آمریکایی‌ها در منطقه قطعاً باعث مشکلاتی در امنیت ملی ما است.»
او در مورد حضور داعش در افغانستان مطرح میکند: «گزارش‌هایی وجود دارد که آمریکایی‌ها بعد از شکست داعش در عراق و سوریه، عد‌های از عناصر داعش را به افغانستان منتقل کردند. بعد هم دیدیم که عملیات‌هایی انتحاری شروع شد و هر بار داعش آن‌ها را به عهده گرفت. با این حال به دلیل وجود گروه قوی به نام طالبان که پایگاه مردمی دارد تا امروز داعش مثل عراق و سوریه رشد نداشته و موفق نبوده است. در واقع طالبان یک فرصت برای مقابله با داعش است. با طرحی که آمریکایی‌ها دنبال می‌کنند که داعش را در افغانستان تقویت کنند، این موضوع نه فقط به امنیت ملی ما بلکه امنیت ملی کشورهای آسیای میانه، روسیه، چین و پاکستان ... لطمه خواهد زد. بنابرانی باید نگران قدرت گرفتن داعش بود.»
اسداللهی در خصوص پیش بینی در مورد برخورد دولت بعد با طالبان می‌گوید: «ابراهیم رئیسی و دولت او باید ببینید که اگر طالبان دولت فعلی را مجبور به کناره گیری کند حاضر به رسمیت شناختن حکومت طالبان باشد یا خیر؟ بعد از شهادت دیپلمات هایمان در مزار شریف به تدریج روابط ایران با طالبان تا حدودی تنش زادیی شد، البته روابط خیلی گرم نبود تا اینکه دولت طالبان سرنگون شد؛ بنابراین یک نوع تنش زدایی محدودی انجام شد. آمریکایی روزی با افتخار اعلام کردند که دولت طالبان را سرنگون کرده اند. با این حال چندی پیش با طالبان در دوحه پای میز مذاکره نشستند و ما عکس‌های پمپئو با رهبران طالبان در دوحه دیدیم. در واقع برای آمریکایی‌ها هم معلوم شده استکه این طالبان، گروه طالبان ۲۰ سال پیش نیست؛ بنابراین باید با یک دید جدیدی به طالبان نگاه کرد و قطعاً دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت رئیسی با یک ارزیابی جدید اگر طالبان به قدرت برسد این موضوع را پیگیری خواهند کرد. از سوی دیگر آقای رئیسی اهل استان خراسان هستند و این استان بیشترین لطمه‌ها را در زمان تنش میان ایران و طالبان دیده است. بر همین اساس او کاملاً به جزییات آگاه است و مسائل پشت پرده آن منطقه را می‌داند؛ بنابراین با توجه به همه این مسائل تصمیم گیری خواهد کرد و اجرا می‌شود.»
