اخبار مربوط به خشونت و قتل همیشه ناگوار بوده و عموما موجب جریحه‌دار شدن احساسات عمومی می‌شود، اما هولناک‌تر از این موضوعات بحث قتل و خشونت خانگی است، خانه محیطی امن برای تمامی افراد جامعه محسوب می‌شود، زمانی که افراد در جامعه مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند به محیط امن خانواده پناه می‌برند و پدر و مادر آغوش گرم خود را با روی خوش بر روی فرزندشان باز می‌کند.
دیدارنیوز ـ زمانی که محیط خانه و خانواده برای فرد امنیت لازم را نداشته باشد، آن زمان جامعه در معرض انواع آسیب‌ها و معضلات اجتماعی قرار می‌گیرد، انتشار اخبار مربوط به قتل و خشونت‌های خانگی روان جامعه را تحت تاثیر تبعات منفی خود قرار می‌دهد، قتل رومینا به دست پدرش یکی از اخبار جنجالی و پرتنش در سال گذشته بود که باعث جریحه‌دار شدن احساسات عمومی افراد جامعه شد، دختری که به‌علت دل بستن به یک پسر با مخالفت خانواده روبرو می‌شود و دست به فرار از خانه می‌زند، پس از بازگشت به خانه به دست پدرش به قتل می‌رسد، قتل رومینا یکی از هزاران خشونت خانگی است که در زیر پوست شهر رخ می‌دهد و شاید هیچ زمان این خشونت‌ها رسانه‌ای نشود.
این روز‌ها مجددا خبر قتل بابک خرمدین به دست پدر و مادرش در صدر اخبار حوادث قرار گرفت، خشونتی که شاید در باور خیلی از افراد جامعه نگنجد که چگونه یک پدر و مادر می‌توانند با این قساوت دست به قتل فرزندان خود بزنند و حتی ذره‌ای ابراز پشیمانی از این موضوع نداشته باشند.
طبق آمار‌های ارائه شده از سوی نهاد‌های متولی بحث خشونت خانگی در ایام شیوع کرونا و باتوجه به فشار‌های عصبی ناشی از قرنطینه و مشکلات اقتصادی افزایش قابل توجهی داشته است، شاید بتوان گفت ضعف‌های قانونی در بحث برخورد با خشونت و قتل‌های خانوادگی تا حدودی نیز بر این موضوع تاثیرگذار است.
فتحی یکی از وکلای چهارمحال و بختیاری در گفتگو با ایسنا با اشاره به اینکه در چند سال اخیر پرونده‌های قضایی مربوط به خشونت خانگی، ضرب و جرح، فحاشی و توهین افزایش داشته است، اظهار کرد: قطعا شرایط موجود جامعه و مشکلات اقتصادی در این موضوع بی‌تاثیر نیست.
وی ادامه داد: در بحث قتل‌های خانوادگی اولیای دم (پدر) مشمول قصاص نمی‌شود و بسته به شرایط وقوع قتل، شرایط روحی قاتل و. سه تا ۱۰ سال حبس برای پدری که مرتکب قتل فرزندش شده باشد، در نظر گرفته می‌شود، اما اگر مادری فرزندش را به قتل برساند، او مشمول مجازات قصاص خواهد شد.
فتحی بیان کرد: طبق پژوهش‌های صورت گرفته بر روی پرونده‌های خشونت و قتل‌های خانوادگی، عموما مسائل روانی فرد مرتکب جرم خشونت و قتل در ارتکاب آن تاثیرگذار است.
حمیرا رئیسی روانشناس خانواده در گفتگو با ایسنا در خصوص بحث عوامل شکل‌گیری خشونت و قتل‌های خانوادگی، اظهار کرد: زمانی‌که سطح استرس در جامعه افزایش پیدا کند و افراد توانایی لازم برای کنترل خشم و عصبانیت را نداشته باشند، این خشم را به سایرین از جمله دوستان و اعضای خانواده انتقال می‌دهند، انتقال خشم به افراد در دسترس و اعضای خانواده یکی از راه‌های برخورد با این پدیده محسوب می‌شود.
وی افزود: عموما افراد در ذهنشان خانواده را یک محیط امن و دارای آسایش می‌دانند و باتوجه به این موضوع انتظار دارند که خانه و خانواده برای آن‌ها آسایش و امنیت را فراهم کند، بسیاری از خانواده‌ها نیز این کارکرد را در جامعه دارند.
رئیسی گفت: وقتی سطح خشونت به‌صورت فردی و اجتماعی در جامعه افزایش پیدا می‌کند، در وهله اول تبعات این موضوع در خانواده نمایان می‌شود، بسیاری از افرادی که مورد خشونت خفیف در جامعه قرار گرفته‌اند، عموما این خشونت روانی، جسمانی و عاطفی را از نزدیکان و دریافت کرده‌اند، در حال حاضر خشونت روانی و عاطفی آمار بالاتری نسبت به خشونت فیزیکی در جامعه کنونی دارد.
این روانشناس خانواده ادامه داد: تحقیر کردن، مسخره کردن، بی‌توجهی، هدف قرار دادن عزت نفس فرد، بی‌اعتنایی و ... از جمله موارد خشونت روانی و عاطفی علیه افراد است، به‌دلیل اینکه اعضای خانواده زمان بسیاری را در کنار یکدیگر سپری می‌کنند، این نوع خشونت در کانون خانواده بیشتر دیده می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه باید سلامت روان و چکاپ اوضاع روح و روان همواره در دستور کار افراد باشد، توضیح داد: اگر مشکلات روحی و روانی در افراد به‌موقع تشخیص داده و درمان نشود، در گام اول خود را به‌صورت خشونت عاطفی و روانی نشان می‌دهد و سپس ممکن از به‌واسطه‌های مختلف این خشم به سمت درگیری‌های فیزیکی و ضرب و جرح کشیده شود.
رئیسی بیان کرد: زمانی‌که آستانه تحمل افراد به‌دلیل مشکلات متعدد پایین می‌آید، ممکن است فرد دست به یک اقدام جنون‌آمیز بزند، تبعات این اقدام خود فرد و خانواده‌اش را تحت تاثیر قرار خواهد داد، عموما خشونت فیزیکی در خانواده بر روی همسر و فرزند رخ می‌دهد.
این روانشناس خانواده عنوان کرد: خودکشی نیز یکی از اشکال خشونت به‌شمار می‌رود، زمانی‌که فرد نتواند عصبانیت خود را به دیگران منتقل کند به خود آسیب وارد می‌کند تا این نفرت و عصبانیت را به خانواده و جامعه نشان دهد.
عزیزالله آقابابایی جامعه‌شناس در گفتگو با ایسنا در خصوص علل و انگیزه‌های شکل‌گیری قتل‌های خانوادگی از دیدگاه جامعه شناختی، اظهار کرد: خانــواده زیربنایی تریــن رکن هر جامعه و به‌طــور یقین مهم‌تریــن نهاد اجتماعی محسوب می‌شود؛ زیرا بیش از نهاد‌های اجتماعی دیگر هم‌چون دولت و نهاد‌های آموزشی و فرهنگی در شـکل‌گیری شخصیت افراد و انتقال ارزش‌هــا و هنجار‌های جامعه نقش ایفا می‌کند.
وی ادامه داد: به همین دلیل آســیب‌های موجود در نهاد خانواده از جملــه انواع خشــونت‌های خانوادگی که شدیدتریــن نوع آن قتل است، جامعه را با بحرانی جدی مواجه می‌ســازد، امروزه قتــل، به‌عنــوان یک نوع خشــونت یــا پرخاشــگری، یکــی از آســیب‌ها و کجروی‌هــای عمــده در جهــان امــروز محسوب می‌شود کــه ماهیتــی اجتماعــی داشــته و بیشــتر در تعامــات بیــن شــخصی و بیــن گروهــی صــورت می‌گیــرد، این موضوع امنیــت اجتماعــی افــراد و گروه‌هــا را مــورد تهدیــد قــرار می‌دهــد.
آقابابایی با بیان اینکه یکــی از انــواع قتل‌هــا، قتــل خانوادگــی اســت، گفت: قتل‌هـای خانوادگـی، شـدیدترین نـوع خشـونت خانگی محسوب می‌شود، کـه در آن افـراد، بـه دلایل مختلف بـه مجـروح کـردن یـا کشــتن اعضــای خانــواده خــود اقــدام می‌کننــد.
این جامعه‌شناس با اشاره به تئوری منابـع به عنـوان یـک نظریـه مبنـا در بحث توجیه خشـونت خانگـی بـه منابـع در دسـترس زنـان و مـردان، اشـاره می‌کند، تصریح کرد: از آنجا کـه جـرم یـک رفتـار انسـانی اسـت و ماهیـت طبیعـی دارد، بنابراین در نظریـه جرم‌شناسـی فرهنگـی قابـل توجیــه اســت و همچنیــن طبــق نظریــه مرتــن نبود تناسـب بیـن اهـداف و وسـیله، سـبب وقوع جـرم و انحـراف از سـوی افـراد می‌شـود.
وی افزود: موضــوع همســر کشــی به روشــنی در نظریــه جرم‌شناســی فرهنگــی قابــل بررســی اســت، زیــرا جـرم یـک رفتـار انسـانی محسوب می‌شود کـه از نظـر ماهیـت فرهنگـی، محصـول نظـم اجتماعـی اسـت، نظمی کــه تمامی افراد در زمــان مشــخصی در آن بــه ســر می‌بریــم، بــه زبانــی دیگــر جــرم دربرگیرنــده تجربیــات و رفتارهــای زندگــی روزمــره تمــام اعضــای جامعــه اســت.
آقابابایی با بیان اینکه طبــق نظریــه جرم شناســی فرهنگــی، می‌تــوان گفـت شـرایط یـک جامعـه از نظر سـاختار فرهنگـی، مـدرن یـا سـنتی بـودن در قضیه خشونت موثر است، گفت: به‌طور مثال قتل‌های ناموسی بیشتر در جوامــع ســنتی رواج دارد، تئوری منابع می‌گوید زمانی که فرد دارای منابع زیاد یا در شرایطی منابع او بسیار ناکافی است، احتمال این کــه از راهبرد خشونت استفاده کند، زیاد است.
این جامعه‌شناس اضافه کرد: برای مثال زمانی‌که یک فرد بخواهد بر فرد دیگری اعمال قدرت کند، اما منابع او نظیر تحصیلات، شغل، درآمد و مهارت در سطح پایینی قرار دارد، از خشونت برای تداوم موقعیت خویش استفاده می‌کنــد، تئــوری فشــار ســاختاری عمومــی، فشار‌های روانی ـ اجتماعی از عمده‌تریــن عوامل در باب تبیین خشونت محسوب می‌شــوند که توجه به آن‌هــا ســابقه‌ای دیرپا در ادبیات علوم اجتماعی دارد.
وی با اشاره به عوامل موثر در شکل‌گیری قتل و ارتکاب جرم توسط افرا در جامعه، یادآور شد: هر عاملی که احتمال گرایش فرد به صدمه و آسیب را افزایش دهد، ریسک فاکتور تلقی می‌شود، ریسک فاکتور‌ها را می‌توان حول محورهایی، چون فرد، خانواده، مدرسه، اجتماعات محلی و ساختار‌های اجتماعی دسته‌بندی کرد.
آقابابایی با تاکید بر اینکه جامعه شناسان سال‌هاست که به رابطه میان الکل، مواد مخدر و ارتکاب جرم توجه کرده‌اند، توضیح داد: همچنین روحیه پرخاشگری و عصبانیت در شکل‌گیری خشونت تاثیرگذار است، با توجه به مصاحبه‌های عمیق با افرادی که مرتکب خشونت شده‌اند می‌توان گفت بیشتر پاسخگویان روحیه پرخاشگری دارند و سر هر موضوع کوچکی دعوا راه می‌اندازند و بلافاصله وارد هر درگیری می‌شوند، روحیه پرخاشگری و نبود مدیریت خشم ممکن است به شکل‌گیری خشونتی مرگبار منجر شود.
این جامعه‌شناس افزود: عدم اعتماد به نفس و احترام به خود، روحیه ماجراجویی و هیجان‌طلبی، نداشتن روحیه مسئولیت پذیری، مذکر بودن، تحریک آنی و تحریک پذیری، شهرت طلبی، خطرپذیری و ترک تحصیل از دیگر عوامل موثر در شکل‌گیری خشونت در افراد است، عموما مردان بیشتر از زنان در معرض فرصت‌های ارتکاب به جرم قرار می‌گیرند واین مسئله آن‌ها را نسبت به درگیری آسیب‌پذیرتر می‌سازد.
وی در ادامه با اشاره به ریسک فاکتور‌های مرتبط با عوامل خانوادگی در ارتکاب جرم و قتل، بیان کرد: داشتن والدین ضداجتماعی و دارای سابقه جرم و اعتیاد، ضعف ارتباط صحیح بین والدین و فرزندان و تضاد، تعارض و خشونت‌های خانوادگی از جمله عوامل موثر در این موضوع است.
آقابابایی تاکید کرد: عوامل محلی و عوامل کلان اجتماعی از جمله سکونت در محله‌های جرم خیز، توسعه نگرش‌های ضداجتماعی از طریق خشونت، نبود و یا ضعف نظارت‌های غیررسمی در اجتماعات محلات، موقعیت و هژمونی همالانی، پرسه زنی، پارک گردی، نبود کارایی مدارس در جذب دانش آموزان، عدم وجود مشاوره‌های محلی، فقر اقتصادی و فرهنگی، بیکاری، عدم توزیع عادلانه درآمد و تبعیض‌های اجتماعی در وقوع جرم موثر است.
این جامعه شناس اظهار کرد: در جرم‌شناسی کلاسیک رابطه میان فقر و جرم محرز است، اما بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهند که بسیاری از افراد فقیر، زندگی شرافتمندانه‌ای را در پیش می‌گیرند، شاید طرح مسئله به این صورت قابل اصلاح باشد که بسیاری از کسانی که دست به جرم می‌زنند از فقر اقتصادی و فرهنگی رنج می‌برند.
وی با بیان اینکه عموما اکثر مردان و زنانی که مرتکب قتل می‌شوند، از نظر پایگاه اقتصادی و اجتماعی در سطح پایینی قــرار دارنــد، تصریح کرد: بنابراین دولت و مسئولان باید با ایجاد شغل برای تمامی افراد جامعه و حمایت‌هــای اقتصادی از آنان برای رفع زمینه فقر خانواده‌هــا و ارتقای سطح زندگی آنان کوشش کنند.
آقابابایی با تاکید بر اینکه خدمات اجتماعی و حمایتــی به‌منظــور حمایت از زنان خشونت دیده از ضرورت‌ها به‌شمار می‌رود، عنوان کرد: تأســیس خانه‌هــا و پناهگاه‌هــای امن برای این زنان و نگهداری از آنان تا زمان حل نهایی مشکلاتشان یک راهکار حمایتی برای جلوگیری از وارد شدن آسیب به آن‌ها است، باید خدماتی به این افراد ارائه شود تا آن‌ها استقلال مالی پیدا کنند و به‌علت مشکلات مالی مجبور به ادامه زندگی پر از خشونت نباشند.
این جامعه‌شناس ادامه داد: بیشتر زنان درگیر در پرونده‌هــای همسرکشــی قبل از قتل، قصد طلاق داشــته‌اند، اما به خاطر ترس از جدایی از فرزندان، روند طولانی و شرایط سخت طلاق حاضر به این کار نشده بودند، بنابراین لازم است قوه قضاییه با تدوین قوانین عادلانه‌تـر به حل این مشکل کمک کند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: همچنین نیاز است آموزش به خانواده‌هــا به‌منظــور جلوگیری از ازدواج اجباری دختران و نشان دادن نتایج وخیم روانی ـ اجتماعی این نوع ازدواج‌هــا در دستور کار قرار گیرد.
