با حکم سعید نمکی؛ وزیر بهداشت، محمداسماعیل اکبری؛ مشاور عالی وزارت و از چهره‌های قدیمی نظام سلامت از سمت خود برکنار شد. محمداسماعیل اکبری، دومین حجره‌دار وزارت بهداشت است که پس از سابقه طولانی حضور در تولیت سلامت از امروز به سایر مسوولیت‌های خارج از دوایر دولتی و از جمله تدریس در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و ریاست بر مرکز تحقیقات سرطان مشغول خواهد شد.
دیدارنیوز ـ پیش از عزل این چهره شاخص حوزه جراحی و پزشکی ۳۰ آبان سال گذشته رضا ملک‌زاده؛ معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با تقدیم استعفانامه خود به وزیر بهداشت، مقر فرماندهی تولیت سلامت را بعد از ۳ دهه ترک کرد.
دیروز، نامه مفصلی با امضای سعید نمکی؛ وزیر بهداشت منتشر شد که خطاب به محمداسماعیل اکبری؛ مشاور عالی خود در امور اجتماعی سلامت؛ با لحن تندی، برخی اقدامات و اظهارات او را مورد انتقاد قرار داده بود. وزیر بهداشت در این نامه که متن کامل آن توسط خبرگزاری مهر و ایرنا منتشر شد، نوشته بود: «آنگاه که دست روزگار ردای پرآزار وزارت را بر تن نحیف این برادرتان تحمیل کرد، هنوز خبری از سیل و زلزله و آنفلوآنزای H۱N۱ و کرونا نبود ولی راه‌های نرفته یا به بیراهه رفته هم کم نبود و می‌طلبید تا عزیزانی به همراهی و کمک بیایند. سعی کردم تنها وزیری باشم که تیم وزیر قبلی را جابه‌جا نکنم، چون اکثر آن‌ها را می‌شناختم و به جز یکی، دو مورد همه را نگاه داشتم و برای جبران نقصان‌ها تلاش کردم، مشاوران کاردان و امین و خوشنام برگزینم. در جامعه پزشکی به جز عزیز نامدار دکتر ایرج فاضل و دکتر سیدمحمود طباطبایی، حضرتعالی از نخستین نامهای مورد وثوق بنده بودید که با چند دهه شناخت از توانمندی‌های علمی و اجرایی و آشنایی با نظام ارایه خدمت به عنوان مشاور عالی در این لیست قرار گرفتید و خود را مفتخر به همراهی‌تان یافتم».
در ادامه این نامه، نمکی به سابقه دعوت از معاون بهداشت دولت دوم اصلاحات برای سمت مشاورت در وزارت بهداشت اشاره کرده و نوشته است: «در ابلاغیه تقدیمی از جنابعالی درخواست کردم تا در زمینه آموزش علوم پزشکی جامعه‌محور که با هم از سال‌ها پیش دستی بر آتشش داشتیم، هدایت و مساعدت فرمایید. جنابعالی تنها مشاوری بودید که در جلسات شورای معاونان دعوت می‌شدید و همکاران متقاعد به رعایت نقطه‌نظرهای‌تان بودند. مدتی کوتاه نگذشته بود که با زمزمه موضع‌گیری‌های کلیه معاونان روبه‌رو شدم ولی تلاش کردم تا به گونه‌ای با پررنگ کردن ابعاد علمی و اجرایی جنابعالی، بعضی اظهارنظر‌های به تعبیر همکاران «تلخ» را به برداشت شیرین بدل کنم».
وزیر بهداشت در بخشی دیگر از این نامه، اشاراتی به اظهارنظر‌های خارج از حوزه اختیارات محمداسماعیل اکبری دارد و می‌نویسد: «برای اینجانب درک بعضی از الفاظ جنابعالی پس از چند دهه قابل فهم است ولی قبول بفرمایید برای نسل جوان و متخصصان امروز تعابیری از قبیل «من ملای سرطانم»، «من بهداشت را بزرگ کرده‌ام»، «من کارشناس کارشناسانم» و «هیچ‌کس بیش از من از مقوله جمعیت اطلاعاتی ندارد» غیرقابل هضم است و بی‌تردید فاصله می‌آفریند و به تحقیر حضار و بزرگ‌بینی خود تعبیر می‌شود؛ گرچه این بیانات حاصل نوعی نگاه دلسوزانه جنابعالی بود. با استمرار وضعیت فوق، تجمیع دیدگاه جنابعالی و شورای معاونان میسر نشد و شاید به همین دلیل که بی‌احترامی نشود، جلسات به تعویق افتاد. در کشاکش نفسگیر کرونا با خزانه تهی و امواج سنگین بیماری نیز بار‌ها اظهارنظر‌هایی فرمودید که سربازان و افسران خط مقدم این نبرد احساس کوچک‌شماری کردند و با دل‌شکستگی گله‌مند شدند».
نمکی در ادامه نامه خطاب به مشاور عالی سابق خود در توضیح آنچه از این مقام مسوول انتظار داشت و اجرایی نشد، نوشته است: «آنچه اینجانب از جایگاه مشاور محترم درک می‌کنم این است که انتظار می‌رود: به فردی که از او درخواست کرده مشورت می‌دهد، مستقیما و بدون هماهنگی با دستگاه‌های دیگر مکاتبه نمی‌کند، برای کسی ابلاغ نمی‌زند، لیست مدعوین را برای رعایت جنبه‌های مختلف با وزیر مشورت می‌کند، اگر نقطه نظر‌های وزیر را قبول نداشت یا مشورت‌هایش به هر دلیل مصلحت‌اندیشانه رعایت نشد از جایگاهی که دارد، کناره‌گیری می‌کند ولی اگر قرار بود در این مسند بماند در هیچ جایگاه رسمی و غیررسمی، خلاف سیاست‌های آن وزارتخانه مصاحبه و اظهارنظر نمی‌فرماید».
بند‌های پایانی این نامه، انتقاد مستقیم از عملکرد و موضع‌گیری‌های چند ماه اخیر محمداسماعیل اکبری است و نمکی در تشریح این انتقادات نوشته است: «نیازی نمی‌بینم تا پایبندی به انقلاب و عزت نظام و پیروی از منویات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) را برای جنابعالی بیان کنم ولی در مقوله جمعیت، نیک می‌دانید که با گرفتاری در امواج سنگین کرونا که هر موجش می‌توانست آبروی نظام را زیر سوال ببرد، تمام تلاشم این بود که آنچه سهم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است به پیش رود. بار‌ها گفته‌ام مقوله جمعیت باید در سطح کلان و توسط همه دستگاه‌ها حمایت و هدایت شود و ما سهمی مشخص و سقفی معین داریم. جنابعالی سعی داشتید که ما و شخص جنابعالی، محوریت همه چیز باشیم ولی اینجانب به عنوان عضوی از دولت محترم می‌دانم که محدوده جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ما در این وزارتخانه و حیطه تاثیر‌گذاری‌مان در امر جمعیت تا کجاست. با شناختی که از این برادر قدیمی دارید، می‌دانید که اهل ویترین‌آرایی و رنگ و روغن زدن به مجموعه‌ای که مدیریت می‌کند در روز‌های آخرین دولت نیست و همه جا گفته است که این مسند را اگر با خدمت به مردم قرین نباشد از آب بینی بز که آقا امیرالمومنین (ع) فرمودند، کمتر می‌شمارد.پس اشاره به کاری نمایشی در ماه‌های آخر دولت در شأن اینجانب نیست. در مکاتبات مکرر به ناتوانی و عدم کارایی و دانش تیم همراه اشاره فرموده‌اید. این گروه، توانمند یا ناتوان، عالم یا کم سواد در یکی از پاندمی‌های کمرشکن تاریخ ۱۵۰ ساله اخیر، آن هم در اوج تحریم‌های ناجوانمردانه، توانسته‌اند امواج سهمگینی را مدیریت کنند و بنده هم در این آشفته بازار بهتر از آن‌ها نیافتم که تن به این موج بلا بسپارند و بی‌توقع مطب و دکان و دستگاه را تعطیل کرده و شبانه‌روز در خدمت مردم باشند و حتی خانواده‌های‌شان را ماه تا ماه نبینند که به قول حافظ: خستگان را چو طلب باشد و قوت نبود /گر تو بیداد کنی شرط مروت نبود؛ لذا جهت پرهیز از سایه هر گونه کدورت بیشتر بر دوستی و برادری دیرینه، صلاح می‌دانم بیش از این، جنابعالی از این عنوان که در کسوت مشاور عالی کسی که دیدگاه‌ها و عملکرد همکارانش، ذهن و روح و جایگاه شامختان را می‌آزارد در زحمت نباشید و بتوانید آسوده‌تر و بی‌پرواتر در محافل علمی و فرهنگی به نقد بپردازید. متاسفانه در کنار همه فراز و نشیب‌های این ایام پربلا، رنجاندن بعضی از دوستان قدیمی از همه چیز تلخ‌تر بود، اما کار ملک و مملکت در طول تاریخ این سرزمین همین بوده است. امید دارم سکانداران دولت آتی قدر و منزلت حضرتعالی و دیگر عزیزان گرانقدر را به خوبی بشناسند و بتوانند از گفتمان دلسوزانه جنابعالی بهره بیشتری ببرند و از ظرفیت علمی و اجرایی آن برادر ارجمند در راستای اعتلای روزافزون جمهوری اسلامی که آرزوی همه ماست، مستفیض شوند. کماکان از خداوند بزرگ برای‌تان عزت، سربلندی و سلامتی آرزومندم».
اینکه چرا در آخرین روز‌های فعالیت دولت دوازدهم چنین عزلی اتفاق می‌افتد و چنین نامهای به دست رسانه همسوی دولت و مخالف دولت می‌رسد از ابهاماتی است که پاسخ به آن نیازمند گذشت زمان است. صرف‌نظر از این ابهام، اما آنچه در ظاهر مورد انتقاد وزیر بهداشت قرار گرفته و سعید نمکی را به اعتراض صریح واداشته، چیزی نیست جز خصلت دیرینه استقلال‌طلبی مشاور عالی سابق که حتما از دومین وزیر بهداشت دولت دوازدهم که از اولین روز انتصاب به این مسوولیت در تمام نشست‌های رسانه‌ای خود تلاش می‌کرد سابقه بیش از دو دهه حضور در وزارت بهداشت را به اصحاب رسانه و در واقع به مردم ایران گوشزد کند، انتظار هم نمی‌رود چنین خصلتی را از مشاور خود پذیرا باشد چنانکه در متن نامه هم، اقدامات خودسرانه مشاور عالی سابق، مورد انتقاد وزیر قرار گرفته است. اما غیر از این خصلت ذاتی، برخی جهت‌گیری‌های سیاسی که محمداسماعیل اکبری در تمام سال‌های حضور در مناصب رسمی و دولتی تلاش می‌کرد از مقامات مافوق پنهان دارد و پشت پرده سیاست، خود را با مواضع دولت‌های در حال فعالیت، همراه و همسو نشان دهد، در صدور این حکم بی‌تاثیر نیست. محمداسماعیل اکبری ۴ اسفند ۱۳۹۷ و ۵۰ روز پس از استعفای سیدحسن قاضی‌زاده‌هاشمی از مقام وزارت، با حکم وزیر جدید به سمت مشاور عالی وزارت منصوب شد در حالی که آخرین سابقه حضور او در این وزارتخانه، تصدی معاونت بهداشت در دوره وزارت مسعود پزشکیان و در دولت دوم سیدمحمد خاتمی بود و به جهت برخی موضع‌گیری‌های سیاسی و انتساب به برخی چهره‌های مخالف دولت یازدهم و دوازدهم، تا زمانی که قاضی‌زاده‌هاشمی در مسند وزارت بود، مسوولیتی در تولیت سلامت به او واگذار نشد. اکبری، در سال‌های فعالیت دولت نهم و دهم، بیشترین انتقادات را نسبت به گران شدن هزینه‌های درمان از جیب مردم داشت، اما در کنار این اعتراضات، گاهی اوقات هم حرف‌هایی می‌زد که شائبه تعلق سیاسی این مقام ارشد حوزه جراحی سرطان را به برخی جناح‌ها تقویت می‌کرد. از جمله اینکه اواخر ایام فعالیت دولت دهم و در حالی که مسوولان حوزه شهر و محیط زیست، اختلافات سیاسی خود را کنار گذاشته و در اعتراض و هشدار نسبت به سرطان‌زایی «پارازیت‌ها» یک صدا و متفق شده بودند، این مقام علمی، در یک نشست خبری و در جمع خبرنگاران حاضر در ساختمان جام جم (صداوسیما)، با استهزای مدعیان سرطان‌زایی پارازیت‌ها، هر گونه خطر خفیف یا شدید پارازیت‌ها بر سلامت انسان را رد کرد و از همان زمان، شائبه‌هایی درباره همکاری یا دلبستگی این چهره شاخص حوزه جراحی به برخی چهره‌های خاص و صاحب قدرت تقویت شد که تا امروز هم از شدت این شائبه‌ها به علت اصرار اکبری بر نظرات خود، کاسته نشده است.
نگاهی دوباره به متن نامه وزیر بهداشت خطاب به مشاور عالی سابق، نشان می‌دهد که وزیر بهداشت، شاید این قدرت و ظرفیت را در خود می‌دیده که تمام مرزشکنی‌های این جراح ۷۱ ساله را نادیده بگیرد جز یک مورد؛ محمداسماعیل اکبری، ظرف دو سال گذشته، خارج از حیطه تخصصی خود، انتقاد‌های فراوانی از باب تعلل دولت در ارایه مشوق‌های افزایش جمعیت داشت و لابه‌لای این انتقادها، گاهی اوقات هم جملاتی می‌گفت که حتی برای شهروندان عادی هم قابل تحمل نبود. اکبری که در مدت انتصاب به مشاورت عالی وزارت بهداشت، بار‌ها مدعی شده بود که «آمار‌های دولت درباره افزایش نرخ باروری، دروغ و کذب است»، زمستان سال گذشته و پس از آمار تکان‌دهنده‌ای که مسوولان شورای اجتماعی کشور، سازمان ثبت احوال و وزارت ورزش و جوانان از ازدواج و طلاق‌های زیر ۱۵ سال و فاجعه کودک همسری و تبعات غیرقابل جبران ازدواج دختران ۹ ساله و ۱۱ ساله ارایه کردند، در یک برنامه تلویزیونی علاوه بر انکار پدیده «کودک همسری» در ایران، ضمن تایید صریح و آشکار ازدواج دختران ۹ ساله، مدعی شد که: «از زمانی که تخمدان زن فعال می‌شود تا زمانی که تخمدان او فعال نیست، می‌تواند بارور شود. این‌طور نیست که همه زنان از ۱۰ سالگی تا ۵۴ سالگی تخمدان‌های فعال دارند. یکی ۱۲ سالگی و دیگری ۱۳ سالگی می‌شود. به طوری که ایران قانون وضع کرد که ۱۳ سالگی مبنا باشد ولی روزه‌داری را ۹ سالگی تمام یعنی ۱۰ سالگی داریم و آن دختر را مکلف شرعی می‌دانیم، به محض اینکه این نشانه‌ها پیدا شد این دختر، خانم شده است. یعنی اگر قرار شد من به عنوان بیولوژیست، توصیه به باروری کنم باید بگویم زیر ۲۰ سالگی بارور شوید».
صحبت‌های این فوق تخصص جراحی در این برنامه تلویزیونی، به همین جا ختم نشد، چون بار دیگر بر همان نظر مشکوک و حاشیه‌ساز خود درباره بی‌خطر بودن پارازیت‌ها تاکید و ادعا کرد: «سرطان‌زایی پارازیت‌ها، دعوای ۱۰ سال قبل است. پارازیتی که می‌زنیم، اگر بزنیم که این موج نیاید و در تلویزیون دیده نشود باید معادل آن، عاملی باشد که آن فیلم را می‌بینید؛ یعنی میزان مغناطیسی که آن فیلم به چشم شما منتقل می‌کند، پارازیت هم معادل همان منتقل کند، نه بیشتر. همان میزان می‌بینید؛ لذا وارد تحقیقات عجیبی شدیم و با دنیا و سازمان بهداشت جهانی تماس گرفتیم و تا امروز که خدمت شما هستم محکم از طرف بنده و سازمان جهانی بهداشت اعلام کنیم که هیچ پارازیتی سرطان‌زا نیست. پارازیت‌ها بیماری‌زا هست ولی سرطان‌زا نیست. این اثبات نشده است».
واقعیت امروز، این است که محمداسماعیل اکبری، به دلیل ادعا‌های حاشیه‌سازی که درباره حقوق انسانی و شهروندی مردم داشته، محبوبیت خود را در جامعه عمومی از دست داده است. مقامات علمی، تا وقتی در صراط مستقیم قدم برمی‌دارند، تکلیف شهروندان با آن‌ها روشن است. امروز، کل جامعه ایران، وزیر مستعفی بهداشت؛ قاضی‌زاده‌هاشمی را به عنوان یک جراح قرنیه می‌شناسند و می‌دانند که مرضیه وحیددستجردی؛ وزیر معزول دولت دهم هم جراح بیماری‌های زنان و زایمان است. وابستگی‌های سیاسی این دو وزیر را هم می‌دانند و این حد آگاهی را دارند که درک کنند وزیر بهداشت و فردی که در جایگاه وزارت می‌نشیند، باید پاسخگوی ریزترین سوالات تا مهم‌ترین دغدغه‌های حوزه پزشکی کشور باشد. اما اینکه یک جراح سرطان، صرفا به سبب مودت با چهره‌هایی که هنوز برادری‌شان را به ملت ثابت نکرده‌اند، مواضع علمی و پزشکی را هم زیر پا بگذارد و خارج از تخصص خود، برای مردم تعیین تکلیف کند، از عجایب روزگار است که نادر، اما در جامعه ایران، واقعی است چنانکه نگاهی به تیتر اخبار. ماه گذشته که مشاور عالی سابق وزیر بهداشت، متکلم وحده آن‌ها بوده، برگ‌های دیگری از این روایت را ورق می‌زند؛ ۲۳ خرداد ۱۳۹۸: مرگ ۹۷ هزار نفر بر اثر ابتلا به فشار خون/ به مردم دروغ نگوییم، ۱۴ بهمن ۱۳۹۸: نرخ باروری ۲.۱ درصد دروغ محض است، ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۹: مراقبت در منزل باید عملیاتی شود، ۱۴ مهر ۱۳۹۹: تبعات پیری جمعیت خطرناک است و از دولت هم خبری نیست، ۶ بهمن ۱۳۹۹: روند شتابان پیری در ایران، ۳ اردیبهشت ۱۴۰۰: کاهش فرزندآوری در کشور».
شاید به یاد ماندنی‌ترین عزل دوره وزارت سعید نمکی، برکناری سخنگوی سازمان غذا و دارو از مقام سخنگویی ستاد ملی مقابله با کرونا باشد. کیانوش جهانپور که از اولین روز تشکیل این ستاد، با حکم وزیر بهداشت به مقام سخنگویی ستاد ملی مقابله با کرونا منصوب شده بود، بعد از آنکه در حمایت از حقوق هموطنان، ناراستی سفیر و دولت چین در مقابل یک جهان درباره زمان واقعی شناسایی ویروس کرونا را زیر سوال برد، با حکم وزیر بهداشت و به دلیل جبهه‌گیری‌های سیاسی و به خطر انداختن امنیت ملی کشور از مسوولیت موقتی که به او تفویض شده بود، عزل شد و این عزل، شاید از جهانپور، یک قهرمان ملی ساخت، چون حالا نقل محافل عمومی، عزل یک وطن‌پرست توسط یک وزیر دوستدار چینی‌های بی‌صداقت بود. اما حتی جهانپور هم به خود اجازه نداد رفتار مقامات مافوق وزارت بهداشت را زیر سوال برده یا در آن تشکیک کند و شاید یکی از هنر‌های سخنگوی فعلی سازمان غذا و دارو، شخصیت‌شناسی مقامات مافوق است چنانکه امروز، ما هم می‌دانیم که وزیر بهداشت، همچون مقام مافوق خود، انتقادپذیر نیست و حتی مایل به شنیدن جز نظرات خود هم نیست. آیا محمداسماعیل اکبری، این را می‌دانست و بازی تضارب آرا را با یکی از وابستگان حزب اعتدال و توسعه آغاز کرد؟
وزرا، این حق و اختیار را دارند که زیردستان خود را عزل و جابه‌جا کنند. محمدحسن طریقت‌منفرد که در ۶ ماه پایانی فعالیت دولت دهم و پس از عزل مرضیه وحیددستجردی؛ وزیر بهداشت توسط رییس وقت دولت، به سرپرستی تولیت سلامت منصوب شد، در اولین نشست خبری خود با رسانه‌ها و از جایگاه سرپرست وزارت بهداشت، اعلام کرد که تغییر رییس دفتر، از اختیارات وزیر است، چون رییس دفتر وزارتی، در جریان تمام اقدامات وزیر است و باید فردی همراه و همسو باشد. باقی وزرا هم همین طور عمل کردند. اما سعید نمکی، در نامه خود خطاب به محمداسماعیل اکبری، ادعای عجیبی دارد و معتقد است که پس از انتصاب به وزارت، می‌خواسته «اولین وزیر» باشد که جز «یکی، دو نفر» تغییر دیگری در پست‌های سازمانی وزارت بهداشت ایجاد نکند. علت طرح این ادعای غلط، بازتابی از همان روحیه نمایش منحصر به فرد بودن اقدامات نمکی است که ظرف دو سال وزارت هم از چشم اصحاب رسانه دور نمانده، اما نکته عجیب، ناآشنایی وزیر بهداشت با علم ریاضی است، چون بررسی‌های «اعتماد» از ۵ ماه وزارت نمکی در فاصله دی ۱۳۹۷ تا خرداد ۹۸ نشان داد که مقام عالی وزارت، ظرف ۱۵۶ روز، ۳۹ انتصاب جدید داشته و علاوه بر آنکه ۶ مسوول جدید در دفاتر مختلف این وزارتخانه منصوب کرده، فقط ۵ نفر از مسوولان وزارت بهداشت را در سمت‌های انتصابی، ابقا کرده است.
حالا، با عزل اکبری، می‌توان گفت یکی دیگر از قدیمی‌ترین‌های وزارت بهداشت، از مسوولیت در نظام سلامت کنار گذاشته شد اگرچه که حاشیه‌دارتر از عزل محمداسماعیل اکبری، استعفای رضا ملک‌زاده؛ معاون وزیر بهداشت دولت‌های پنجم و ششم و معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در دولت‌های یازدهم و دوازدهم بود که ۳۰ آبان سال گذشته و یک روز پس از سخنان تند وزیر بهداشت در یک جمع کارشناسی و تخصصی و انتقادات شدید از عملکرد معاون تحقیقاتی خود، استعفانامه‌اش را ضمن پاسخ‌هایی گزنده تقدیم وزیر کرد و در نامه استعفای خود هم، به صراحت «مدیریت بسیار غلط» وزیر بهداشت را زیر سوال برد. حاشیه‌های این استعفا و تند‌ترین جنگ لفظی بین یک وزیر و یک معاون در حدی بود که خبر و حاشیه‌های این استعفا، به رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور هم کشیده شد. حالا باید منتظر واکنش مجامع علمی به برکناری چهره شاخص جراحی سرطان با حکم وزیر بهداشت بود. آیا برکناری یک وابسته چهره‌های خاص، مدافعان زیادی در جامعه پزشکی دارد؟
