جست وجوی مسیرهای کاهش تنش از سوی ایران و عربستان

دیدارنیوز - نیویورک تایمز در گزارش خود نوشت: چهار سال پیش محمد بن سلمان ولیعهد سعودی دریک مصاحبه تلویزیونی، این ایده را رد کرد که کشورش می تواند با توجه به سوابق، برخی نقاط توافق با ایران را پیدا کند. او در این خصوص گفت: چگونه ارتباط برقرار کنیم؟ نقاط مشترکی که بتوانیم با ایران توافق کنیم، تقریبا وجود ندارد.

اما اکنون، شاهزاده محمد در حالی که در تلاش دیپلماتیک برای از بین بردن تنش میان دو قدرت منطقه ای است، می خواهد این نقاط را پیدا کند. 

در حالی که هنوز نشانه های مشخصی از تفاهم جدید بین عربستان سعودی و ایران ظاهر نشده و ممکن است مدت زیادی طول بکشد، اما اگر این اتفاق بیفتد حتی می تواند منجر به سرد شدن درگیری ها در کشورهایی مانند لبنان، سوریه، عراق و یمن شود که دشمنی ها در آنجا به اختلافات سیاسی و درگیری مسلحانه دامن می زند.

این روزنامه آمریکایی در ادامه با اشاره به برخی گزارشات ادعایی درباره رایزنی های تهران و ریاض در پایتخت عراق نوشت: این مذاکرات در بغداد در شرایطی آغاز شد که شرایط به طور گسترده ای در خاورمیانه در حال تغییر است. در حالی که منطقه با تغییر سبک و سیاست از رئیس جمهور ترامپ به رئیس جمهور بایدن سازگار می شود،  به نظر می رسد این تغییرات عربستان سعودی را برای دیپلماسی منطقه مشتاق تر کرده است. 

در حالی که آقای ترامپ از نزدیک با کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی متحد شد و سیاست "فشار حداکثری" را با هدف تحت فشار قرار دادن و امتیاز گیری  از ایران دنبال کرد، آقای بایدن روابط ایالات متحده با عربستان را سرد کرده و دیپلماسی را با هدف بازگرداندن توافق بین المللی برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران از سر گرفته است. 

جو بایدن همچنین به شدت از سوابق حقوق بشر عربستان سعودی در جریان مبارزات انتخابات ریاست جمهوری انتقاد کرد و متعهد شد که رابطه آمریکا و پادشاهی را دوباره ارزیابی کند. وی پس از حضور در دفترش دستور آزادی ارزیابی اطلاعاتی را صادر کرد که نشان می داد شاهزاده محمد به احتمال زیاد دستور کشته شدن جمال خاشقچی روزنامه نگار مخالف سعودی را صادر کرده است، اگرچه وی از مجازات مستقیم شاهزاده خودداری کرد.

ماه گذشته، کاخ سفید اعلام کرد که در تلاش برای عدم پشتیبانی آمریکا از جنگ فاجعه بار عربستان در یمن، فروش سلاح های تهاجمی به عربستان را متوقف می کند. به نظر می رسد عربستان سعودی رفتار خود را تغییر داده تا با فضای جدید مطابقت داشته باشد.

نه ایران و نه عربستان سعودی مذاکرات را به طور علنی تائید نکرده اند. مقامات سعودی حتی آن را آشکارا تکذیب کردند اما مقامات عراقی و ایرانی در محافل خصوصی وجود آن را مورد تائید قرار دادند. 

تحلیلگران می گویند که تغییرات اخیر در دولت آمریکا، علاوه بر کاهش تمرکز واشنگتن بر خاورمیانه، موقعیت عربستان را تضعیف کرده و آن را مجبور ساخته تا رویکردی کمتر جنگ طلبانه را درقبال ایران در پیش بگیرد.  

علی قلی زاده  تحلیل گر سیاسی در این باره گفت: تمرکز آمریکا از خاورمیانه کمتر می شود  و بیش تر توجه و نیروهایش به سمت آسیا متمرکز می شود و داشتن توازن قوا بین عربستان و ایران این خروج را آسان تر خواهد کرد. ایران از این فرصت استراتژیک استفاده می کند.

یاسمین فاروک، محقق مدعو در بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی نیز که در حوزه عربستان سعودی مطالعه می کند، انتظار دارد که اولویت اول دستیابی به نوعی توافق امنیتی منطقه ای مانند گذشته باشد. وی اظهار داشت: آنها باید این کار را انجام دهند قبل از اینکه به نقطه صحبت در مورد تقسیم نفوذ خود در منطقه برسند. صرف تصمیم برای گفت وگوی مستقیم با ایران نشانگر تغییر سیاست سعودی است، با توجه به اینکه سعودی ها قبلاً از بحث درباره یمن با ایران خودداری کرده بودند، زیرا آنها دخالت ایران در آنجا را غیرقانونی می دانستند.

به نوشته نیویورک تایمز، لحن و ادبیات محمد بن سلمان در مصاحبه اخیرش تفاوتی آشکار داشت. هرچند که او وجود مذاکرات با تهران را تائید نکرد اما گفت که "ایران کشور همسایه است که ما خواهان رشد و پیشرفت آن هستیم."

وی ادامه داد: ما منافعی در ایران داریم، ایران نیز منافعی در عربستان دارد که هدف آن برقراری رفاه و رشد در منطقه و جهان است.

در نهایت دو کشور می توانند درباره بازگرداندن روابط دیپلماتیک که در سال ٢٠١٦ پس از اینکه سعودی ها یک رهبر برجسته شیعه را اعدام و جمعی از معترضان ایرانی به سفارت ریاض در تهران تعرض کردند، پایان یافت.