عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی گفت: در حال حاضر به دلیل فشاری که بر منابع طبیعی آب وارد شده، وضعیت منابع آب و اکوسیستم کشور بسیار شکننده است. اگر با خشکسالی شدیدی که بیش از دو دهه به طول بی‌انجامد (ابر خشکسالی) مواجه شویم، با صدمات وحشتناکی رو به رو خواهیم بود.
دیدارنیوز ـ کامران داوری در خصوص وضعیت منابع آب زیر زمینی در خراسان رضوی و وقوع خشکسالی در استان بیان کرد: برای موقعیت‌های اضطراری ناشی از وقایع طبیعی مانند سیل، زلزله و خشکسالی باید از قبل اندیشیده و برنامه‌هایی برای زمان وقوع چنین اتفاقاتی پیش‌بینی شود. به این برنامه‌ها، برنامه عکس‌العمل به شرایط اضطراری می‌گویند. این برنامه‌ها در کشور برای بلایای طبیعی همچون زلزله و سیل موجود است، ولی برای خشکسالی متاسفانه در این حوزه عقب افتادگی‌هایی وجود دارد.
وی با بیان اینکه «خشکسالی موقعیت پیچیده‌ای است»، افزود: وقوع سیل و زلزله ناگهانی است و بعد تمام می‌شود و فرآیند برگشت و رفع مشکلات پیش آمده شروع می‌شود، اما خشکسالی زمانی که شروع می‌شود پایان آن مشخص نیست و ممکن است تداوم داشته باشد؛ لذا مدیریت پیچیده‌ای دارد که به تدریج ممکن است فاز آن تغییر پیدا کند. به عبارت دیگر ممکن است وارد فاز با شدت بیشتر یا با شدت کمتری شود.
رئیس پژوهشکده آب و محیط زیست دانشگاه فردوسی در رابطه با برنامه‌های مقابله با وقایع طبیعی از جمله خشکسالی بیان کرد: چنین برنامه‌هایی به دو دلیل در نظر گرفته می‌شود. مورد اول این است که فشار بر منابع طبیعی، محیط زیست و مراتع را کاهش دهند و مورد دوم این است که توسعه فضایی را فراهم کنند که آن فضا دچار چالش کمتری شود. به عبارت دیگر توسعه پایدار و تاب‌آور باشد.
وی ادامه داد: به طور مثال برنامه‌های بیمه برای سیل و زلزله و خشکسالی بسیار می‌تواند مفید باشد چراکه برنامه‌های موثری هستند که اگر قانون‌گذار این موارد را اجباری کند، باعث می‌شود افراد نسبت به حوادث و وقایع تحمل‌شان بیشتر شود.
این عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد ضمن تاکید بر لزوم تناسب فعالیت‌ها با ظرفیت‌های طبیعی تصریح کرد: تناسب فعالیت‌ها با ظرفیت‌های طبیعی کمک اصلی را می‌کند. این همان چیزی است که در دنیا به آن پرهیز یا اجتناب گفته می‌شود. یعنی ما خود را در مقابل خشکسالی قرار ندهیم. بلکه طوری در آن محیط قرار بگیریم که از کنار آن عبور کرده و صدمه جدی متحمل نشود.
داوری ضمن تاکید بر استفاده از برنامه‌های مدیریت خشکسالی خاطرنشان کرد: در حال حاضر با فشاری که بر منابع طبیعی آب وارد شده است، وضعیت منابع آب و اکوسیستم کشور بسیار شکننده است. اگر با خشکسالی شدیدی که بیش از دو دهه به طول بی‌انجامد (ابر خشکسالی) مواجه شویم، با صدمات وحشتناکی روبه رو خواهیم شد.
مسوولان رفتار‌های غیرمعقولی که تبدیل به عادت شده را تغییر دهند
رئیس پژوهشکده آب و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد افزود: لذا توصیه بنده این است مسئولین در کشور باید هرچه سریعتر نسبت به این مسئله عکس‌العمل نشان دهند و رفتار غیر معقولی که عادت شده را تغییر دهند. مسئولین باید برنامه‌های مدیریت خشکسالی را تهیه و اجرایی کنند.
این عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: در شهر‌ها تاکید وجود دارد که به مصرف توجه شود چرا که شهروندان ما چه کشاورز و چه صنعتگر در این شهر‌ها ساکن هستند و باید از این طریق پیام بگیرند و رعایت کنند.
شهرنشین‌ها نسبت به استفاده از آب بی‌ملاحظه شده‌اند
داوری ادامه داد: در سال‌های گذشته و در روستا‌ها زمانی که آب در داخل خانه تمام می‌شد اعضای خانواده مجبور بودند که مسافت طولانی را طی کنند تا بتوانند آب را تهیه کنند، ولی امروزه در شهر‌ها اینگونه است که آب همیشه در اختیار شهروندان و افراد قرار داشته است. شخصی که در روستا زندگی می‌کند زمانی که آب در قنات و چشمه‌ها کم می‌شود، این کم شدن را با چشم می‌بیند و متوجه این خطر می‌شود، اما شهرنشین‌ها نسبت به استفاده از آب بی ملاحظه و بی‌پروا عمل می‌کنند.
وی تصریح کرد: پیشنهاد بنده این است، برای پی‌بردن شهروندان به خطر کم آبی باید قیمت‌گذاری آب متفاوت شود. شهروندان می‌توانند با درنظر گرفتن شرایط خشکسالی مصرف آب خود را کم کنند. برای مثال اگر کسی در خانه باغچه‌گلی دارد می‌تواند در سال خشکسالی آن را نکارد چرا که آب نیست.
این عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد ضمن تاکید بر مدیریت استفاده از آب‌های زیرزمینی عنوان کرد: این پیام باید به گوش همه مردم برسد که در سال جاری با خشکسالی رو به رو هستیم. سالی که مصیبت شدیدی برای دامداران و کشاورزان و همه مردم است. کنترل و مدیریت مصرف به این دلیل است که مردم بدانند شرایط اضطراری پیش آمده است. به خصوص که ما از آب زیرزمینی استفاده می‌کنیم.
داوری ادامه داد: منابع آب‌های زیرزمینی یک نعمت خدادادی است که در سال‌های‌تر سالی دوباره تغذیه می‌شود و در سال‌های خشکسالی می‌توانیم قدری از آن را برداشت کنیم. در حال حاضر مستمرا در حال برداشت و نابودی سفره‌های آب‌زیرزمینی هستیم.
مطالعات دانشگاهی در حوزه آب را باید به لایه‌های سیاست‌گذاری رساند
وی در خصوص نقش دانشگاه و تحقیقات دانشگاهی در این حوزه بیان کرد: باید درون دستگاه‌های اجرایی برای دانشگاه‌ها جایگاهی تعریف شود. نقش دانشگاه از طرفی به خود دانشگاه و از طرفی دیگر به نظام اجرایی کشور مرتبط است که باید برای این‌ها فرصت و محل اقدام فراهم شود.
رئیس پژوهشکده آب و محیط زیست دانشگاه فردوسی در رابطه با استفاده از ظرفیت‌های دانشگاهی برای مقابله با حل بحران‌های موجود در حوزه آب و خشکسالی خاطرنشان کرد: استفاده از ظرفیت‌های دانشگاهی برای مقابله با خشکسالی در حال حاظر بسیار ناچیز است و عملا سازماندهی شده نیست و فقط با رفتار‌های فردی ارتباطی برقرار می‌شود که آن‌ها نیز عمدتا خرد است و به لایه‌های پژوهش و بررسی‌های مطالعات وارد می‌شود و به لایه‌های سیاست‌گذاری نمی‌رسند. این مشارکت‌ها را عمدتا باید به لایه‌های سیاست‌گذاری کشاند.
