مالک خانه «حسام لشکر» قصد تخریب این بنای تاریخی را دارد

نجمه جمشید‌ی

دیدارنیوز ـ خانه حسام لشگر یکی از بنا‌های ارزشمند دوره قاجار شهر تهران است که با قدمت بیش از ۱۰۰ سال در محدوده بازار تهران و خیابان خیام واقع شده است. متاسفانه خردادماه سال ۹۱ بخش غربی کاملا تخریب می‌شود. درحال حاضر نیز ویرانه است. پس از تخریب مالک بخش غربی درخواست صدور مجوز تخریب و نوسازی را می‌دهد.

هم‌اکنون با رای دیوان عدالت اداری، شهرداری منطقه ۱۲ به‌درخواست مالکان این خانه تاریخی، مجوز تخریب و نوسازی برای این ملک صادر کرده و هر لحظه ممکن است که تخریب شود.

طی روز‌های گذشته، مراسم افتتاح خانه سیمین دانشور و جلال آل احمد به عنوان دو نویسنده مهم با حضور مسئولان برگزار شد، اما عجیب است که تعدادی از مسئولان مربوط به حوزه میراث فرهنگی در عمل راه دیگری می‌روند و می‌توان گفت که شاید بخت با خانه سیمین و جلال یار بوده که نجات یافته است. وضعیت اسفبار خانه نیما در همسایگی خانه سیمین و جلال خود گواه روشنی بر اهمیت و جایگاه خانه‌های تاریخی و ارزشمند نزد مسئولان است. بازهم میراث تاریخی تهران قربانی می‌شود، این‌بار نوبت به خانه حسام لشکر در بازار تهران رسیده است. خطر در کمین خانه ارزشمند و تاریخی «حسام لشکر» است؛ خانه‌ای که درصورت غفلت یا بی‌توجهی مسئولان ممکن است برای همیشه از صفحه میراث تاریخی این کشور پاک شود.

خانه حسام لشکر در سال ۸۴ به‌ثبت ملی رسد، اما عمر این ثبت ملی تنها یک دهه بود و درسال ۹۴ از فهرست آثار ملی خارج شد. هم‌اکنون با رای دیوان عدالت اداری، شهرداری منطقه ۱۲ به‌درخواست مالکان این خانه تاریخی، مجوز تخریب و نوسازی برای این ملک صادر کرده و هر لحظه ممکن است تخریب شود.

قدمت خانه حسام لشکر به دوران قاجار بازمی‌گردد. این خانه به شماره ۱۳۷۳۹ در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، اما در سال ۹۴ با رای دیوان عدالت اداری این اثر تاریخی از ثبت ملی خارج شد.

حال و روز ناخوش این خانه

در این سال‌ها بار‌ها نسبت به حال و روز ناخوش خانه حسام لشکر هشدار داده شده و گاهی اوقات نیز این هشدار‌ها با واکنشی از سوی مدیران شهری مواجه شده است.

زهرا نژادبهرام، عضو شورای شهر درباره وضعیت اسفبار خانه حسام لشکر گفته است: «لازم است شهرداری، شورای شهر و سازمان میراث فرهنگی به سرمایه‌های شهر تهران توجه لازم داشته باشند. خانه «حسام لشکر» از سال ۸۴ تاکنون در زمره آثار ملی قرار گرفته است، این خانه با قدمت ۱۰۰ سال در بازار تهران قرار دارد که متاسفانه در وضعیت نگران کننده‌ای است. رسیدگی فوری و عاجلی به وضعیت این خانه لازم است وشورای شهر نیز در این زمینه آمادگی خود را اعلام می‌کند.».

اما از آن روز تا کنون اقدامی عملی از سوی شورای شهر تهران برای نجات خانه حسام لشگر صورت نگرفته است.

همچنین روز گذشته الهام فخاری، عضو دیگر شورای شهر در صفحه توییتر خود نوشته بود: «ازنمایندگان درمجلس و همکارانم درشورای شهر برای حضور درمکان ساختمان خانه حسام لشکر دعوت می‌کنم. بایدمانع ویران کردن سرمایه و پایمال‌شدن حق مردم شویم».

خانه ارزشمندی در قلب بازار

خانه حسام لشکر یکی از بنا‌های ارزشمند دوره قاجار شهر تهران است که با قدمت بیش از ۱۰۰ سال در محدوده بازار تهران و خیابان خیام واقع شده است. این خانه به شماره ۱۳۷۳۹ در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سجاد عسگری، دبیر کمیته خانه تاریخی تهران به «قانون» درباره خانه حسام لشکر می‌گوید: «این خانه یکی از بنا‌های قاجاری تهران است که از دو بخش غربی و شرقی تشکیل شده است. بخش شرقی اصالت قاجاری دارد و جزو بنا‌های تاریخی درجه یک میراثی محسوب می‌شود. قدمت آن به دوره ناصرالدین شاه باز می‌گردد، اما بخش غربی که روزگاری کاربری سفره‌خانه سنتی داشته است، جزو بنا‌های درجه دو دوره قاجاری محسوب می‌شود. بخش شرقی انبار فرش و بخش غربی سفره‌خانه بوده است. سال ۸۴ این بنای تاریخی ثبت ملی می‌شود، اما موردی که در دادنامه خروج ثبت عنوان شده عدم رعایت تشریفات قانونی ثبت بوده و استدلال دیوان نیز برای خروج از ثبت، این مساله بوده است. متاسفانه خرداد سال ۹۱ بخش غربی کاملا تخریب می‌شود و درحال حاضر نیز ویرانه است. پس از تخریب مالک بخش غربی درخواست صدور مجوز تخریب و نوسازی را می‌دهد».

اما و اگر‌های رای دیوان

عسگری ادامه می‌دهد: سال ۹۱ نامه‌ای از سوی شهرداری به اداره میراث فرهنگی ارسال می‌شود و اداره میراث فرهنگی نیز در پاسخ صدور مجوز برای این بنا را ممنوع اعلام می‌کند. به همین دلیل مالک در تاریخ ۱۵/۲/۹۳ شکایتی را در دیوان عدالت اداری طرح می‌کند. در دادنامه دیوان اشاره می‌کند که این بنا به دوره قاجار تعلق ندارد و به قانون اولیه ۱۳۰۹ ثبت آثار ملی رجوع می‌کند. اما نباید فراموش کنیم که این قانون به دلیل خصومت پهلوی با قاجار نوشته شده است.

در تبصره‌ای در این قانون که سال ۵۴ افزوده شد؛ عنوان می‌کند فارغ از اینکه بنا متعلق به قاجاریه باشد، اگر دارای شئون ملی است، باید ثبت شود، اما هیچگونه اشاره‌ای به این تبصره در دادنامه نشده است.

پس از آن مالک به قانون مدنی، که مردم مالک ملک‌شان هستند و ثبت کردن آثار تاریخی در فهرست آثار ملی کشور در تضاد با قانون مدنی و مالکیت خصوصی است و به استصوابیه شورای نگهبان در این دادنامه، استناد می‌کند و پس از ذکر تمامی این دلایل می‌گوید که این بنا دارای ارزش ملی نیست. این پرونده برای تجدیدنظر دوباره به اداره میراث فرهنگی ارسال می‌شود، در تاریخ ۲۰/۷/۹۵ کارشناسان دادگستری قدمت این بنا را کمتر از ۴۰ سال ارزیابی می‌کنند. دیوان عدالت اداری در تاریخ ۲۸/۱۰/۹۵ به شهرداری منطقه ۱۲ اخطاریه می‌دهد که براساس رای دیوان، باید مجوز صادر کند».

مراقب میراث در تعطیلات باشیم

باوجود رای دیوان عدالت اداری، شهرداری از اداره میراث فرهنگی درخصوص صدور مجوز برای ملک مذکور چاره‌جویی می‌کند. خسروآبادی، رییس وقت میراث فرهنگی نیز در پاسخ می‌گوید: «ضمن اجرای رای دیوان عدالت اداری، به دلیل قرارگیری ملک مذکور در عرصه ثبتی بازار، مشمول ضوابط و مقررات حاکم بر آن است».

براساس آمار، ایام تعطیل تلخ‌ترین روز‌های میراث فرهنگی و محیط زیست کشور بوده است. کم نیستند باغ‌ها یا بنا‌های تاریخی ارزشمندی که در این ایام به‌دور از چشم مردم و در غفلت مسئولان تخریب شده و ایران را برای همیشه از دارا بودن این نعمت‌های ارزشمند محروم کرده‌اند. شنیده‌ها حاکی از آن است که در نیمه شعبان، مالک قصد تخریب خانه حسام لشکر را دارد.

خانه تاریخی حسام لشکر در بخش جنوبی بازار تهران، این روز‌ها درست مانند پرونده ثبتی‌اش هیچ اطلاعات تاریخی از خود به جای نگذاشته است، به جز اینکه آن را در ۲۵ آبان سال ۸۴ به شماره ۱۳۷۳۹ در فهرست آثار ملی کشور ثبت کرده‌اند و بنایش دو بخش غربی و شرقی داشته که بخش شرقی در مالکیت «کمیجانی» و بخش غربی آن در مالکیت «صنعتگر» است. بخش غربی در خرداد ۹۳ به طور کامل ویران شد، اما تا امروز بخش شرقی بنا سالم و سرپا مانده است. تنها توضیحی که از این بنای تاریخی در پرونده ثبتی آن نوشته شده، از وضعیت کنونی آن است: «این بنا در گذشته به عنوان خانه مسکونی استفاده می‌شده و بعد‌ها قسمت غربی آن به عنوان سفره‌خانه سنتی استفاده شد، اما بعد از مدت کوتاهی متروکه شد و در بخش کوچکی از بنا، سرایدار زندگی می‌کرد، قسمت شرقی بنا نیز بعد از تغییر کاربری به نمایشگاه و انبار فرش‌های عتیقه تبدیل شد».

عدم نفع، چالش خانه‌های تاریخی

نداشتن انتفاع مالی از بنا‌های تاریخی برای مالکان آن‌ها یکی از مهم‌ترین دلایل تخریب خانه‌های تاریخی تهران است. قوانینی که صرفا برای حفظ خانه‌های تاریخی وضع شده‌اند و آن سوی ماجرا، یعنی مالکان این بنا‌های تاریخی را نادیده گرفته است. عسگری درباره انتفاع مالکان خانه‌های تاریخی عنوان می‌کند: «در بسیاری از کشور‌های دنیا برای مالکان بنا‌های تاریخی «عدم نفع» درنظر می‌گیرند. به‌آن معناست که هنگامی فردی برای منفعت عمومی از منفعت شخصی می‌گذرد دولت موظف به‌جبران آن در بخش دیگری است. به‌عنوان مثال در بسیاری از کشور‌های اروپایی صاحبان خانه‌های تاریخی اجازه تغییر نمای بنا‌های خود را ندارد، اما به‌ازای آن دولت اجازه بازسازی و مرمت کردن داخل بنا را صادر می‌کند. در کشور باید واژه «عدم نفع» تعریف و قانون آن مصوب شود. می‌توان برای مالکان بنا‌های تاریخی یا بافت‌های تاریخی امتیاز‌هایی مانند تخفیفات مالیاتی، مجوز احداث رستوران، تخفیف عوارض و نوسازی، مجوز بهره‌برداری موقت و هر امتیازی را که می‌تواند موجب حفظ آن بنای تاریخی و انتفاع مالک از ملک خود شود در چارچوب قانون اساسی صادر کرد».

منبع: روزنامه قانون/۱۱ اردیبهشت ۹۷