رویکرد خانواده‌ها در برابر معضل انحراف‌های اخلاقی در فضای مجازی

دیدارنیوز ـ در روز‌های اخیر ویدئویی در فضای مجازی منتشر شد که همچنان درحال دست‌به‌دست شدن است. ویدئویی کوتاه از یک خواننده ایرانیِ خارج از کشور به‌نام ساسان حیدری یا همان ساسی‌مانکن. همزمانی اشتراک‌گذاری پی در پی این نماهنگ و واکنش‌های گسترده به آن، در مدتی کوتاه این ویدئو را در فضای مجازی پرمخاطب یا اصطلاحاً وایرال کرد.

درباره این کلیپ کوتاه، واکنش و بحث‌های بسیاری مطرح شده است. حتی بسیاری از شبکه‌های ماهواره‌ای به سراغ این سوژه رفتند و حتی میزگرد‌هایی هم در این راستا شکل گرفت. کاربران مختلف شبکه‌های اجتماعی و بسیاری از نویسندگان و تحلیل‌گران نیز به سراغ این سوژه رفتند و در این‌باره، تحلیل و تک نگاری کرده‌اند. بسیاری از کارشناسان استفاده از مصادیق جنسی (استفاده از یک بازیگر فیلم‌های مستهجن) در این ویدئو را وسیله‌ای برای ترویج انحرافات جنسی به ویژه کودکان و نوجوانان عنوان کرده و نسبت به آن هشدار داده‌اند.

اما نگاهی که کمتر به آن پرداخته شد کارکرد نهاد خانواده به عنوان یک واحد اجتماعی در برابر آسیب‌های امروزی در چنین شرایطی است. اینکه آیا خانواده‌ها توانسته‌اند فضایی فراهم کنند که بتوانند فرزندانشان را به‌راحتی از مسائلی اینچنینی در جامعه محافظت کنند و پیامد‌های منفی آن را به حداقل برسانند؟ در اینکه سیستم آموزش‌وپرورش ما دچار نقص است، هیچ شکی نیست، اما در غیاب آن، آموزش و تربیت درون خانوادگی چقدر توانسته است این کاستی را پر کند؟

نسل امروز از اینترنت بیشتر از پدرومادر یاد می‌گیرد

مصطفی اقلیما جامعه‌شناس و رئیس انجمن مددکاری ایران در این باره به ایرناپلاس می‌گوید: خانواده کوچکترین نهاد اجتماعی در جامعه و چارچوبی است که کودک در آن متولد می‌شود، پسوند نامش را از آن می‌گیرد، حرف‌زدن، فکرکردن، غذاخوردن و لباس‌پوشیدن را از اعضای آن می‌آموزد و دست آخر در این نهاد است که خود را برای زندگی در محیط اجتماعی آماده می‌کند.

در همه جای دنیا، پدر و مادر مهم‌ترین نقش را در تربیت فرزندان بازی می‌کنند، اما هر کدام از آن‌ها به شیوه‌ای متفاوت فرزندان را جامعه‌پذیر می‌کنند. شیوه‌های متفاوت تربیت فرزند در خانواده موجب می‌شود فرد بزرگسالی که در جامعه مسئولیت‌های مختلف را برعهده می‌گیرد، گاه مطیع و فرمانبردار باشد و گاه خارج از چارچوب انتظارات جامعه عمل کند و این محصول تربیتی است که در خانواده فراگرفته.

اقلیما ادامه می‌دهد:، اما مساله این است که امروز تربیت خانواده تا زمانی که بچه‌ها به اینترنت دسترسی ندارند جواب می‌دهد و می‌تواند موثر واقع شود، زیرا بیشتر خانواده‌های ایرانی، خانواده‌های سنتی هستند و سواد کافی و درکی از این فضا‌ها ندارند. بچه‌های این نسل هم مطیع تربیت سنتی پدرومادر‌ها نیستند. نسل امروز از اینترنت بیشتر از پدرومادر یاد می‌گیرد. سوتفاهم نشود، اینترنت مساله نیست، عدم آموزش مناسب برای فرزندان مساله است.

فیلترینگ و آثار مخرب آن

رئیس انجمن مددکاری ایران می‌افزاید: آموزش مسائل جنسی در جامعه ما و عدم آموزش در سنین کودکی و نوجوانی مساله‌ای است که هنوز پاسخی برای آن نداریم و با مقاومت برخی نهاد‌ها روبه‌رو شده است. وقتی آموزش‌های لازم در سنینی که نوجوانان در معرض میلیون‌ها محتوای مختلف قرار می‌گیرند وجود ندارد نتیجه‌ای جز واگذار کردن زمین بازی تربیتی نوجوانان ندارد.

از دیگر سو، دسترسی به فیلترشکن‌ها و وی‌پی‌ان‌های مختلف نیز در این سال‌ها پدیده‌ای است که از کودک تا پیر با آن روبرو هستند. بعد از فیلترینگ، بخش زیادی از مخاطبان شبکه‌های اجتماعی برای دسترسی هرچه بهتر به سراغ فیلترشکن‌ها و وی‌پی‌ان‌های مختلف رفتند. اینکه همواره یک فیلترشکن روی گوشی همراه آدم‌ها روشن باشد یعنی این ابزار‌ها هم وارد روزمره انسان‌ها شده و در ادامه مراجعه به محتوای غیراخلاقی هم راحت و روزمره شود.

این جامعه شناس ادامه می‌دهد: در خانواده، پدر و مادر مهمترین و تعیین کننده‌ترین نقش را در فرآیند یادگیری و تربیت فرزندان برعهده دارند. والدین برای کودک منبع آرامش، محبت، تغذیه و مراقبت هستند و به‌عنوان الگویی برای آنان محسوب می‏‌شوند. تقلید کودکان از والدین انتخابی نیست و ماهیت انسان او را به این تقلید و همسویی می‌کشاند. کودکان بیشتر از آن‌که به گفتار والدین عمل کنند، رفتار و عمل او را درنظر قرار می‌دهند و گفتن این جمله: «این کار اشتباه است، انجام نده» تا زمانی که والدین آن را انجام می‌دهند، هیچ کمکی به خودداری فرزند از این کار نمی‌کند. والدین نزدیک‌ترین فرد به کودک محسوب می‌شوند و بیشتر ویژگی‌های اخلاقی او در پی مراوده با این افراد شکل می‌گیرد.

به گفته وی، در خانواده ایرانی، مادر، فردی است که هر لحظه و هرجا نگاهش به کودک معطوف است. مادر، از نوزادی تا بزرگسالی کودک را تحت حمایت قرار می‌دهد و در کنار عشق و محبت از او مراقبت می‌کند و پدر، نقش الگویی دارد. فردی که در کنار قاطعیت و منصف‌بودن، پشتیبان کودک است و در همه شرایط، کودک تلاش می‌کند شخصیت خود را به شخصیت پدر نزدیک کند.

هرکسی برای هدایت در مسیر درست زندگی نیاز به راهنمایی دارد. خانواده است که می‌تواند با اعتماد و عشق کامل این راهنمایی را انجام دهد. اعضای خانواده می‎‌توانند شما را بدون هیچگونه توقع و مزایایی راهنمایی کنند. آن‌ها می‌توانند شما را در زمینه‌های شغلی، ازدواج، سلامتی، روابط اجتماعی و سایر جنبه‌های زندگی راهنمایی کنند.

تغییر شکل خانوده‌ها و جای خالی پدربزرگ و مادربزرگ

اقلیما می‌افزاید: در بیشتر کشور‌ها با گذشت زمان، پیشرفت صنعت و مدرن‌شدن زندگی، شکل خانواده تغییر زیادی می‌کند. یکی از جنبه‌های تغییر در خانواده، محدود شدن اعضای خانواده است. در خانواده‌های امروزی که از پدر، مادر و فرزندان تشکیل شده، حضور پدربزرگ و مادربزرگ در کنار اعضای خانواده کمتر دیده می‌شود، اما در بسیاری از کشور‌های آسیایی و همچنین کشور ما، هنوز هم خانواده‌هایی هستند که پدربزرگ و مادربزرگ در کنار آن‌ها زندگی می‌کنند یا به دلیل شاغل‌بودن مادر، کودک ساعات زیادی از شبانه‌روز را با پدربزرگ و مادربزرگ خود می‌گذراند، همین امر موجب افزایش تاثیرپذیری شخصیت کودک از این نسل می‌شود.

مطالعات نشان می‌دهد در کشور‌های آسیایی از جمله ایران نقش پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت فرزندان بسیار با اهمیت است و کودکان همان ویژگی‌هایی را که از پدر خود یاد می‌گیرند، از پدربزرگ و همان ویژگی‌هایی را که از مادر خود یاد می‌گیرند، از مادربزرگ خود نیز می‌آموزند. پدربزرگ و مادربزرگ با داشتن تجربه فراوان از زندگی می‌توانند کودک را برای تبدیل‌شدن به یک شهروند متناسب با جامعه آماده کنند.

این استاد دانشگاه معتقد است، با گذشت زمان و افزایش و رشد علم و وسایل ارتباط جمعی، شیوه تربیتی سنتی به مدرن تبدیل شده است. این روز‌ها والدین به‌ویژه مادران با رفتن به کلاس‌های سبک زندگی و یادگیری چگونگی برخورد با فرزندان، همچنین با مراجعه به اینترنت و وسایل ارتباطی، از به‌روزترین شیوه‌های تربیتی آگاهند و آن‌ها را در زندگی و برخورد با فرزندان به کار می‌بندند.

کشور‌های اروپایی و غربی در بکارگیری شیوه تربیتی مدرن چندین دهه جلوتر از کشور‌های سنتی و پایبند به آداب و رسوم هستند. در این شیوه تربیتی که محصول کشور‌های اروپایی است، والدین تلاش می‌کنند استعداد فرزندان خود را شکوفا کنند.

جامعه با اخلاق از خانه و خانواده شروع می‌شود

وی می‌گوید: اینکه کدام روش تربیتی درست و کدام غلط است را باید با توجه به فرهنگ و شرایط هر جامعه سنجید، اما آنچه از مقایسه سیستم تربیتی ایران با کشور‌های اروپایی مشخص می‌شود، همگرایی سیستم تربیتی در کشور‌های مختلف است. سیستم تربیت ایرانی در سال‌های اخیر گرایش زیادی به پیروی از شیوه تربیتی اروپاییان داشته و روزبه‌روز بر شباهت سیستم‌های تربیت فرزندان در کل جهان افزوده می‌شود.

اقلیما یادآور می‌شود: در نهایت خانواده مهم‌ترین نهادی است که ارزش‌های اخلاقی را به افراد آموزش می‌دهد. خانواده می‌تواند اعضای خود را طوری تربیت کند که از انحراف‌ها و گمراهی‌های امروزی دوری کند و در عوض یک فضای سالم به وجود بیاورد. اگر بخواهیم یک جامعه با اخلاق داشته باشیم باید آن را از خانه و توسط خانواده بیاموزیم.