از مهر جا می‌مانند؟ (گزارشی از تحصیل کودکان افغانستانی)

دیدارنیوز ـ در فرمان رهبری عنوان شده بود: «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرانی که به صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند»، اما نحوه اجرائی‌کردن این دستور در دو سال ابتدایی این فرمان به نحوی بود که اعتراض مهاجران و فعالان مدنی را به همراه داشت. یک‌بار اعلام می‌شد که مدارس ظرفیت ندارند و از طرفی گرفتن شهریه‌های گزاف از کودکان اتباع باعث می‌شد خانواده‌های ضعیف آنها بی‌خیال درس‌خواندن کودکان خود شوند؛ تا‌جایی‌که از طرف یکی از مؤسسات مردم‌نهاد فعال در زمینه آموزش کودکان مهاجر اعلام شد تنها ٤٦‌ هزار نفر از دانش‌آموزان واجب‌التعلیم افغان، «مجوز ثبت‌نام» دریافت کنند. 

سال ۹۵ بود که بخش‌نامه‌ای به تمام ادارات اتباع خارجی کشور ابلاغ شد که مقامات وزارت کشور اعلام کردند از این به‌بعد برای ثبت‌نام در مدارس ایران هیچ هزینه‌ای از کودکان مهاجر افغانستانی دریافت نمی‌شود. با‌این‌حال همچنان گزارش‌هایی درباره‌ ثبت‌نام‌نکردن این کودکان به دلیل نداشتن امکان پرداخت شهریه یا مدارک هویتی به گوش می‌رسید. 

در سال تحصیلی 97-96 هشتگی با نام «از مهر جا نمانند» در فضای مجازی شکل گرفت و توسط وزیر آموزش‌وپرورش دنبال شد. او ادعا کرد که تلاش خواهند کرد که دیگر هیچ کودک خارجی‌ محروم از تحصیلی از ثبت‌نام مهرماه مدارس جا نماند. همچنین رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش‌وپرورش، چهارم شهریور گفته بود: با همکاری وزارت کشور امکانی فراهم شده تا کودکان فاقد شناسنامه بتوانند با دریافت کارت حمایت تحصیلی در مدارس ثبت‌نام کنند. 

مصوبه‌ای از دولت رسیده بود که در آن وزارت کشور موظف شد با همکاری وزارت آموزش‌وپرورش برای تسهیل دسترسی آموزشی به همه‌ کودکانی که مشکلات شناسنامه‌ای و اوراق هویتی دارند، اقدام کند. بر ‌اساس این ابلاغیه، همه کودکان فاقد شناسنامه که اوراق هویتی ندارند، می‌توانند به فرمانداری‌ها مراجعه کنند و بر ‌اساس خوداظهاری کارت حمایت تحصیلی دریافت کنند. مدارس موظف هستند با ارائه کارت حمایت تحصیلی، دانش‌آموزان را ثبت‌نام کنند. وی در‌عین‌حال گفته که هنوز آمار ثبت‌نامی کودکان بدون هویت احصا نشده است! اما روز پنجشنبه هفته گذشته دوباره سیدمحمد بطحایی در توییتر خود با اشاره به هشتگ از مهر جا نمانند، نوشت که به قول خود عمل کرده است. بطحایی نوشت: به قولم عمل کردم. ٣٧٠‌ هزار دانش‌آموز افغانستانی و‌ خارجی از مهر جا نماندند. در تلاشیم آنهایی که نتوانسته‌اند مدارک را برسانند، هم جا نمانند. بر اساس آمارهای اعلام‌شده، در پایان سال تحصیلی 460‌ هزار دانش‌آموز اتباع خارجی در مدارس ایران تحصیل کردند که از این تعداد 430‌ هزار نفر دانش‌آموزان افغانستانی بودند. این تعداد یک رکورد در این زمینه بود و پیش از این هرگز چنین آماری ثبت نشده بود. 

ابتدای سال تحصیلی گذشته در گفت‌وگویی با «شرق» سیدمحمد بطحایی اعلام کرد که دیگر هیچ کودک افغانستانی از قافله ثبت‌نام مهرماه جا نخواهد ماند. او در این گفت‌وگو عنوان کرده بود: ما مصوبه‌ای در شورای‌عالی آموزش‌وپرورش داریم که می‌گوید هیچ دانش‌آموزی حتی اگر مدرک هویتی و تحصیلی سنوات قبل خود را نداشته باشد، نباید از تحصیل بازبماند، بنابراین اگر کسی ایرانی است و به هر دلیلی مدرک هویتی برای ارائه ندارد یا مدرک قبلی سنوات قبل خود را ندارد، بر اساس آن مصوبه شورای‌عالی آموزش‌وپرورش می‌تواند تحصیل خود را شروع کند. این ماجرا دو راه هم دارد؛ یا امتحان تعیین پایه می‌دهد؛ یعنی امتحانی در مدرسه می‌دهد و مدرسه پایه تحصیلی او را مشخص می‌کند و بعد از آن او شروع به تحصیل می‌کند. راه دوم این است که او اذعان می‌کند مثلا کلاس چندم است و شروع به خواندن پایه می‌کند، اما به او مدرک تحصیلی نخواهیم داد تا زمانی که مدارک هویتی و تحصیلی قبلی خود را ارائه دهد.