این روز‌ها زمین مدیون کروناست

 

امروز دوم اردیبهشت، ۲۱ آوریل، روز زمین پاک است، زمینی که شاید پاکی این روز‌های خود را مدیون کرونا باشد.

 

اما واقعا کرونا با زمین چه کرد؟ شیوع آن چقدر به نفع زمین بود؟ آیا این دشمن نامحسوس زمین را از دست انسان‌ها نجات می‌دهد؟

 

این روز‌ها بیش از ۱۸۰ کشور دنیا با کرونا درگیر هستند. همین ویروس باعث شده است که مردم به خانه‌ها پناه ببرند و برخی کشور‌ها نیز رسما مملکت خود را قرنطینه کرده اند تا بتوانند شرایط را تحت کنترل داشته باشند، اما همین قرنطینه‌ها چقدر باعث شده است که زمین نفس بکشد؟

 

استادیار دانشگاه اراک به تشریح اثرات مثبت و منفی کرونا برای محیط زیست پرداخت و گفت: کرونا جزو بیماری‌های فراگیر است و می‌تواند جزو مخاطرات طبیعی محیط زیستی نیز دسته بندی شود و کل اکوسیستم‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

 

 

دکتر آزاده کاظمی با بیان اینکه این بیماری اثرات مثبت و منفی دارد، ولی این اثرات کوتاه مدت است و می‌تواند درس‌های خوبی برای بشر به همراه داشته باشد، گفت: این بیماری تاکنون اثرات مثبتی همچون کاهش آلودگی‌ها را به دنبال داشته است که ناشی از کاهش فعالیت‌های صنعتی، ممنوعیت سفر‌ها و کاهش مصرف سوخت و ترافیک است.

 

وی با تاکید بر اینکه این ممنوعیت‌ها از تجمع گاز‌های گلخانه‌ای به شکل محسوس کم کرده است، افزود: ماهواره‌ها به صورت مشخص کاهش CO، CO ۲ و NO ۲ را در جو زمین نشان می‌دهد و این کاهش در کشور‌هایی مانند ایتالیا که قرنطینه کامل را اجرایی کردند محسوس‌تر است.

 

عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه اراک تصریح کرد: هدف کنفرانس پاریس کاهش مصرف و تولید گاز‌های گلخانه‌ای بود و در واقع به کمک کرونا این هدف محقق شده است. کشور‌ها هرساله به دنبال رشد اقتصادی دو تا سه درصدی هستند و این امر به معنای استفاده از منابع و به تبع آن افزایش گاز‌های گلخانه‌ای است. از سال ۱۹۸۴ ظرفیت تاب آوری منابع طبیعی در کل زمین به پایان رسیده است و هرساله اضافه بر ظرفیت از این منابع استفاده می‌کنیم، اما در ماه‌های اخیر که به دلیل شیوع کرونا، رشد اقتصادی کشور‌ها به تع کاهش فعالیت اقتصادی متوقف یا کم شده است، عملا استفاده بیش از ظرفیت منابع طبیعی و منابع تولیدکننده گاز‌های گلخانه‌ای نیز کاهش یافته است.

 

 

وی با اشاره به کاهش تردد‌ها و به دنبال آن کاهش مصرف سوخت، بیان کرد: یکی از اثرات مثبت کرونا کاهش پرواز‌های هواپیما‌ها بوده است، سه درصد کربن موجود در جو به دلیل سوخت هواپیماهاست و ممنوعیت یا کاهش پرواز‌ها به کاهش کربن موجود در جو نیز کمک کرده است، همچنین با کاهش این پرواز‌ها شاهد منتقل نشدن گونه‌های غیربومی هستیم. در حالت معمول برخی گونه‌های آندمیک به کشور‌های دیگر منتقل می‌شوند، به عنوان مثال عموما میوه‌های استوایی که در بازار موجود است از کشور‌های دیگر به عنوان گیاه یا میوه غیربومی وارد می‌شود، اما در این روز‌ها شاهد کاهش انتقال گونه‌های غیربومی به اقصا نقاط جهان هستیم.

 

کاظمی با تاکید بر اینکه کاهش این نقل و انتقال گونه‌ها باعث حفظ تنوع زیستی یک منطقه خواهد شد، به ورود برخی حیوانات به مناطق شهری اشاره کرد و گفت: در برخی از نقاط جهان شاهد تردد حیوانات در مناطق شهری هستیم، این رفتار حیوانات نشانگر میزان دست اندازی بشر به مناطق زیست حیوانات است. در واقع انسان‌ها زیستگاه‌ها را در اختیار گرفته اند، این انسان‌ها بوده اند که طی سال‌های متمادی در مناطق شیب دار کشاورزی کرده اند، جنگل‌ها را از بین برده اند، اقیانوس‌ها و آب‌ها را پر از زباله کرده اند و امروز با کاهش تردد‌ها در این مناطق بازگشت حیوانات به زیستگاه اصلی که توسط انسان‌ها تخریب و تصرف شده است را شاهدیم و دور از ذهن نیست که اگر این قرنطینه و کاهش تردد‌ها ادامه یابد، احیای زیستگاه‌های جانوری و حیات وحش رقم بخورد.

 

وی اضافه کرد: با توجه به نزدیک شدن حیوانات به مناطق مسکونی و با توجه به نگهداشت حیوانات در منازل، انتقال ویروس به پرندگان و حیوانات نیز محتمل است و اگر این امر رخ دهد فاجعه بزرگی را در صنعت دام و طیور شاهد خواهیم بود که از اثرات منفی این ویروس قلمداد می‌شود، بر این اساس باید حتما از نگهداری یا نزدیک شدن به حیوانات اجتناب کرد.

 

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه یکی از اثرات این ویروس در واقع کنترل جمعیت جهانی است، اظهار کرد: از ۷۰ سال پیش تاکنون جمعیت جهان سه برابر شده و این اتفاق فشار بالایی به زمین وارد کرده است. هرچند این تجربه بسیار تلخ است، اما شکی نیست که چنین ویروسی به عنوان عاملی برای کنترل جمعیت زمین نیز عمل می‌کند.

 

وی با تاکید بر توجه جدی به قوانین طبیعت و پرهیز از هر رفتار غیرطبیعی در زیست بوم تصریح کرد: یکی از اثرات منفی ویروس کرونا این است که ماندن مردم در خانه مسلما افزایش یافته و همین عامل، افزایش مصرف آب، برق، گاز، مواد غذایی، بهداشتی و دارویی و تولید پسماند را به دنبال دارد. افزایش مواد شوینده آلودگی فاضلاب را ایجاد می‌کند و ممکن است آب‌های زیرزمینی و شرب دچار مشکل شوند.

 

کاظمی به اثرات اجتماعی این ویروس مانند کاهش مصرف، کاهش تجملات و در عین لزوم فرهنگ سازی برای حفظ امنیت اشاره کرد و افزود: حفظ امنیت نیازمند فرهنگ است. برای اینکه جامعه‌ای را حفظ کنیم نمی‌توان به زور متوسل شد، اگر حتی یک تانک هم در مقابل یک منزل گذاشته شود تا فرد برای حفظ سلامت خود از خانه خارج نشود، قطعا اگر فرهنگ ماندن در خانه در فرد نهادینه نشده باشد، اینکار هم تاثیری در رفتار او نخواهد داشت. این روز‌ها فرهنگ سازی لازم است تا امنیت جامعه افزایش یابد.

 

وی با بیان اینکه فرهنگ سازی باید در سنین کم صورت گیرد و آموزش‌های لازم برای آینده به کودکان ارائه شود، گفت: وقوع هر اتفاقی باعث ایجاد زیرساخت می‌شود، ممکن است دو سال بعد همین اتفاق با ویروس دیگری رخ دهد، پس باید از همین امروز زیرساخت‌ها را فراهم کنیم که اثرات نامیمون چنین بحران‌هایی را کمتر متحمل شویم. مسلما چنین اتفاقاتی تغییر سبک زندگی را به همراه خواهد داشت، چنانکه مردم روز طبیعت امسال را در خانه ماندند و با اینکار آن‌ها هم از انتقال بیماری جلوگیری شد و هم طبیعت نفس کشید و تخریبی را هم متحمل نشد.

 

این استادیار دانشگاه اراک تاکید کرد: این ویروس می‌تواند درس بزرگی برای زندگی ما باشد، ولی باید زیرساخت ها، برنامه ریزی‌ها و فرهنگ سازی برای آینده از امروز آغاز شود.

 

کرونا قدرت شیوع بالایی دارد و افراد پر ریسک از نظر ایمنی را بیشتر به کام مرگ می‌برد و شاید این مورد یکی از بدترین جلوه‌هایی باشد که کرونا از خود به نمایش گذاشته است، اما نباید از مواردی که به برکت کرونا حاصل شده ساده گذشت، آسمان صاف و آبی و خیابان‌های کم تردد و کاهش آلودگی‌ها همگی نتیجه عملکرد همین ذره ناچیز، اما قدرتمند است و این همان چیزی است که مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی نیز تایید می‌کند.

 

 

رضا میرزایی نیز با اشاره به اینکه امسال در روز زمین پاک برنامه یا تجمعی نخواهیم داشت گفت: یکی از اتفاقات شایسته‌ای که در این روز‌های کرونایی در استان مرکزی رخ داده که هم حال زمین را خوب کرد و هم باری از دوش کارگران فصلی بیکار شده در این اوضاع برداشته، پاکسازی حاشیه مسیر‌های اصلی و ورودی شهر اراک است.

 

وی افزود: از ۲۰ فروردین ماه برنامه پاکسازی با کمک ۹ نفر از کارگران آغاز شد و امروز به ۲۵ نفر افزایش یافته است و هزینه و مزد کارگران نیز توسط خیرین و شرکت توزیع نیروی برق استان مرکزی پرداخت می‌شود که ضمن پاکسازی زمین از زباله، التیامی بر زخم‌های این کارگران روزمزد است. تاکنون ۳۰ تن زباله از حاشیه محور اراک-تهران، اراک-خمین و اراک-فراهان جمع آوری شده است.

 

میرزایی تصریح کرد: کرونا ثابت کرد که بخش عمده‌ای از آلودگی هوای شهر اراک در کنار فعالیت صنایع، به تردد خودرو‌ها مرتبط است، در روز‌های قرنطینه مصرف سوخت و تردد خودرو‌ها به شدت کاهش یافت و همین امر باعث شد که تعداد روز‌های پاک در فروردین ماه ۹۹ نسبت به فروردین ماه ۹۸، در حدود ۲۳ درصد رشد داشته باشد.

 

وی با بیان اینکه میزان تردد در شهر اراک در روز‌های اخیر بین ۷۰ تا ۸۰ درصد کاهش داشته است، افزود: اراک در کریدور شمال به جنوب واقع شده است و روزانه بین ۶۰ تا ۱۲۰ هزار خودرو از این کریدور و کمربندی عبور می‌کند که این امر می‌تواند در آلودگی شهر اثرگذار باشد، اما با کاهش تردد خودرو‌ها در اراک و اعمال محدودیت، روز‌های پاک بسیاری را تجربه کردیم.

 

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی با اشاره به افزایش مصرف ماسک و دستکش توسط مردم، بیان کرد: تمامی پسماند‌ها با نظارت محیط زیست و مرکز بهداشت طبق پروتکل ابلاغی دفن و در بیمارستان‌ها توسط دستگاه اتوکلاو بی خطر می‌شود و مرکز دفن نیز خاک‌پوشانی مناسبی را انجام داده است.

 

میرزایی با بیان اینکه ۱۵۰ نوع بیماری مشترک بین انسان و حیوان شناخته شده است و ویروس کرونا نیز می‌تواند قابلیت انتقال به حیوانات را داشته باشد، تاکید کرد: باید از نزدیک شدن به حیات وحش و حیوانات به جد جلوگیری شود، زنجیره شیوع این بیماری تنها با ماندن در خانه قطع می‌شود و باید این امر به شدت توسط مردم مراعات شود.

 

برخلاف همه ایام تعطیل و نوروز‌ها که مصرف سوخت در کشور به شدت افزایش می‌یافت و همه از سهمیه بنزین صحبت می‌کردند، اما نوروز ۹۹، جایگاه‌های سوخت‌گیری صف‌های طولانی را به خود ندیدند به طوری که به گفته جمشیدی مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی استان مرکزی، در روز‌های تعطیل و ممنوعیت تردد، میزان مصرف سوخت در استان مرکزی به ۵۰ درصد کاهش یافت.

 

همه انتظار‌ها از روز‌های آغاز قرنطینه بر این بود که حتما میزان پسماند تولیدی به دلیل ماندن مردم در خانه بیشتری شود و همین امر روند مدیریت پسماند را سخت کند و کارگران شهرداری روز‌های شلوغی را پشت سر بگذارند، اما ظاهرا تفاوتی در این حوزه حاصل نشده است.

 

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اراک گفت: تولید پسماند در اراک نسبت به مدت مشابه در سال گذشته تغییری نداشته است، هر چند که این سازمان ماشین آلات و تجهیزات را جهت افزایش پسماند ناشی از ماندن مردم در خانه پیش بینی کرده بود، اما نیاز نشد.

 

حمیدرضا قناتی افزود: در حال حاضر روزانه ۲۶۰ تا ۲۷۵ تن پسماند در اراک تولید می‌شود که تمامی پسماند‌ها طبق پروتکل بهداشتی ابلاغ شده از سوی وزارت بهداشت دفن و مدیریت می‌شود و مشکلی وجود ندارد.

 

کرونا هر چقدر که برای بشر بد بوده، اما برای زمین خوب بوده و حالش را بهتر کرده است، اما نکته قابل توجه این است که بعد از کرونا چه می‌شود، نکند با خاموش شدن این ویروس بار دیگر انسان‌ها به دست اندازی‌ها و تخریب‌های خود بازگردند و مجدد راه تنفس را بر زمین ببندند.

 

زمین این روز‌ها نفس می‌کشد، باید از دوران کرونا درس بگیریم و اجازه ندهیم دوباره حال زمین؛ مادر انسان ها، بد شود.