دیدارنیوز ـ
مرضیه حسینی: نزدیک به ۱۴ سال است که سازمان‌های بین المللی در پایان سال بر اساس سه شاخص مشارکت اقتصادی و فرصت‌های برابری برای دستیابی به امکان اشتغال، دستیابی به امکانات آموزشی، سلامت و بقا و مشارکت سیاسی، وضعیت شکاف و برابری جنسیتی ۱۵۳ کشور جهان را مورد ارزیابی قرار می‌دهند که ایران در میان این کشور‌ها همواره وضعیت و رتبه مناسبی نداشته است.
بر اساس آخرین اعلام سازمان‌های بین المللی، ایران با ۶ پله سقوط در مقایسه با سال گذشته، در جایگاه ۱۴۸ جهان ایستاد. وضعیت عربستان، توگو و بحرین در این رده بندی بهتر از ایران است.
از حیث دستیابی هر کشور به شاخص‌های گفته شده، کشور فنلاند به قدری در زمینه برابری جنسیتی و احقاق حقوق زنان پیشرفته است که از خطوط میانگین نیز عبور کرده است. بسیاری از کشور‌های دیگر روی خطوط قرار دارند، ایران اما پایین‌تر از خطوط استاندارد قرار دارد و نتوانسته به حد متوسط وضعیت زنان جهان دست یابد. از میان شاخص‌های مورد بررسی، در شاخص آموزش و بهداشت، ایران به متوسط‌های بین المللی نزدیک است، اما در دو شاخص مشارکت اقتصادی و سیاسی زنان، وضعیت ایران بسیار بد و ناامید کننده است.
نرخ پایین مشارکت اقتصادی زنان در ایران
بر اساس گزارش پژوهشکده امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی، نرخ مشارکت نیروی کار زنان در مقایسه با کل نیروی کار بسیار پایین و در حدود ۱۶ درصد است که این عدد ۶ درصد از نرخ مشارکت زنان در خاورمیانه نیز کمتر است. علی رغم افزایش دانش آموختگان زن در سطح آموزش عالی و پیشی گرفتن زنان دانشجو و فارغ التحصیلان زن از مردان، نرخ بیکاری زنان به صورت کلی دو برابر جمعیت مردان و بیکاری زنان دانش آموخته نزدیک به سه برابر مردان است.
در ارتباط با مشارکت اقتصادی زنان، بحث برابری دستمزد و اینکه زنان نسبت به همکاران مرد خود مزد کمتری دریافت می‌کنند، از دیگر شاخص‌های مورد توجه سازمان‌های بین المللی در بررسی شکاف جنسیتی است. بنا به گزارش مرکز آمار اتحادیه اروپا، در این اتحادیه متوسط دستمزد زنان ۱۶ درصد از مردان پایین‌تر است. ایران از حیث برابری در محیط کار در رتبه‌های آخر جدول برابری در سال ۲۰۱۴ قرار دارد. تصور غالب در نزد کارفرمایان این است که زنان، توانایی و تخصص کمتری برای انجام کار دارند و همچنین از آنجایی که بر اساس قانون، مسئول تامین معیشت خانواده نیستند، نیاز چندانی به دستمزد بالا ندارند.
زنان مداخله‌ای در وضع قوانین کار و کارگری ندارند و همچنین فرصت اندکی برای تاسیس تعاونی‌ها و یا مراکز اقتصادی در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. آمار‌های ثبت شده در سامانه جامع آمار‌های ثبتی تعاون نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۷ از بین ۳۸۲۳ مدیری که جنسیت آن‌ها به عنوان مدیرعامل تعاونی‌ها ثبت شده، ۳۲۳۶ نفر را مردان (۸۴.۶ درصد) و تنها ۵۸۷ نفر را (۱۵.۴ درصد) زنان تشکیل می‌دادند.
قدرت سیاسی زنان در ایران
در شاخص قدرت سیاسی، زنان ایرانی بدترین وضعیت را دارند. کشور‌هایی که بیشترین مشارکت سیاسی زنان را دارا هستند، دارای ساختاری دموکراتیک و جامعه مدنی قدرتمند و معترض اند. پیشرفت و برابری حقوق سیاسی زنان و مردان یکی از مهم‌ترین مولفه‌های پیشرفت و توسعه در هر کشوری است. میزان حضور زنان در رده‌های تصمیم گیری و جایگاه‌های سیاسی، در تمام جهان روبه افزایش است. در سال ۲۰۱۸ تنها ۲۱ رهبر سیاسی زن در جهان وجود داشت که شمار آن‌ها در سال ۲۰۱۹ به ۲۴ تَن رسید.
مشارکت سیاسی، مولفه‌هایی از جمله تعداد زنان در پارلمان، حضور زنان در مناصب سیاسی و پست‌های دولتی و تصدی ریاست دولت را در بر می‌گیرد. هم اکنون، اما فقط ۶ ٪ از نمایندگان مجلس شورای اسلامی را زنان تشکیل می‌دهند؛ این در حالی است که در ایسلند که کمترین شکاف جنسیتی را داراست حدود نیمی از کرسی‌های پارلمان را زنان تصاحب کرده‌اند. در مورد وزارت در طی ۴۰ سال گذشته تنها یک وزیر زن، انتخاب شده است، در حوزه معاونین ریاست جمهوری به جز معاونت امور زنان و محیط زیست، زنان سهم چندانی ندارند، این در حالی است که در کشور‌هایی که در بالای جدول شکاف جنسیتی قرار دارند، نیمی از وزرای کابینه شان را زنان تشکیل می‌دهند و در تعدادی از آن‌ها که شکل دولت به شکل نظام پارلمانی است، زنان نخست وزیر هستند که این خود نشان دهنده میزان مشارکت و سهم زنان در قدرت سیاسی آن کشور‌ها است.
در خصوص تصدی زنان در پست ریاست جمهوری، مستند به اساس قانون اساسی و ماده‌ای که اشاره به شرط رجل سیاسی بودن دارد در ایران تاکنون زنان تجربه ریاست جمهوری را نداشته اند. در جهان، اما سال ۲۰۱۹ برای زنان از حیث فتح کرسی‌های قدرت، سال موفقی بود. به عنوان مثال «جنین آنیز» رئیس‌جمهور بولیوی از ۱۲ نوامبر سال ۲۰۱۹ بر سر کار آمد، «سانا مارین» ۳۴ ساله توسط حزب خود در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۱۹ به عنوان رهبر دولت فنلاند انتخاب شد، وی لقب جوان‌ترین نخست‌وزیر تاریخ فنلاند و جهان را به خود اختصاص داد، «مته فردریکسن» از تاریخ ۲۷ ژوئن ۲۰۱۹ به نخست‌وزیری رسید، «زوزانا کاپوتووا» رئیس‌جمهور اسلوواکی از ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۹ در دفتر ریاست‌جمهوری است، «سارا کوگونگلوا» نیز از تاریخ ۲۱ مارچ ۲۰۱۹ نخست‌وزیر نامیبیا شد و «کولیندا گرابار-کیتاروویچ» از ۱۵ فوریه ۲۰۱۹ رئیس‌جمهور کرواسی است. این اسامی در جایگاه کشور‌ها در گزارش شکاف جنسیتی تاثیر مهمی داشته است.
در توضیح علت جایگاه پایین ایران در جدول شکاف جنسیتی، عالیه شکربیگی جامعه شناس به دیدارنیوز گفت: توانایی زنان ایرانی در عرصه‌های مختلف و آمادگی آن‌ها برای ایفای نقش‌های مختلف سیاسی و اقتصادی، سالهاست که برهمگان آشکار شده، اما آنچه مانع حضور قدرتمند زنان در عرصه عمومی و تصدی مناصب سیاسی و مشارکت اقتصادی نیرومند است، ساختار سیاسی مبتنی بر ایدئولوژی است که باوری به ضرورت حضور زنان در بازار کار و به ویژه مشاغل دولتی و همچنین در عرصه سیاسی ندارد، هرچند که نظام سیاسی در هرجا که به حضور زنان نیاز داشته، آن‌ها را دعوت به مشارکت کرده و کنش آن‌ها را مشروع می‌داند، اما آنجا که صحبت از مطالبات زنان و سهم خواهی آن‌ها از بازار کار و مناصب سیاسی می‌شود، زنان به حاشیه رانده شده و به نقش‌های سنتی شان تقلیل پیدا می‌کنند.
وی افزود: این وضعیت تبعیض آمیز و مقاومت ساختار موجود در برابر مطالبه برابری نمی‌تواند به این صورت ادامه پیدا کند، زیرا نه تنها در ایران بلکه در تمام جهان، زنان در حال فتح عرصه‌های مختلف هستند و از طریق نقش آفرینی در بخش‌های مختلف حوزه عمومی، ضمن کم کردن شکاف‌های جنسیتی، در تحولات آینده کشور‌ها و حاکمیت‌های خود، اثرگذار می‌شوند.
