اعتراضات قاهره در سست شدن پایه‌های حکومت سیسی اثری نخواهد داشت

دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: سرزمین فراعنه طی سه هفته گذشته با موجی از اعتراضات مواجه شده است که به نظر می رسد تظاهر کنندگان از جنس و خاستگاه نا شناخته‌ای برخوردار هستند. با فراخوان یک سرمایه دار مصری که در خارج از مصر زندگی می‌کند، شکلی از اعتراض خیابانی در آن کشور به راه افتاد. اعتراض هفته قبل مصری‌ها در روز جمعه (۵ مهرماه) همزمان شد با بازگشت ژنرال سیسی از سفر نیویورک.

هشت سال قبل، مصری‌ها بعد از شروع اعتراضات تونس و در طی ۱۸ روز مقاومت در میادین بزرگ شهر‌های کشور و به خصوص میدان تحریر قاهره موفق شدند حسنی مبارک رئیس جمهور مادام العمر آن کشور را ساقط کنند. بعد از اینکه حکومت موقت، چند بار دست به دست شد، نهایتا قانون اساسی مصر به وسیله شورای قانون اساسی تنظیم و به همه پرسی گذاشته شد. اولین رئیس جمهور محصول این کشمکش، محمد مرسی بود که به فاصله کوتاهی بعد از استقرار و در عرض یک سال، سرنگون شد و حکومت مصر به دست نظامیان افتاد. در این رهگذر البته گروه‌های زیادی از جمله مخالفان اخوان، صاحبان مشاغل پردرآمد ـ به ویژه حول گردشگری ـ و عده‌ای از اقشار طبقه متوسط به بالا با کودتای سال ۲۰۱۳ ژنرال السیسی همراه بودند. از آن زمان تاکنون، السیسی زمام امور حکومت را به دست گرفته و به ریاست جمهوری می پردازد.

کسی پیش بینی نمی‌کرد به این زودی‌ها صدای اعتراض از قاهره به گوش برسد، ولی گویا این سرزمین همچون همسایگان جنوبی، غربی و شمالی خود مستعد ادامه اعتراضات است. هر چند این بار، هنوز هدف و چشم انداز مشخصی برای اعتراضات بیان نشده است، ولی اصل وقوع اعتراض، چند صباحی است که رونق گرفته است.

دو هفته قبل، عبدالفتاح السیسی نیز همچون دیگر رهبران جهان، مهمان مجمع عمومی سازمان ملل بود اما به نظر می‌رسد خیلی زود به قاهره بازگشت، چراکه گویا از صدای اعتراض جمعه ها احساس خطر کرده است. جمعه گذشته و همزمان با فراخوان مخالفان مصری برای برپایی تظاهراتی جدید، سازمان دیده‌بان حقوق بشر اعلام کرد که در یک هفته گذشته، نزدیک به دو هزار نفر در این کشور دستگیر شده‌اند، وب سایت‌های خبری مسدود شده و مسئولان حکومت مصر، در صدد مهار و جلوگیری از فراگیر شدن اعتراضات هستند.
 
السیسی پس از برگشت به قاهره در جمع هوادارانش گفت که نگران نباشند چراکه مصر به دلیل آگاهی شهروندانش، یک کشور قوی است." این در حالی است محمد علی به مردم فراخوان داده که جمعه های بعد هم به خیابان بیایند.

امروز نیز گزارش‌ها از قاهره می‌گویند که حضور نیرو‌های امنیتی در خیابان‌ها بسیار مشهود است و رفت و آمد به میدان تحریر تحت کنترل است و همه نمی‌توانند وارد این میدان شوند.

جعفر قنادباشی کارشناس مسائل شمال آفریقا و غرب آسیا در پاسخ به این پرسش که اعتراضات هفته‌های اخیر در مصر از چه جنسی است و چه لایه‌هایی از طبقات اجتماعی مصر در این تجمعات شرکت می‌کنند، به دیدارنیوز گفت: اعتراضات در مصر ریشه‌های چندین ساله دارد و از نوع نارضایتی‌هایی از جنس دوران حسنی مبارک است. در دوره مبارک، اعتراضات ریشه در انواع نارضایتی‌های اجتماعی داشت که بخش بزرگی از آن نسبت به سیاست خارجی دولت مبارک بود و همچنین ناخشنودی مردم در حوزه‌های اقتصادی و سیاست داخلی. علاوه بر این، رویکرد و سیاست دولت مصر نسبت به مردم فلسطین و تعامل بیش از حد با دولت اسرائیل از جمله ریشه‌های اعتراض در دوره مبارک بود.
 

وی افزود: این اعتراضات از زمان مبارک تاکنون از بین نرفته است بلکه در هر دوره به شکلی خود را نشان می‌دهد. در دوره کوتاه حکومت اخوان المسلمین به ریاست محمد مرسی، لایه‌های مذهبی مردم مصر رضایت نسبی پیدا کردند، ولی چون عربستان و غربی‌ها با اخوانی‌ها موافق نبودند با لطائف الحیل موجبات سرنگونی دولت مرسی را فراهم کردند. دخالت و تاثیر کشور‌های خارجی در ساقط شدن دولت مرسی روشن بود و یکی از بدیهی‌ترین کار‌ها بیرون کشیدن سرمایه‌های عربستان از مصر بود.
 
قناد باشی با بیان اینکه ژنرال السیسی همان سیاست‌های مبارک را نسبت به فلسطین و اسراییل دنبال می‌کند، خاطرنشان کرد: حتی در محاصره‌ای که دولت سیسی نسبت به فلسطین انجام داده است در دوران مبارک به این شدت اعمال نمی‌شد. آقای سیسی مانع ۹۰میلیون مصری برای کمک به برادران فلسطینی خود شده است. نباید فراموش کرد سیسی با پول عربستان سعودی سرکار آمد و از نظر اقتصادی و سیاسی هم متمایل به غرب است بنابراین قسمتی از نارضایتی‌ها معطوف به چنین سیاست‌هایی است. این از قضایای پشت صحنه است. با این وجود به نظر می‌رسد هنوز طبقات مختلف اجتماعی مصر مانند معلمین، مهندسین و اقشار و اصناف با این اعتراضات، ارتباطی برقرار نکرده اند.

این کارشناس مسائل شمال آفریقا با اشاره به اینکه افرادی از قشر جوان پیش قراول این اعتراضات شده اند که هیچکدام شناسنامه سیاسی و سازمانی خاصی ندارند، یادآور شد: افرادی هستند که دوست دارند اعتراض کنند و می‌توان گفت این رفتار و کنش سیاسی را از اعتراضات یک سال اخیر در فرانسه الهام گرفته اند به همین دلیل فعلا به نظر نمی‌رسد مهندسی و هدف خاصی پشت این اعتراضات باشد، زیرا هیچکدام از نهاد‌های مذهبی، احزاب قدیمی و لیدر‌های شاخص، در این کارزار حضور ندارند، فقط شخصی به نام محمدعلی که ظاهرا از پیمانکاران و متمکنین مصر بوده که به خارج از کشور مهاجرت کرده، از آنجا فراخوان اعتراض داده است و عده‌ای لبیک گفته اند.
 
وی ادامه داد: در زمان حسنی مبارک، ۱۸روز مردم در خیابان بودند و حضور مداوم آن‌ها منجر به سرنگونی حکومت او شد، زیرا همه اقشار و اصناف همراهی کردند، دست به دست هم دادند و کار را یکسره کردند، در حالی که این حالت در شرایط کنونی مشاهده نمی‌شود. سیسی تازه نفس است، از سرکوب، بازداشت و کشتن ترسی ندارد، به همین دلیل اقشار، گروه‌ها و افراد شاخص در چنین شرایطی ریسک نمی‌کنند و خود را نمی‌سوزانند. به نظر من قاهره و شهر‌های بزرگ مصر بیش از اینکه صحنه نمایش مخالفین باشد صحنه مانور قدرت نیرو‌های امنیتی ژنرال السیسی است. پشت این اعتراضات، اسلام، ملی گرایی و مطالبه صنفی وجود ندارد به همین دلیل مادامی که عده‌ای جوان بدون سر، هدف و رهبر مشخصی به شکل پراکنده در خیابان حضور یابند منشأ تغییر یا کرنش حاکم مصر نمی‌شوند و بیشتر با سرکوب و دستگیری مواجه می‌شوند و آسیب می‌بینند.
 
قنادباشی خاطرنشان کرد: این افراد ممکن است تحت تاثیر محرومیت‌های اجتماعی، اعتراضات فرانسه و الجزایر باشند. در الجزایر از بهار۹۸ تاکنون مردم هر جمعه در خیابان‌ها اعتراض می‌کنند، همانگونه که اعتراضاتی که منجر به سرنگونی مبارک شد تحت تاثیر مبارزات مردمی در تونس بود.
 
این کارشناس مسائل غرب آسیا با ذکر این نکته که صدای حاکم در مصر از آن ژنرال‌های حاکم در مصر است، اظهار کرد: اخوانی‌ها در شرایط بسیار بدی به سر می‌برند، بخش زیادی از لایه‌های بالا و میانه این گروه مذهبی اعدام شدند، در زندان هستند یا تحت رعب و وحشت ناشی از سرکوب کودتای ژنرال سیسی قرار دارند و باقی مانده‌های اخوان المسلمین هم مرشد و رهبری برای خود انتخاب نکرده اند و در بی تصمیمی و بلاتکلیفی ناشی از این معادلات به سر می‌برند.
 
وی در پاسخ به این پرسش که موضع الازهر نسبت به شرایط کنونی مصر و دولت حاکم بر آن چیست، گفت: دانشگاه الازهر، سازمان و نهادی محافظه کار است و در مواقع اینچنینی، آخرین گروه و سازمانی که اعلام موضع می‌کند این دانشگاه است و مسلما در حال حاضر با دولت سیسی همراه و هم نظر است.
 
قنادباشی اضافه کرد: انقلاب ۲۵ ژانویه سال  ۲۰۱۱ مصر مجموعه‌ای از راهپیمایی‌ها، اعتراضات و نافرمانی‌های مدنی است که در کشور مصر آغاز شد و به استعفای حسنی مبارک در ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ (۲۲ بهمن ۱۳۸۹) و ایجاد حکومتی نظامی در کشور منجر شد. این انقلاب با الهام از موفقیت انقلاب تونس صورت گرفت. انقلابیون مصر، اهداف خود را انقلاب علیه شکنجه، فقر، فساد و بیکاری اعلام می‌کردند و خواهان سرنگونی حکومت حسنی مبارک، لغو قانون شرایط اضطراری، افزایش حداقل دستمزدها، پایان دادن به خشونت‌ها و مهم‌تر از همه، روی کار آمدن یک حکومت مردمی بودند. ارتش مصر در جریان این انقلاب از حمایت از حکومت حسنی مبارک خودداری کرد. احمد شفیق نخست‌وزیر مصر نیز بر اثر فشار معترضین در ۳ مارس ۲۰۱۱ مجبور به استعفا شد.
 
وی با بیان اینکه در سرنگونی حکومت مبارک کار از دست حامیان غربی او خارج شد، یادآور شد: ولی آن‌ها در دوره کوتاه محمد مرسی با کمک عربستان، کار انقلاب مردم مصر را یکسره کردند و کسی را حمایت کردند که از جنس حسنی مبارک بود و رویکرد و سیاستش نسبت به غرب و ارتجاع عربی همانی بود که حسنی مبارک انجام می‌داد. شرایطی که پس از کودتای نظامیان مصر رخ داد تقریبا مانند شرایطی بود که در کوتای ۲۸ مرداد برای دولت مصدق اتفاق افتاد. آنجا شاه و حامیانش می‌گفتند انقلاب شاه و مردم بود و ما می‌گفتیم کودتا کردند، این ادبیات در حال حاضر در مصر جاری و ساری است.
 
این کارشناس مسائل شمال آفریقا با تاکید براینکه مافیای مشروبات الکلی، خدمات توریستی و افرادی که از طریق آزادی‌های اینچنینی امرار معاش می‌کردند ـ مانند زنانی که در هتل‌ها و مراکز تفریحی کسب درآمد می‌کردند ـ با کودتای سیسی همراه بودند، اضافه کرد: اینکه گفته شد ۳۵ میلیون نفر برای سقوط مرسی وارد خیابان‌ها شدند دروغی بزرگ بود و اساسا میدان تحریر و خیابان‌های اصلی قاهره و شهر‌های بزرگ مصر ظرفیت چنین جمعیتی را ندارند.
 
وی با تاکید بر اینکه عربستان سعودی نتوانست دموکراسی نیم بند اخوانی‌ها را تحمل کند، خاطرنشان کرد: همین که مرسی به عنوان رئیس جمهور مصر انتخاب شد آن‌ها سرمایه خود را از مصر بیرون کشیدند و به محض اینکه نظامی‌ها در مصر حاکم شدند، ضمن کمک مالی به آن‌ها سرمایه گذاران عربی ـ غربی به بازار مصر برگشتند. این نشان از تاثیر تصمیمات خارجی بر معادلات و سیاست داخلی مصر دارد.
 
قنادباشی در پیش بینی اعتراضات اخیر مصر گفت: اعتراضات ادامه پیدا خواهد کرد، جوانانی هستند که از فرصت هایی چون تماشای مسابقات فوتبال استفاده خواهند کرد و جسته و گریخته اعتراض خواهند کرد، ولی در سست شدن پایه‌های حکومت سیسی اثری نخواهد داشت، هرچند نمی‌شود مقایسه دقیقی انجام داد، ولی شبیه به اعتراضات فرانسه، در مصر هم این اعتراضات ادامه می‌یابد. سیسی طی مصاحبه‌هایی سعی کرد اعتراضات را به سخره بگیرد و خود را مسلط بر اوضاع نشان دهد در این میان به طرفداران خود اطمینان داد که این اعتراضات از اساس بی معنی و بی هدف است و به زودی جمع می‌شود؛ لذا اعتراضات مصر را با فرانسه مقایسه نکردم بلکه از جنبه تاثیرگذاری، شباهت‌هایی مشاهده می‌شود.
 
این کارشناس مسائل غرب آسیا با بیان اینکه مردم مصر مجتمع و متراکم هستند و در چند شهر بزرگ حاشیه رود نیل متمرکز هستند، اظهار کرد: به همین دلیل اگر موجی شکل بگیرد می‌تواند خطرناک باشند. از این منظر فارغ از مساحتی که دارد از بعد تمرکز و تجمع جمعیت در محدوده مشخص، مصر کشور کوچکی است، زیرا جمعیتش در مساحتش پراکنده نیست؛ لذا در صورت ایجاد موج، ژنرال سیسی در کنترل این جمعیت متمرکز، دشواری خواهد داشت به همین دلیل پیش بینی می‌شود از هم اکنون کنترل و سرکوب خود را مهندسی خواهد کرد. سیسی آماده است که سال‌ها حکومت کند و در شرایط کنونی بدون اینکه کسی متوجه شود افراد زیادی را دستگیر و از دور خارج خواهد کرد.