دیدارنیوز ـ
فاطمه سیروس: در طی روزهای اخیر، شاهد افت محسوس قیمت ارز هستیم (از ۱۲ هزار تومان به ۱۱ هزار و ۳۰۰ تومان)؛ کاهش قیمتی که البته از زاویه دیگر، برابر با افزایش چهار برابری آن یعنی از ۳ هزار تومان به ۱۲ هزار تومان است که در طی سال گذشته تا اندک زمانی پیش از این اتفاق افتاد.
هفته اول شهریور امسال، قیمت دلار با کاهش چشمگیری رو به رو شد که با این افت قیمت، مردم به سمت صرافی‌ها روان شده و درصدد فروش ارز‌های خود شدند. جالبتر اینکه بانک مرکزی هم به دلیل افزایش مراجعه مردم برای فروش ارز‌های خانگی از بانک ها خواسته نسبت به خرید ارز‌های خانگی با قیمت ۱۱ هزار و ۲۰۰ تومان اقدام کنند. رییس دفتر رئیس جمهور نیز با ابراز رضایت از اینکه بازار، روند ثباتی در پیش گرفته، استقبال دولت از ارز زیر ۱۰ هزار تومان را اعلام کرد.
اما این افت قیمت که طی سال جاری هر از گاهی شاهد آن هستیم بر چه مبنایی بازار را تحت تاثیر قرار داده و قرار است دلار تا چه قیمتی کاهش یابد؟
عوامل سیاسی؛ دلیل اصلی بالارفتن قیمت ارز
تحولات چهار ماه اخیر بازار ارز، برخلاف روال معمول سال‌های اخیر بوده است. تحول قیمت‌ها از سال ۱۳۹۱ تا امروز نشان می‌دهد که قیمت دلار حساسیت شدیدی به سیاست خارجی و برنامه هسته‌ای ایران دارد، اما دست کم از اردیبهشت امسال، بازار بر خلاف روال معمول حرکت کرده است.
به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران و کارشناسان اقتصادی، از جمله دلایل اصلی بالارفتن صعودی قیمت ارز طی سال گذشته که حتی پیش بینی دلار ۴۰ هزار تومانی هم شد، ناشی از مسائل سیاسی خارجی و به خصوص تهدید جنگ بود که با کمرنگ شدن اثر تحولات سیاسی، این وضعیت کمی در حال بسامانی است.
افزایش تنش‌های سیاسی، وضع تحریم‌های یک جانبه و غیرقانونی از سوی آمریکا و بی ثباتی اقتصادی و عدم تدبیر مناسب از سوی تیم اقتصادی دولت، از مهمترین دلایلی است که اکثر کارشناسان اقتصادی در خصوص رشد قیمت ارز به ویژه دلار در سال گذشته مطرح می‌کنند.
اما ناگفته نماند که افزایش قابل توجه قیمت دلار از اواخر سال ۱۳۹۶ آغاز شد. دورانی که شمارش معکوس برای عملی شدن تهدید ترامپ برای خروج از برجام آغاز شده بود که با خروج آمریکا از برجام و بازگشت مرحله‌ای تحریم‌ها، بازار ارز و البته اقتصاد ایران دچار بحرانی تمام عیار شد و مهر ماه ۱۳۹۷ رکورد ۱۹ هزار تومانی برای دلار ثبت شد.
نکته جالب توجه اینکه ۱۸ اردیبهشت امسال یعنی یک سال بعد از خروج آمریکا از برجام، وزیر خارجه این کشور مایک پومپئو از توقف تمدید معافیت‌های مشتریان نفت ایران خبر داد، اقدامی که تهدید قبلی واشنگتن برای به صفر رساندن فروش نفت ایران را عملی می‌کرد، اما این تحول نه تنها قیمت دلار را بالاتر از رکورد مهر ۱۳۹۷ نبرد، بلکه آغازی بر روند کاهشی قیمت دلار بود.
بانک مرکزی؛ ناجی یا عامل اصلی وضعیت بحرانی ارز؟
این روز‌ها با ثبات وضعیت ارز و روند کاهشی قیمت، مسئولان دولتی درصدد مطرح کردن نقش اصلی خود در این امر هستند؛ از جمله محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور که دلیل ثبات بازار ارز را سیاست درست بانک مرکزی و مقابله با سوداگری در این حوزه اعلام کرده است. وی قیمت واقعی ارز را پایین‌تر از قیمت فعلی دانسته و عدد کمتر از ۱۰ هزار تومان را مطرح کرده است. اما سوال این است که آیا بازار، شاهد ارز ۱۰ هزار تومانی خواهد بود؟
وزیر اقتصاد نیز با ابراز خشنودی از ثبات بازار گفته است که خوشبختانه با سیاست‌هایی که از مدت‌ها قبل اتخاذ شده سعی شده عوامل مخل تقاضا محدود شود و عوامل توسعه دهنده عرضه ارز تقویت شود. دژپسند عملکرد صحیح دولت در امور بانکی و همچنین تدابیری که برای بازگشت ارز به داخل کشور اتخاذ شده و همراهی صادرکنندگان در این بخش را از موارد مهم ایجاد آرامش بازار اعلام کرده که هم از نظر عرضه ارز شاهد فزونی و هم در بخش تقاضا، تقاضا‌های غیرطبیعی کنترل شده است و بازار ارز وضعیت باثباتی پیدا کرده است.
از دیگر افرادی که دولت را در این ثبات بازار، دخیل دانسته فاطمه مقیمی است که آرامش نسبی بازار ارز در هفته‌های اخیر را ناشی از حرکت مثبت دولت می‌داند. این عضو اتاق بازرگانی اما سرنوشت این بازار در آینده را نامشخص اعلام کرده و جالب اینکه رسیدن به دلار زیر ۸ هزار تومان را دور از نظر نمی داند و تحقق آن را تنها بسته به شرایط بین المللی و اقدامات داخلی بیان می کند.
کامران سلطانی‌زاده، رئیس کانون صرافان نیز هفته پیش در یک نشست خبری، «خروج سوداگران از بازار» و رسیدن به «مصرف کنندگان واقعی» را عامل کاهش قیمت ارزیابی کرد.
معاون وزیر اقتصاد نیز بازگشت ارز صادراتی با لحاظ مشوق‌های صادراتی را از دلایلی افت نرخ ارز اعلام کرده است و گفته که این روند به تدریج ادامه خواهد داشت. به گفته محمد علی دهقان پیش بینی‌ها مبنی بر احتمال وقوع جنگ، باعث افزایش قیمت ارز شده بود که این روز‌ها با از بین رفتن این احتمالات، بازار روند مثبت و آرامی به خود گرفته و به طور قطع ارز با نرخ بالا در اقتصاد ایران پایدار نخواهد بود و به همین دلیل است که شاهد بازگشت قیمت‌ها هستیم.
در مقابل این اظهارات مسئولان دولتی به ویژه آن ها که بانک مرکزی و اقداماتش را در ایجاد ثبات بازار ارز دخیل می‌دانند، برخی افراد دیگر نیز مواردی را مطرح کردند که بانک مرکزی را عامل اصلی تشنج در بازار ارز معرفی می کند. از جمله این افراد احمد عراقچی، معاون سابق ارزی بانک مرکزی است که حالا یکی از متهمان اصلی یک پرونده کم‌سابقه فساد در بانک مرکزی است. او که متهم به اخلال در نظام ارزی است و با قید وثیقه خارج از زندان است، در گفتگویی با فارس، بحران ارزی پارسال را نتیجه ایجاد یک بازار آتی فروش ارز در کشور دانسته که باعث رواج دلالی و سفته بازی شد، به این صورت که خریداران و فروشندگان دلار روی کاغذ، سر یک قیمت برای روز بعد معامله می‌کردند و روز بعد با مشخص شدن قیمت، مابه التفاوت ریالی را رد و بدل می‌کردند. به گفته عراقچی، در نهایت با تصمیم دولت و نهاد‌های اطلاعاتی، بانک مرکزی از طریق فردی به نام سالار آقاخانی، کارگزار خرید و فروش ارز وارد این معاملات می‌شود و کنترل بازار را در دست می‌گیرد. عراقچی در این مصاحبه تاکید می‌کند که مداخله در بازار فردایی ارز به درخواست دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی و دستور رئیس جمهور و تایید رئیس کل بانک مرکزی انجام شده است.
پیش بینی های سرنوشت ساز!
با بالارفتن انتظارات کاهشی مردم ناشی از کاهش قیمت دلار، دلار در سه روز ابتدایی کاری هفته اول شهریورماه، سه کاهش متوالی را تجربه کرد و در نیمه دوم هفته، ۳ رشد پیاپی را به ثبت رساند. از طرفی روز پنجشنبه (۷ شهریور) صعود نرخ حواله درهم به بالای مرز ۳ هزار و ۱۰۰ تومانی بود.
عده‌ای از سوداگران معتقد بودند بازار به‌طور طبیعی پس از چند روز کاهش قیمت در حال اصلاح قیمت است که از نظر این‌ها روند بازار در هفته جاری و قیمت نهایی در انتهای هفته از اهمیت خاصی برخوردار است. اگر دلار بتواند به بالای مرز ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومانی برگردد، به‌طور موقت انتظارات کاهشی معامله‌گران کاهش خواهد یافت. با این حال اگر قیمت در حوالی مرز حمایتی ۱۱هزار تومانی باقی بماند، یک خبر یا اتفاق که انتظارات مثبت را فعال‌تر کند، می‌تواند زمینه‌ساز ورود دوباره دلار به کانال ۱۰ هزار تومانی شود.
این در حالی است که صرافی ملی قیمت دلار را برای سه‌شنبه دوازدهم شهریور با ۱۵۰ تومان افزایش نسبت به نرخ‌های پایانی دوشنبه، ۱۱ هزار ۴۰۰ تومان اعلام کرد. این صرافی‌ها دلار را از مردم با قیمت ۱۱ هزار و ۳۰۰ تومان خریداری کرد.
البته عده‌ای از افزایشی‌ها عنوان می‌کنند بازار در ماه‌های اخیر افت زیادی را تجربه کرده است و ظرفیت کاهش بیشتر را ندارد. آن‌ها باور دارند خریداران در قیمت‌های کنونی از انگیزه بیشتری برای خرید برخوردار خواهند بود.
نرخ ارز در یک سال اخیر نوسانات زیادی داشته و حتی در روز‌هایی به ۱۹ هزار تومان هم رسید و طبیعتا افرادی که در آن روز‌ها دلار خریده‌اند، اکنون زیان فراوانی دیده اند. اما فعالان حرفه‌ای ارز که در روزهای گرانی، اقدام به فروش کرده‌اند، درآمد میلیاردی به جیب زده‌اند. معامله‌گران بزرگ ارزی بر این باورند که بازار فعلی دیگر جای ماندن نیست و باید تا جهش بعدی، فعلا به سمت سایر بازار‌های موازی کوچ کرد؛ سناریویی که آن را دلالان دون‌پایه هم تائید می‌کنند.
