از «نیکی میناژ» تا «جنت جکسون»؛ عربستان بن سلمان تا کجا پیش می‌رود؟

دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‎راد: دومینوی تغییرات داخلی عربستان سعودی به برگزاری کنسرت پاپ رسید. عربستان سعودی که این روز‌ها رد پایش در تمام تحولات و اتفاقات منطقه نمایان است، درونش دچار تحولات عجیب و غریبی است. چندی است که تصاویر و عکس‎های خوانندگان پاپ اروپایی و آمریکایی به چشم می‏ خورد که به این کشور رفته و برنامه اجرا کرده‎اند. اتفاقات نادر در عربستان وهابی که تا چند سال پیش، حتی زنان حق رانندگی نداشتند، اما امروز در کنار مردان به کنسرت می‏ روند و موزیک خوانندگان پاپ را گوش می‎دهند.

به گزارش رویترز، تعدادی از ستارگان موسیقی پاپ غربی برای نخستین بار در عربستان سعودی کنسرت عمومی برگزار کردند. این کنسرت در فستیوال جهانی جده در شهر جده در غرب عربستان سعودی برگزار شد و «جنت جکسون»، «فیفتی‎سنت» و «کریس براون» از جمله هنرمندانی بودند که در آن برنامه اجرا کردند. این اولین کنسرت عمومی از این قبیل در عربستان سعودی بود و خبرگزاری‌ها گفته‌اند که اجرای برنامه ها با ابراز احساسات حاضران در کنسرت همراه بود.

خبرگزاری فرانسه به نقل از آگاهان امور عربستان نوشته است که برگزاری چنین کنسرتی در کشوری که به داشتن گرایش‌های محافظه کارانه اسلامی شهرت دارد واقعه‌ای است که حتی تا دو سال پیش هم غیرقابل تصور تلقی می‌شد.

محمد بن سلمان ولیعهد سعودی ادعا دارد سختگیری‌های دینی مغایر اسلام و فرهنگ عربستان است و مبتکر برنامه‌ای برای توسعه اقتصادی و اجتماعی بوده است. در چند سال اخیر، دولت سعودی اقداماتی را برای باز کردن فضای فرهنگی و اجتماعی صورت داده که از جمله اجازه حضور مختلط زنان در مکان‌هایی مانند استادیوم‌های ورزشی و برگزاری کنسرت توسط خوانندگان زن عرب بوده است. در عربستان برگزاری کنسرت موسیقی برای زنان سابقه نداشته است، اما چند ماه پیش «هبه میشال طوجی» خواننده لبنانی و زنان دیگر در مراسمی که تنها زنان شرکت کرده بودند، کنسرتی را اجرا کردند. ولیعهد جوان عربستان مدعی است که تصمیم به لغو برخی محدودیتها برای زنان دارد.

واقعیت امر این است که رسانه ای شدن و مورد توجه قرار گرفتن عربستان سعودی در این روزها مرهون اقداماتی است که محمد بن سلمان پیش قراول و طلایه دار آن است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی با نام اختصاری «ام بی اس» یا «آقای همه کاره» شناخته می‌شود. ولیعهد عربستان سعودی خود را اصلاح طلب معرفی می کند، اما به شیوه استبداد قدیم و حکام پیشین سعودی، منتقدان را به عنوان تروریست بازداشت می کند و به عبارتی وی را می توان دیکتاوری در ردای اصلاحات نامید. به نظر می رسد، محمد بن سلمان در چهارچوب نظریه «ماکیاول» عمل می کند که معتقد است «هدف، وسیله را توجیه می کند».

با وجود برگزاری این کنسرت ها که با هدف نشان دادن برخی آزادی‌های احتمالی برای زنان تدارک دیده شده، اما کارشناسان نسبت به رفع شکاف سیاسی و دینی متاثر از اقدامات دولتی، چندان خوش بین نیستند.

انصراف نیکی میناژ از حضور در عربستان!!!

برخی رسانه ها در طی ماه های اخیر گزارش دادند که یکی از مقامات سعودی در سفر به لندن قراردادهایی را با چند شرکت تولید کننده انواع برنامه‌های تفریحی امضا کرده است.

با وجود تحولات اخیر در صحنه اجتماعی و فرهنگی عربستان، شرایط این کشور هنوز با انتقاداتی از جمله در مورد تفاوت بین حقوق زنان و مردان و ادامه سختگیری‌های دینی مواجه است و در صحنه سیاسی نیز تحولاتی همطراز برنامه‌های توسعه و رفاه اقتصادی صورت نگرفته است.

قرار بود نیکی میناژ، خواننده آمریکایی هم که به خاطر پوشیدن لباس‌های خاص و خواندن ترانه‌هایی با مضامین غیرمتعارف شهرت دارد، در عربستان، کنسرت برگزار کند اما او بعدا گفت که به خاطر محدودیت حقوق زنان و برخورد با همجنسگرایان در عربستان سعودی از شرکت در این کنسرت منصرف شده است. انصراف نیکی میناژ از شرکت در کنسرت جده باعث ناخرسندی طرفداران او شد که تهدید کردند بلیط کنسرت را پس خواهند داد.

با انصراف نیکی میناژ، سوالی که مطرح می شود آن است که آیا در برنامه های بن سلمان، به رسمیت شناخته شدن حقوق "همجنس بازان" هم دیده شده است؟

به نظر می‌رسد که ولیعهد سعودی، استنباط دقیقی از ایجاد اصلاحات فرهنگی و اجتماعی واقعی در عربستان و پیامدهای آتی آن ندارد و گویا فقط به آمریکایی شدن حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی عربستان می‌اندیشد. به عنوان نمونه می‌توان به سفر سال ۲۰۱۸ بن سلمان به ایالات متحده آمریکا اشاره کرد که وی طی این سفر با مسئولان و دست اندرکاران متعدد هالیوودی دیدار و گفتگو کرد.

بن سلمان به دنبال تثبیت قدرت

به نظر می رسد رونمایی از سند چشم انداز اقتصادی 2030 و ارائه آزادی‎های فرهنگی توسط محمد بن سلمان در طی سال های گذشته، آغازی برای تاریخ سازی تحول گرایانه در سعودی شد. اگرچه در آغاز این روند اقتصادی در قالب چشم انداز، غالباً با دیده تردید بدان نگریسته می شد اما با گذشت زمان و انحصار طلبی محمد بن سلمان در عرصه قدرت سعودی، بر همگان روشن شد که سند چشم انداز اقتصادی و پروژه موسوم به ابر شهر نئوم و دیگر الزامات آن، ابزاری بوده است که در خدمت اهداف ولیعهد کنونی طراحی شده است. در واقع از نظر تحلیل گران و کارشناسان، اقدامات محمد بن سلمان با جایگاه کنونی وی در بدست آوردن مقام ولیعهد سعودی در گذشته و تثبیت آن در آینده مرتبط است، بطوریکه تلاش ها برای رفرم های وسیع اجتماعی، فرهنگی، عرفی و مذهبی در زمینه جلب افکار عمومی سعودی نسبت به خود در زمینه افزایش مقبولیت های اجتماعی می تواند گزاره عدم مشروعیت محمد بن سلمان که از نظر مخالفان وی در خاندان سعودی فاقد صلاحیت های لازم برای تصدی بر کرسی پادشاهی است را خنثی سازد. حتی خواهد توانست فضای درونی و پر التهاب مورد انتظار از آینده سیاسی وی را با حمایت های گروه ها و اقشار اجتماعی در سعودی از زنان و جوانان، به نفع ولیعهد تغییر دهد.

بنابراین می توان با قاطعیت گفت که آنچه در داخل با عناوینی چون تحول اقتصادی، آزادی اجتماعی، اعطای حقوق جنسیتی و حتی محدود سازی ارکان های سنتی قدرت از وهابیت تا کهنه سربازان عرصه قدرت سعودی، به انجام می رسد در قالب سیاست های امنیتی‌سازی پی ریزی شده است. در واقع قتل خاشقچی نشان از رویکرد وحشیانه و اصل وجودی حکومت بن سلمان دارد، اما وی در صدد است که با این آزادی‎های مقطعی و برنامه‎های اقتصادی که فقط در حد طرح است، وجهه خود را خوب نشان دهد.