پس از پایان مهلت ۶۰ روزه، ایران به هیچ وجه قصد خروج از برجام را ندارد. اقداماتی که می‌تواند اجرایی کند، همان اختیاراتی است که در این توافقنامه داده شده است. در برجام، اقدام بعدی درصورتی که طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرد، مورد پیش بینی قرار گرفته و رفتار ایران هم برهمین پایه پیش‌بینی می‌شود. در صورتی که دوستان اروپایی تمایل به اجرا و عملیاتی شدن برجام دارند باید هزینه اجرای آن را تقسیم کنند، ایران سهم خود را تا به امروز پرداخت کرده، آن‌ها هم سهم خود را پیش آورند تا برجام برهمان پایه باقی بماند.
دیدارنیوز ـ «مهلت ۶۰ روزه که ۲۵ روز آن سپری شده به هیچ عنوان تمدید نمی‌شود و ایران اقدامات بعدی یا همان گام دوم را اجرایی می‌کند مگر اینکه آن‌ها خواسته‌های ما را تامین کنند.» این جملات، آخرین اظهارنظر عباس عراقچی، معاون امور سیاسی وزارت امور خارجه در خصوص سرانجام برجام است که چند روز قبل اظهار کرد، این مهلت دو ماهه در ابتدا از سوی حسن روحانی، رییس جمهور کشورمان اعلام شده بود. او در مورد بازنگری ایران در تعهدات خود بر اساس بند‌های ۲۶ و ۳۶ برجام، به کشور‌های عضو گروه ۴+۱، دو ماه مهلت داده بود تا تحریم‌های یکجانبه آمریکا را جبران کرده و توازن بر هم خورده بین تعهدات و حقوق ایران را برقرار سازند.
روحانی در این اولتیماتوم، همچنین این نکته را مورد تاکید قرار داد که اگر این کشور‌ها در ظرف مهلت ۶۰ روزه نتوانند انتظارات ایران را در زمینه تحریم‌های نفتی و بانکی محقق سازند، برخی دیگر از تعهدات برجامی تعلیق خواهد شد.
البته این تهدید از همان ساعات اولیه کارساز واقع نشد و دقیقا یک روز پس از آن در بیانیه‌ای که از سوی ۳ کشور اروپایی عضو گروه ۴+۱ (فرانسه، بریتانیا و آلمان) و نیز "فدریکا موگرینی" مسئول سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا امضا شده بود، ضمن تکرار شعار اعلام پایبندی این اتحادیه به برجام، ضرب‌الاجل ۶۰ روزه رد شد. این کشور‌ها در ادامه از ایران خواستند تا همچنان به برجام پایبند بماند و از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخواست کردند به مانند گذشته فعالیت‌های هسته‌ای ایران را زیر نظر داشته باشد.
اما چرا ایران دست به واکنشی زد که نتیجه آن قابل پیش‌بینی بود؟ برجام توافقنامه‌ای است که موجب محدودیت در فعالیت‌های هسته‌ای ایران و جلوگیری از اقدامات یکجانبه آمریکا و شورای امنیت سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا در تحریم‌های یک طرفه می‌شود اما پس از آنکه دونالد ترامپ، به مقام ریاست جمهوری آمریکا دست یافت، بلافاصله خبر خروج واشنگتن از توافقنامه برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را اعلام کرد و نهایتا پس از یک سال، آن را اجرایی کرد. این مسئله با واکنش اروپایی‌ها همراه شد و آنان برای جبران، خبر از کانال مالی به نام" SPV" دادند که توسط آن مشکل احتمالی اقتصاد ایران که با بازگشت تحریم گریبانگیر خواهد شد، حل شود.
اما برای این کانال مالی "SPV "هیچ کشور میزبانی، اعلام آمادگی نکرد که قاعدتا در عمل به اجرا در نیامد. پس از آن، اروپایی‌ها خبر از ساز و کار مالی "اینستکس"به معنای «ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری» دادند. اینستکس در پاریس و در چارچوب قوانین فرانسه ثبت شد که غیر از فرانسه، آلمان و انگلیس نیز از سهامداران اصلی آن محسوب می‌شوند. دیگر کشور‌های اروپایی و کشور‌های جهان از جمله چین و روسیه هم برای ورود به آن منعی ندارند، اما تا به امروز استقبالی از سوی آن‌ها صورت نگرفته است.
این طرح اروپایی‌ها با عنوان "اینستکس" گرچه با چهره‌ای امیدوارانه پا به عرصه گذاشت ولی تا به امروز هیچ اثری از اجرایی شدن آن وجود ندارد. عباس عراقچی در این خصوص بر این اعتقاد است که «این موضوعاتی است که با اشمید در مورد آن صحبت کردیم و با طرف‌های دیگر اروپایی هم مفصل در مورد آن رایزنی می‌کنیم. ایده‌ها و راه حل‌هایی وجود دارد به شرط اینکه اراده‌ای برای انجام آن وجود داشته باشد هرچند بخش زیادی از آن به تحقق سازوکار‌های عملیاتی بستگی دارد. امیدواریم که در روز‌های آینده اینستکس بتواند عملیاتی شدن خود را اعلام و اولین تبادلات مالی برجام محقق شود، اما با توجه به شرایط فعلی این امر همچنان محل بحث است.»
منصور حقیقت‌پور کارشناس روابط بین‌الملل و نماینده سابق مجلس در رابطه با دستاورد ایران از مهلت ۶۰ روزه به اروپا در گفتگو با دیدارنیوز گفت: از روزی که رئیس‌جمهور درباره مهلت ۶۰ روزه صحبت کرد تا به امروز پاره‌ای از اقدامات پیش‌بینی شده در برجام را به مرحله اجرا درآوردند که آن هم ظرفیت‌های ما در غنی‌سازی است. این کار در آب سنگین و بحث غنی سازی در مرحله عمل قرار گرفته و اکنون بیش از ظرفیت‌های خود در اختیار داریم.
وی در این رابطه ابراز کرد: در کنارمسئله‌ای که در بالا مورد اشاره قرار گرفت، با اتمام این ۶۰ روز در صورتی که اروپایی‌ها انتظارات را برآورده نسازند، اقدام بعدی را ساماندهی و اجرایی خواهیم کرد.
این کارشناس روابط بین‌الملل درباره اقدام بعدی و احتمال خروج از برجام اظهار داشت: پس از پایان مهلت ۶۰ روزه، ایران به هیچ وجه قصد خروج از برجام را ندارد. اقداماتی که می‌تواند اجرایی کند، همان اختیاراتی است که در این توافقنامه داده شده است. در برجام اقدام بعدی درصورتی که طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرد، مورد پیش بینی قرار گرفته و رفتار ایران هم برهمین پایه پیش‌بینی می‌شود، در صورتی که دوستان اروپایی تمایل به اجرا و عملیاتی شدن برجام دارند باید هزینه اجرای آن را تقسیم کنند، ایران سهم خود را تا به امروز پرداخت کرده، آن‌ها هم سهم خود را پیش آورند تا برجام برهمان پایه باقی بماند.
حقیقت‌پور درباره تمدید مهلت ۶۰ روزه با توجه به اینکه اروپایی‌ها از روز اول آن را رد کردند، بیان کرد: خیر. بعید می‌دانم که از سوی جمهوری اسلامی، این مهلت به تمدید درآید، زیرا مقامات، محکم بر سر اجرای برجام توسط اروپایی‌ها ایستادند و قطعا در صورتی که آن‌ها در اجرای تعهدات خود جدی‌تر نباشند، گام بعدی که در برجام پیش‌ینی شده از سوی ایران عملیاتی خواهد شد.
این نماینده سابق مجلس درباره اجرای سازوکار مالی از سوی اروپایی‌ها افزود: اروپایی‌ها باید به گونه‌ای کار انجام دهند تا ایران برای گام بعدی حرکت نکند، زیرا اراده لازم برای این کار وجود دارد.
وی درباره شرایط تحریمی ایران پس از ورود به گام بعدی برجام تصریح کرد: ایران دور زدن تحریم‌ها را به خوبی بلد است، بنابراین مردم، خود را هرگز معطل قضایایی که پیش آمده، نخواهند گذاشت، پس کشور ما کار خود را انجام می‌دهد و در این بین، روسیاهی برای کشور‌های ۴+۱ باقی می‌ماند.
کاری که کشور‌های اروپایی در یک سال گذشته انجام دادند، تنها تاکید بر پایبندی به برجام در مواضع اعلامی بوده است، وگرنه در زمینه عملی هیچ اقدام مهم و درخور اعتنایی را برای کاستن از تبعات تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران، صورت نداده‌اند. با این حال این کشور‌ها انتظار دارند جمهوری اسلامی ایران، همچنان و با وجود تحریم‌های یکجانبه و پیشرونده دولت آمریکا، همه تعهدات خود در قالب برجام را اجرایی کند که به نظر می‌رسد ایران تصمیم گرفته تمام اختیارات خود در برجام را موردبهره‌برداری قرار دهد.
