آموزش و پرورش و گرفتاری در مثلث برمودای حاکمیت، دولت و وزیر

دیدارنیوز ـ محمد داوری*: بار دیگر آموزش و پرورش به طور خاص و تعلیم و تربیت به طور عام، به خاطر استعفای وزیر سابق و رایزنی برای گزینه‌های جایگزین، مورد توجه افکار عمومی و رسانه‌ها به ویژه فرهنگیان و فعالان رسانه‌ای قرار گرفته است که شاید به جرات باید تنها نکته مثبت این اتفاق را همین توجه به این مقوله مهم دانست چرا که سایر موارد یعنی استعفا و جایگزینی و رایزنی و لابی‌گری و تلاش‌هایی از این دست، چندان امیدوارکننده نیست و تفاوتی در اصل داستان یعنی سرنوشت نهاد تعلیم و تربیت و دستگاه آموزش و پرورش نخواهد گذاشت چرا که ناکارآمدی این دستگاه که مورد توافق همگان است ریشه در یک گرفتاری بزرگ دارد که از آن می‌توان به مثلث برمودا تعبیر کرد، مثلثی که یک ضلع آن حاکمیت و دو ضلع دیگر آن دولت به معنی کلی به ویژه شخص رییس‌جمهور و وزیر به معنای خاص آن و مجموعه وزارتخانه است.

 

بی‌تردید استراتژی و سیاست‌های کلان نظام آموزشی ما متاثر از نهاد‌های بالادستی مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش و پرورش و نهاد رهبری است و اگر نقش دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی و حراستی و گزینشی را هم به آن اضافه کنیم متوجه خواهیم شد که این ضلع مثلث، چقدر قوی و تعیین کننده است و چقدر هم ثبات دارد یعنی با تغییر دولت و وزیر و مدیران، تاثیرات این بخش‌ها چندان کاهش نمی‌یابد لذا وقتی از کارآمدی و یا ناکارآمدی آموزش و پرورش سخن می‌رانیم نباید از نقش نهادها و دستگاه‌های حاکمیتی خارج از دولت و یا شبه دولتی غافل بود و بدون تغییر در استراتژی و سیاست‌ها و عملکرد این بخش، انتظار تغییر و تحول در ساختار یا محتوا و عملکرد دستگاه آموزش و پرورش را داشت.

دولت به معنای خاص یعنی شخص رییس‌جمهور و به معنای عام یعنی هیات دولت هم نقش مقطعی و نسبی دارند که متاسفانه تقریبا همه دولت‌ها همین نقش نسبی خود و حداقلی را برای در اولویت قرار دادن آموزش و پرورش به خوبی ایفا نکردند و اکثر دولت‌ها درگیر مسائل سیاست خارجی و داخلی و اقتصاد بوده‌اند و آنقدر چالش و گرفتاری داشتند که فرصت و امکان فکر کردن به مسائل آموزش و پرورش برایشان فراهم نمی‌شد. دولت روحانی نیز در دوره نخست، درگیر به سرانجام رساندن برجام و در دوره دوم درگیر بی سرانجام شدن برجام شده است و سیاست خارجی و منطقه‌ای و بحران اقتصادی، آنقدر او را عصبانی کرده است که به صراحت بگوید آموزش و پرورش در اولویت نیست.

حالا با این وضع دو ضلع حاکمیت و دولت، چگونه و کدام وزیر می‌تواند گره‌ای از مسائل متعدد و گسترده آموزش و پرورش بگشاید و با این اوضاع مگر فرقی هم می‌کند چه کسی وزیر باشد. وزیری که بخواهد باری از دوش فرهنگیان و دانش‌آموزان و اولیا بردارد و بر دوش دولت بگذارد بی‌تردید مورد حمایت دولت نخواهد بود و وزیری که بخواهد بار دولت را سبک کند و فشار را بر فرهنگیان و دانش‌آموزان و والدین بیشتر کند بی‌تردید به نارضایتی و ناامیدی دامن خواهد زد لذا سیکل باطل شعارهای متضاد برای جلب نظر حاکمیت و دولت و ملت ادامه خواهد داشت و قطار آموزش و پرورش، همچنان خارج از ریل کارآمدی از قبل فرسوده‌تر خواهد شد.

لذا به نظر می‌رسد تا اطلاع ثانوی اتفاق خاصی در دستگاه آموزش و پرورش نخواهد افتاد و هم چنان مثلث برمودای «نهاد‌های حاکمیتی استمرار بخش وضعیت فعلی» و «دولت غیرحمایت‌گر با اولویت‌های دیگر» و «وزیری که باید ساز‌های متضاد بزند»، باقی مانده این نظام آموزشی را هم در خود می‌بلعد و روز به روز ناکارآمدتر خواهد شد مگر اینکه تصمیمی کلان در سطح حاکمیتی در پیوند با دولت برای حمایت از وزیر جدید گرفته شود و به این باور مشترک رسیده شود که برای گشودن گره بسیاری از مسائل و مشکلات فرهنگی و اجتماعی و سیاسی و حتی اقتصادی باید از آموزش و پرورش به معنای خاص و تعلیم و تربیت به معنای عام آن آغاز نمود.