سرباز‌ها به کلاس درس می‌روند!

دیدارنیوزـ رسول شکوهی: معلم‌ها در ایران از جمله اقشاری هستند که در شرایطی خاص، مشغول فعالیت هستند و با اینکه تربیت یک نسل بر دوش آنها است اما در بسیاری از موارد، در ابتدایی‌ترین مسائل دچار مشکل هستند و مشکلات معیشتی و ناعدالتی‌هایی که وجود دارد آنها را درگیر مسائل مختلفی کرده است. سربازها نیز دیگر گروهی هستند که در شرایطی سخت و با بی برنامگی‌های متعدد، مشکلات مختلفی را تحمل می‌کنند. دو سال از بهترین سال‌های عمر یک جوان درگیر مسائلی می‌شود که حتی با هدف اصلی آن که افزایش توان نظامی و دفاع از کشور می باشد، نسبتی ندارد. هزینه زیادی صرف خدمت وظیفه عمومی می‌شود ولی در نهایت، فوایدی که باید برای افراد و منافع کشور تامین نماید را حاصل نمی کند.

حال فرض کنید که این دو مقوله با هم ترکیب شوند. یعنی سربازها و معلم‌ها در یک جایگاه قرار بگیرند و ما شاهد پدیده «سربازمعلم» باشیم؛ افرادی که دوره سربازی خود را در مناطقی خاص، سپری کرده و به مدت دو سال به عنوان معلم در مدارس آن مناطق تدریس می‌کنند.

طرح سربازمعلم، طرحی است که به جوانانی که مشمول اعزام به خدمت مقدس سربازی هستند و هیچ غیبتی ندارند، اختصاص پیدا می‌کند تا دوران خدمت را به عنوان معلم، در وزارت آموزش و پرورش مشغول به کار شده و به شغل شریف معلمی بپردازند. اینکه سرباز در چه استانی مشغول به تدریس شود و اعزام به مناطق شهری باشد یا روستایی، به تشخیص ستاد کل نیروهای مسلح و وزارت آموزش و پرورش خواهد بود.

نکته عجیب درباره این افراد این است که بعد از دوره سربازمعلمی به سراغ زندگی خود رفته و دیگر در فضای آموزش و پرورش حضور نخواهند داشت. همانطور که در سایت سازمان وظیفه عمومی آمده است پس از اتمام خدمت وظیفه عمومی سربازان، طرح سربازمعلم نیز خاتمه یافته و این طرح، هیچ تعهدی برای وزارت آمورش و پرورش نسبت به جذب سربازان ایجاد نمی‌کند.

این طرح دارای معایب و مزایای مختلفی است. برخی بر این باورند که از ظرفیت نیروهای تحصیل کرده کشور بهتر استفاده می‌شود و آنها نیز از فضای خشک و نظامی پادگان‌ها و اجبار در اجرای برخی مقررات دور می‌مانند. همچنین شأن اجتماعی معلمی نیز در این موضوع نقش مهمی دارد، اما مشکلاتی نظیر کم بودن حقوق یا جدی نگرفتن سربازمعلم‌ها در مدارس نیز مطرح است. آنها به این علت که تجربه ندارند و با هر تعریفی سرباز به حساب می‌آیند در مدارس دچار مشکلاتی می‌شوند. این عدم تجربه، در فرآیند تدریس و کنترل کلاس‌ها و ارتباط با دانش آموزان نیز خود را نشان می‌دهد.

هر چند که آموزش‌هایی قبل از ورود به مدرسه به این سربازمعلم‌ها ارائه می‌شود اما نمی‌توان گفت که این آموزش‌ها کفایت می‌کند و یک سربازمعلم می‌تواند به راحتی از عهده وظایف معلمی بر بیاید. نکته دیگر عدم انگیزه ای است که بعضا این افراد با آن روبرو می‌شوند. پرداختی‌ها به آنها بسیار پایین است و در ادامه نیز هیچ تضمینی در زمینه استخدام یا استفاده از این افراد در آموزش و پرورش وجود ندارد و باعث می‌شود که این افراد دچار کاهش انگیزه شوند. در کنار این مساله، اعزام این افراد به مناطق کمتر برخوردار باعث شده که مشکلاتی بیش از یک سرباز عادی را متحمل باشند. رفت و آمد، کمبود امکانات و مسائلی دیگر در این مناطق، باعث شده که سربازمعلم‌ها دچار مشکلات ویژه ای باشند.

پدیده سربازمعلم باعث شد که به سراغ یکی از سربازمعلم‌ها بروم و تجربیات و دیدگاه‌های او را نسبت به این موضوع جویا شوم. با علی در شبکه‌های اجتماعی آشنا شدم و بعد از گپ و گفتی کوتاه قرار بر این شد که درباره تجربه سربازمعلمی با دیدارنیوز گفتگویی داشته باشد.

با چند دقیقه صحبت کردن با او متوجه می‌شوید که از آن دسته معلمانی است که عاشق این شغل است. از او درباره چرایی انتخاب سربازمعلمی پرسیدم و او به علاقه زیادش به این حوزه اشاره کرد. با اینکه تحصیلاتش مهندسی برق است اما طبق گفته‌های خودش معلمی برایش در اولویت بود. علی می‌گوید که در آن زمان نتوانست جذب دانشگاه فرهنگیان شود ولی شرایط تحصیلی اش را به سمتی مدیریت کرد که بتواند سربازمعلم شود.

برای آنکه بتوانید سربازمعلم شوید باید امتیازاتی را کسب کنید. یکی از این امتیازات این است که یکی از والدین، فرهنگی بوده باشد. پدر علی فرهنگی بود و این موضوع باعث شد که در امتیازدهی به او کمک شود. متاهل بودن نیز دیگر امتیازی بود که او داشت.

او درباره حوزه کاری خودش می‌گوید: «سربازمعلم‌ها اکثرا در روستا مشغول کار هستند و اگر کمبودی در شهرها باشد آنها را به شهر منتقل می‌کنند. من الان در شهر مشغول کار هستم ولی در یک منطقه کمتر برخوردار که دست کمی از مناطق روستایی ندارد». علی در استان مازندران و در شهر فریدونکنار زندگی و کار می‌کند.

علی درباره وضعیت مدرسه اما به خوبی یاد می‌کند. برخوردها با او مانند یک معلم معمولی است و مدیر مدرسه همکاری زیادی با معلم‌ها دارد. او این نکته را رد نمی‌کند که برخی سربازمعلم‌ها در مدارس، مشکلاتی از این دست دارند اما نکته تعیین کننده را مربوط به مدرسه و مدیر آن می‌داند که فضا را به چه سمت و سویی هدایت می‌کند.

او مدت سپری شده دوران سربازمعلمی را در پنجم و ششم ابتدایی تدریس کرده و از جمله معلمان با دغدغه محسوب می‌شود. به همین خاطر از او درباره ایرادات نظام آموزشی و مشکلاتی که دارد پرسیدم.

معلم در نگاه علی مهم ترین نقش را ایفا می‌کند. به همین خاطر تاکیدش بر این مساله و انتخاب افرادی است که عاشقانه معلمی را دوست دارند و به تعبیر خودش «ذات معلمی» دارند. او بر آموزش و توانمندسازی معلمان تاکید می‌کند اما باز هم عشق به این شغل را مهم ترین عامل می‌داند. ایجاد یک سازوکار بهتر برای جذب فرهنگیان به جای آزمون‌های مرسوم نکته ای است که او بر آن تاکید دارد.

او اصلاح وضعیت آموزش و پرورش را در دو سطح بالا یعنی وزارتخانه و سیاستگذاری‌ها و پایین در سطح مدرسه و معلمان می‌داند که باید این دو مسیر با هم پیش بروند و هر کس به اندازه خودش بخشی از مشکلات را حل کند.

او انتقاد دیگری نیز به وضعیت سربازمعلم‌ها می‌کند. همانطور که در ابتدای گزارش گفته شد سربازمعلم‌ها بعد از این دوره جذب آموزش و پرورش نمی‌شوند. نکته ای که علی به آن اشاره کرد این بود که وقتی یک سیستم برای فردی هزینه می‌کند و او را آموزش می‌دهد و با تجربه می‌کند باید از این هزینه استفاده کند و این مساله برای افرادی که علاقه مند به معلمی‌هستند هم بسیار خوب است. اما در عمل آموزش و پرورش هیچ تعهدی به استخدام ندارد و اگر فرد در آزمون‌های استخدامی قبول شود شاید در مصاحبه حضوری امتیازی برای آن در نظر گرفته شود.

وقتی از علی پرسیدم که آیا به افرادی که می‌خواهند به سربازی بروند پیشنهاد می‌کند که سربازمعلم شوند یا نه، اینگونه پاسخ داد: «آنهایی که علاقه دارند به معلمی می‌توانند سربازمعلمی را انتخاب کنند. دوره فوق العاده‌ای برای آنها است. بهترین نوع خدمت سربازی در ایران را می‌توان با سربازمعلمی گذراند».