دیوارنگاره ولی عصر و تاکید بر الگوی زن خانه دار ـ مرد نان آور

 

سیاست‌های جنسیتی در ادوار پیشین می‌کوشیدند به طرق مختلف از طریق فرهنگ سازی، فعالیت زنان را به نقش‌های سنتی خود یعنی مادری و همسری تقلیل داده و از سایر وجوه شخصیتی و اجتماعی آنان چشم پوشی کنند.

اساس این الگو بر تمایز میان فرهنگ و طبیعت و همچنین ضرورت جدایی حوزه عمومی (یعنی عرصه‌های فعالیت اجتماعی و سیاسی که همراه با عاملیت بوده و عمدتا حوزه عمل مردان تلقی می‌شد) از حوزه خصوصی (یعنی فضا‌هایی از قبیل خانه و خانواده که به صورت سنتی تنها عرصه پذیرفته شده فعالیت و حضور زنان قلمداد می‌شد) قرار دارد.

در این الگو، زنان نقش چندانی در اقتصاد خانواده ندارند و در عرصه‌های اجتماعی هم به صورت فعال مشارکت نمی‌کنند، در نتیجه به سپهر خصوصی یا خانگی منحصر می‌شوند. مردان، اما نان‌آور خانواده و رکن فعال اجتماعی آن محسوب می‌شوند و به همین دلیل، به شکل سنتی، مالک امتیاز‌های ویژه‌ای می‌شوند که قانون نیز بر آن‌ها صحه می‌گذارد.

در این الگو، زنان از آنجا که نقش مستقیمی در تامین منابع مالی خانواده ندارند، به ناچار به مردان وابسته می‌شوند و این وابستگی و نیازمندی به یکی از وجوه اصلی شخصیت آنان تبدیل می‌شود. در این دوگانه، همچنین فضایل سنتی زنان با ادله جدیدی گرامی داشته می‌شود یعنی کوشیده می‌شود در قابلیت زنان برای مادری و همسری، نقشی سیاسی و اجتماعی تبیین شود، بدین معنا که مفاهیمی همچون «زنان، همواره و به صورت تاریخی پاسداران اخلاق، سنن فرهنگی، ملی و قومی و همچنین حافظان نهاد خانواده سنتی و آرمانی و مسئول تربیت شهروندان و نسل آینده به حساب می‌آیند» جامعه پذیری یابد لذا تاکید بر ارزشمندی نقش مادری و همسری به عنوان اصلی‌ترین رسالت و وظیفه زنان، به نوعی جبران دور ماندن زنان از فعالیت‌های اجتماعی در سپهر عمومی تعریف می‌شود.

 

 

دیوارنگاره‌هایی که به درخواست شهرداری تهران و عمدتا توسط موسسه اوج در سال‌های اخیر به ویژه در میدان، ولی عصر تهیه شده، به دلیل رویکرد خاص و تبعیض آمیزی که به زنان داشته، از طرف فعالین زن و افرادی همچون شهندیخت مولاوردی و طیبه سیاووشی مورد انتقاد قرار گرفته است. به عنوان مثال، در نسخه اول دیوارنوشته‌ای که با عنوان «باهم قهرمانیم» در طول پخش مسابقات جام جهانی تهیه شد، حتی یک زن حضور نداشت و مفهوم ملت و ایرانیت با مرد بودن یکی گرفته شده بود. پس از اعتراضات بسیار، در نسخه ویرایش شده، زنی در انتهای کار به تصویر کشیده شد.