دیدارنیوزـ روز گذشته رئیس‌جمهور در جمع مردم استان گلستان از پرتاب دو ماهواره به فضا خبر داد. نام یکی از این دو ماهواره، پیام است و از سوی دانشگاهیان طراحی و ساخته شده است. در کنار ساخت این ماهواره، نکته مهم سامانه پرتابی آن است که این سامانه هم ساخت ایران است.
روحانی با اشاره به این موضوع، گفت: «ماهواره پیام توسط ماهواره‌بری که ساخت خود ماست به فضا پرتاب می‌شود. هم ماهواره و هم ماهواره‌بر ساخت دانشگاه ما است؛ یعنی موشکی که این ماهواره را حمل می‌کند، ساخت ایثارگران، اندیشمندان و جوانان غیور این دیار است.» رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه ماهواره پیام به دست دانشگاهیان ما و به‌ویژه دانشگاه امیرکبیر ساخته شده، گفت: «این ماهواره در ۶۰۰ کیلومتری فضا قرار خواهد گرفت و می‌تواند اوضاع آب‌وهوا، کشاورزی، آب‌های سرزمینی، جنگل‌ها و... را برای ما رصد کند و در اختیار ما بگذارد. «پیام» روزانه ۶ نوبت از بالای سر ما عبور خواهد کرد و اولین ماهواره بلند عملیاتی کشور عزیزمان است. ما در گذشته در این صنعت ورود کرده بودیم و ماهواره‌های تحقیقاتی متعددی را پرتاب کردیم، اما این ماهواره، یک ماهواره تحقیقاتی نیست بلکه یک ماهواره عملیاتی است.» روحانی افزود: «برای اولین‌بار ماهواره عملیاتی پرتاب می‌کنیم که روزانه همه مسائل کشور را در اختیارمان قرار می‌دهد و با سنسور‌ها و دوربین‌هایش، همه اطلاعات را در اختیار ما می‌گذارد.»
اطلاعاتی بیشتر درباره ماهواره پیام
ماهواره پیام توسط جوانان متخصص و خلاق دانشگاه امیرکبیر و با نظارت سیستمی سازمان فضایی ایران طراحی و ساخته شده که در طول طراحی و ساخت این ماهواره از تخصص ۶ دانشکده تخصصی مهندسی هوافضا، مهندسی برق، مهندسی کامپیوتر، مهندسی مکانیک، مهندسی صنایع، نساجی و ۱۲ عضو هیات‌علمی استفاده شده است و در طول طراحی و ساخت این ماهواره بیش از ۱۱۰ نیروی انسانی متخصص تربیت شده و آموزش دیده‌اند.
یکی از مهم‌ترین ماموریت‌های ماهواره پیام امیرکبیر، تصویربرداری چند طیفی و تصویربرداری پانکروماتیک با قدرت تفکیک ۴۰ متر از محدوده ایران است.
از کارکرد‌های مهم این ماهواره نیز می‌توان به بررسی پوشش گیاهی، بهبود پایش گردوغبار، حریق و اراضی کشاورزی اشاره کرد.
یکی دیگر از کاربرد‌های ماهواره پیام، ذخیره و ارسال داده‌هاست که می‌تواند در پایش خطوط نفت و گاز نقش داشته باشد و این ماهواره با اندازه‌گیری تشعشعات فضایی، میزان تاثیرگذاری تشعشعات خورشیدی بر ماهواره را تعیین می‌کند که این امر در فرآیند توسعه طراحی و ساخت ماهواره‌های آینده راهگشا خواهد بود.
ماهواره «پیام امیرکبیر» دارای جرم حدود ۱۰۰ کیلوگرم و ابعاد ۷۸*۸۱*۱۱۰ سانتیمتر است که در مدار دایره‌ای با ارتفاع ۵۰۰ کیلومتر از سطح زمین و شیب مداری ۵۶ درجه به‌وسیله ماهواره بر سیمرغ قرار می‌گیرد.
این ماهواره پس از قرار گرفتن در مدار از پیش تعیین‌شده، ماموریت خود را به مدت دو سال ادامه می‌دهد.
ایستگاه‌های گیرنده زمینی سازمان فضایی در مرکز ماهدشت و مرکز فضایی قشم قابلیت دریافت همزمان تصویر و داده‌های تله‌متری از ماهواره «پیام امیرکبیر» را داراست، ضمن اینکه مرکز کنترل ماموریت پروژه نیز در مرکز ماهدشت مستقر شده است.
پیام چگونه ساخته شد؟
در دنیای امروزی حضور در فضا یک صنعت بسیار مهم محسوب می‌شود که هر کشوری دارای آن باشد، می‌تواند عرض‌اندام جهانی کند. سال ۱۳۸۷ بود که جمعی از دانشمندان کشور تصمیم گرفتند ماهواره جدیدی را طراحی کنند که قابلیت‌های بیشتری نسبت به ماهواره‌های قبلی داشته باشد. دانشگاه امیرکبیر و سازمان فضایی، دو سوی مهم این تصمیم بودند. در ابتدا قرار بود دانشگاه با همکاری نهاد‌های بین‌المللی و دیگر کشور‌ها دست به ساخت این ماهواره بزند و چنین تصمیمی در همه جای دنیا مرسوم است. کشوری نیست که به‌تن‌هایی چنین پروژه مهمی را به سرانجام برساند، حتی در کشور‌های اروپایی هم ساخت ماهواره با مشارکت چند کشور انجام می‌شود. در منطقه ما نیز کشور‌های منطقه با همکاری کشور‌های توسعه‌یافته این کار را انجام می‌دهند، اما تا سال ۹۱ هیچ‌کشوری حاضر نشد در طراحی و ساخت پیام کمک کند، البته این نه موضوع جدیدی بود و نه تعجب‌برانگیز! این کشور‌ها در دیگر حوزه‌های علم‌وفناوری هم حاضر نیستند همکاری عمیقی داشته باشند. به هر صورت، این پایان این پروژه نبود و محققان و جوانان ایرانی تصمیم گرفتند صفر تا صد پیام را خودشان بسازند و امروز پیام آماده پرتاب است.
جالب اینکه پیامی که امروز آماده پرتاب است، از نمونه پیش‌بینی‌شده در روی کاغذ هم جلوتر است. قرار بود دقت اندازه‌گیری این ماهواره ۱۰۰۰ متر باشد، اما امروز این دقت به ۴۰ متر رسیده است؛ یعنی یک کیفیت ۲۵ برابری نسبت به تصور اولیه در روز‌های اول! ماهواره قبلی که به فضا پرتاب شد، «نوید» بود؛ ماهواره پیام نسبت به نوید در وزن و کیفیت تغییرات قابل‌توجهی دارد. ماهواره قبلی در مدار ۲۵۰ کیلومتری از سطح زمین قرار می‌گرفت، اما پیام به مدار دورتر یعنی ۵۰۰ کیلومتری قرار می‌گیرد. در قابلیت تفکیک تصاویر از ۴۰۰ متر به اندازه‌های کوچک‌تر رسیده و در این بخش پیام ۴۰ برابر جلوتر از ماهواره قبلی است. وقتی پیام در مدار خود قرار می‌گیرد به اندازه زمانی که یک بازی فوتبال را تماشا می‌کنید، یک‌بار از بالای ورزشگاه عبور می‌کند؛ یعنی هر ۹۰ دقیقه یک دور. هنگامی که تماشاچیان حرارت بالای بازی را تحمل می‌کنند، این ماهواره دمایی حدود ۴۰۰ درجه را تحمل می‌کند. ماهواره‌ها دو نوعند: یا تحقیقاتی هستند یا عملیاتی. ماهواره‌های قبلی تحقیقاتی بود و شاید اثر آن به صورت مستقیم در زندگی مردم لمس نمی‌شد، اما ماهواره جدید عملیاتی است و به زندگی روزمره مردم گره خورده است.
درباره سیمرغ، پرتاب‌کننده پیام
طراحی و ساخت ماهواره یک بخش مهم از صنعت فضایی است، اما بخش مهم دیگر سامانه پرتاب‌گر است. معمولا در دنیا رایج است که پرتاب ماهواره با همکاری دیگر کشور‌ها رخ می‌دهد یا بخش‌های خصوصی همکاری دارند. پیش‌تر یک مقام مسئول گفته بود: «کره‌جنوبی ۴۰۰ میلیون دلار با روسیه قرارداد بست و هزینه کرد تا ماهواره‌اش را در مدار قرار دهد. آن‌ها ۶ بار موشک آوردند و نتوانستد پرتاب کنند و بار هفتم که ماهواره پرتاب شد، در فضا گم شد.»
او درباره سابقه کشورمان در این مدل همکاری‌ها گفته بود: «ما پیش از آنکه ماهواره امید را به فضا پرتاب کنیم، ماهواره‌ای داشتیم با عنوان ماهواره «سینا» و از کشور‌های مختلفی درخواست کرده بودیم که ماهواره ما را در مسیر پرواز بگذارند که نپذیرفتند. تصور می‌کنم ماهواره «مصباح» را که طراحی کرده و ساختیم، برای پرتاب به ایتالیا ارسال کردند که هنوز در ایتالیا مانده و آن را برنگردانده‌اند. حتی از سرنوشت ماهواره سینا که گفته می‌شود توسط پرتاب‌کننده‌های روسی ارسال شده، مطلع نیستیم و این در واقع یک تحریم نانوشته علیه ایران است.»
۶۷ راز مهم ماهواره ایرانی که نمی‌دانستید!
کشور‌های غربی برخلاف ادعایشان در این زمینه‌ها حاضر به همکاری نیستند و حتی تجهیزات فرآیند تست را هم در اختیار ایران نمی‌گذارند و ایران در حوزه فضایی دچار تحریم نانوشته‌ای بوده است؛ هرچند این تحریم امروز باعث شده ایران در حوزه فناوری پرتاب‌گر نیز به دانش بومی برسد. جالب اینکه پس از این عدم‌همکاری کشور‌های غربی و رسیدن ایران به دانش طراحی ماهواره، ایستگاه فضایی و پرتاب‌گر حالا از همکاری با کشور‌های غربی می‌گویند! کریستوفر اشلی‌فورد، دستیار وزیر خارجه آمریکا اخیرا فناوری پرتاب ماهواره‌بر به فضا را نیز به دلیل آنچه او شباهت فناوری آن به موشک‌های قاره‌پیما خواند، تهدیدآمیز خواند و مانند پیشنهادی که در ارتباط با اورانیوم غنی‌شده داده بود، گفته است اکنون بازار قدرتمندی برای پرتاب ماهواره در سطح بین‌المللی وجود دارد و ایران می‌تواند در این زمینه به طرف‌های خارجی اتکا کند.
حال آنکه ماهواره مصباح از حدود ۱۰ سال پیش ساخته شده و آماده پرتاب است، اما ایتالیا همکاری لازم را نمی‌کند. این درحالی است که ایران اعلام کرده حاضر است داده‌های به دست آمده را نیز به اشتراک بگذارد. حالا قرار است ماهواره پیام با ماهواره‌بر سیمرغ پرتاب شود.
آیا «پیام» فقط یک دستاورد علمی و صرفا مایه غرور ملی است؟
دستیابی به فضا آرزوی ملت‌ها بوده و هست؛ بسیاری از کشور‌ها سالگرد پرتاب ماهواره به فضا را جشن ملی می‌گیرند. کشور کره اعلام کرده که جشن ۱۰۰ سالگی ملی خود را همزمان با فرستادن ربات به فضا جشن می‌گیرد. ایران نیز در سده‌های قبل پیشگام دانش فضایی بود. ۱۳۰۰ سال قبل خوارزمی دقیق‌ترین نقشه زمین را طراحی کرد و پس از او ابوریحان بیرونی، خیام و خواجه نصیرالدین طوسی ادامه‌دهنده این مسیر بودند و ایران در ۴۰ سالگی انقلاب اسلامی به دانش چرخه کامل فناوری فضایی دست یافته است. چرخه‌ای که در دنیا فقط ۱۱ کشور صاحب آن هستند و رتبه اول منطقه و رتبه نهم جهانی را دارد. اما این همه ماجرا نیست، ماهوار‌ها علاوه‌بر آنکه موجب غرور ملی هستند این روز‌ها به‌نوعی کسب‌وکار‌های جدید را به انحصار خود درآورده‌اند. تصور عمومی وقتی از ماهواره‌ها صحبت می‌شود، این است که این دستاورد فضایی صرفا کاربرد‌های نظامی دارد و از سایر کاربرد‌های آن و حتی کسب‌وکار‌های جدیدی که می‌توانند از آن کسب درآمد کنند، بی‌اطلاعند. این روز‌ها بسیاری از مردم بی‌آنکه بدانند از دستاورد‌های ماهواره‌ها استفاده می‌کنند.
اقتصاد فضا مبحث جدیدی است که ۶.۵ برابر اقتصاد جهانی رشد داشته و خود رشد ۳۴ درصدی را تجربه کرده است. یک صنعت متصل به آن صنعت اطلاعات مکانی است. بد نیست بدانید در سال ۲۰۱۷ این اقتصاد ۳۹۹ میلیارد دلار به صورت مستقیم و ۲۰۰۰ میلیارد دلار به صورت غیرمستقیم سهیم بوده است. تاکسی‌های اینترنتی فقط یکی از کاربرد‌های این ماهواره است. با داده‌هایی که پیام خواهد داد، می‌شود سطح ذخایر آب، میزان آب به‌دست‌آمده از برف را دانست، ریسک وقوع بلایای طبیعی (که ۹۰ درصد بلایای طبیعی آسمانی هستند) را کاهش داد، چالش‌های زیست‌محیطی را حل کرد، میزان آفت‌زدگی محصولات کشاورزی را اندازه‌گیری و حتی حاصلخیزی زمین‌های کشاورزی را اندازه گرفت. ماموریت اول پیام، ماموریت سنجشی است که پدیده‌های زمین را سنجش می‌کند. ماموریت دوم، S&F یا همان اخذ دیتا و ارسال دیتا است. فرض کنید در بخشی از خطوط لوله‌های گازی حادثه‌ای درحال رخ دادن است، با پیام می‌شود با پایش این داده‌ها از وقوع حوادث جلوگیری کرد. ماموریت سوم پیام، تحقیقاتی است که در ساخت ماهواره‌های بعدی کمک می‌کند.
نظارت در حوزه کشاورزی
۱- پیش‌بینی هوا
۲- تایید نقشه زمین
۳- مدیریت منابع آبی
۴- تخمین بازده محصول
۵- پایش مراحل رشد
۶- مدیریت سلامت محصول
۷- مدیریت خاک
۸- پایش و پیش‌بینی آفات
۹- پایش تغییرات و کاربری زمین
۱۰- هدایت تجهیزات خودکار
۱۱- برقراری ارتباط بین مزرعه‌ها
کاربرد در بلایای طبیعی
۱- پیش‌بینی تغییرات
جوی منجر
به بلایای طبیعی
۲- تخمین آسیب واردشده
۳- شناسایی راه‌های فرار
۴- پایش تغییرات زمین
۵- تولید نقشه‌های به‌روز
۶- مدیریت امداد و نجات
۷- برقراری ارتباط
نظارت بر محیط‌زیست
۱- اندازه‌گیری کیفیت هوا
۲- پایش ذوب شدن یخ‌ها
۳- اندازه‌گیری سطح دریا
۴- پایش ذخایر ماهی
۵- اندازه‌گیری اراضی
با کاربرد شهری
۶- مدیریت منابع آبی
۷- شناسایی منابع تولید آلودگی
کاربرد در شهروندی آینده
۱- پایش آلودگی هوا
۲- تولید نقشه دو و سه‌بعدی
۳- مدیریت ترافیک
۴- ارتباط سرویس‌های اورژانس
۵- برنامه‌ریزی شهری
۶- پایش سلامت درختان
۷- ناوبری و موقعیت‌یابی
کاربرد در خدمات محلی
۱- پایش ساخت‌وساز
مجاز و غیرمجاز
۲- اندازه‌گیری فرونشست
۳- اندازه‌گیری جابه‌جایی پل‌ها
۴- پایش دشت‌های سیلابی
۵- تولید نقشه
۶- مدیریت پارک‌ها
۷- مدیریت و برنامه‌ریزی مسیر اتوبوس
۸- ارتباط واحد‌های پزشکی
کاربرد در بخش سرمایه‌گذاری و معاملات
۱- مشخص کردن زمان
دقیق معاملات مالی
۲- دنبال کردن دارایی‌ها
۳- مشخص کردن آنی مجاز بودن کارت‌های بانکی
۴- کمک به سیاست‌های بیمه‌گذاری
۵- ایجاد خدمات بانکی در مناطق غیرشهری
کاربرد در بخش انرژی
۱- پیش‌بینی
الگو‌های هوا برای افزایش راندمان
۲- پایش تجهیزات
۳- جانمایی خطوط نیرو
۴- اطمینان از امنیت نیروی کار
۵- تولید نقشه زیست‌محیطی منطقه
۶- شناسایی مناطق جدید انرژی
۷- پیش‌بینی ریسک
کاربرد درحمل‌ونقل
۱- مسیریابی
۲- موقعیت‌یابی دقیق
۳- بهینه‌سازی مصرف سوخت
۴- کمک به ترکیب روش‌های
مختلف سفر
۵- خودرو‌های خودران
۶- اینترنت در سفر هوایی
۷- برقراری ارتباط
با مراکز اورژانس
نظارت بر آب‌های آزاد
۱- موقعیت‌یابی دقیق
۲- برقراری ارتباط کشتی‌ها و بندر‌ها
۳- پایش آلودگی آب‌ها
۴- دسترسی به اینترنت در دریا و اقیانوس
۵- پایش کشند سرخ
۶- اندازه‌گیری ارتفاع موج
۷- پایش ذخایر ماهی
۸- اندازه‌گیری شوری آب
منبع: روزنامه فرهیختگان
