اندر حکایت استعفای آقای وزیر

دیدارنیوزـ احمد کاظمی: اگر به سایت‌های اطلاع رسانی نگاهی بیندازید با خبر پذیرفته شدن استعفای وزیر بهداشت دولت حسن روحانی مواجه می‌شوید. از روز یکشنبه دهم دی ماه، الیاس حضرتی نماینده تهران در توئیتی، خبر استعفای حسن قاضی‌زاده هاشمی وزیر بهداشت و حضور نیافتن او در جلسات هیات دولت را اعلام کرده بود.

با وجود اینکه الیاس حضرتی و چند مقام دیگر، علت استعفای قاضی‌زاده هاشمی را «اعتراض به کاهش بودجه سلامت» عنوان کرده بودند، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس روز سه‌شنبه ۱۱ دی ماه با شاره به اینکه از هفته پیش، استیضاح قاضی زاده هاشمی توسط نمایندگان مجلس کلید خورده بود، این اقدام وزیر بهداشت را «فرار رو به جلو» خواند.

اما واقعیت ماجرا چیست ؟

واکنش نمایندگان موافق استیضاح وزیر بهداشت

از مدت‌ها پیش خبرهایی مبنی بر اختلاف میان وزیر بهداشت و محمدباقر نوبخت بر سر بودجه تخصیص یافته به امر بهداشت و درمان بر سر زبان‌ها افتاده بود. علی نوبخت رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا با تاکید به اینکه بودجه بخش سلامت و وزارت بهداشت در بودجه امسال افزایش یافته، عنوان کرد: «من مخالف افزایش بودجه وزارت بهداشت هستم زیرا معتقدم زیادی بودجه به این وزارتخانه داده شده است و این پول در این وزارت‌خانه حیف و میل می‌شود.»

 وی در ادامه با انتقاد از استعفای حسن قاضی‌زاده هاشمی افزود: «اگر ما تحریم هستیم و دارو و تجهیزات پزشکی نباید برسد، آقای وزیر بیاید؛ چه در دولت و چه در مجلس با استدلال بودجه دریافت کند و مشکل مردم را برطرف نمایند؛ فرار کردن معنا ندارد.»

علی نوبخت رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با اشاره به تصمیم نمایندگان برای استیضاح و سوال از وزیر بهداشت گفت: «استیضاح قاضی‌زاده هاشمی کلید خورده است و حدود یک هفته پیش ۳۵ نماینده برگه استیضاح وزیر بهداشت را امضاء کردند؛ به نظر من فرار رو به جلوی ایشان به همین منظور است.»

علی نوبخت، یکی دیگر از دلایل استعفای وزیر بهداشت را عدم موفقیت او در اجرای برخی برنامه‌های سیستم سلامت و بهداشت خواند و اظهار داشت: «ما یک ضرب‌الاجلی گذاشته‌ایم که تا پایان امسال، کل پرونده‌های سلامت، الکترونیک شوند، اما چون این کار را نکرده‌اند و بعید هم می‌دانم که از پسش برآیند، شعار می‌دهند که پول کم است و به درد مردم نمی‌توانیم برسیم پس کنار می‌رویم که باید گفت اینچنین نیست. ایشان باید باشد، با صرفه‌جویی، امور را اداره کند.»

رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس همچنین با تاکید بر لزوم تحقیق و تفحص در وزارت بهداشت گفت: «ما معتقدیم که باید به حساب‌های وزارت بهداشت رسیدگی شود، من به عنوان یک کارشناس معتقدم که صلاح و انصاف نیست خزانه‌ای که از چند جا تحت فشار است، باز اینگونه آن را بفشاریم.»

اکنون نمایندگان مجلس با اظهار نظرهای خود، این چنین نشان می‌دهند که آن‌ها از پیش، قصد استیضاح دکتر هاشمی را داشته‌اند و ایشان با علم به این مطلب، پیشاپیش استعفا داده‌ است. اما آیا تمام ماجرا این است؟

واکنش نمایندگان مخالف استیضاح وزیر بهداشت

از سوی دیگر، نمایندگان مخالف استعفای وزیر بهداشت، وی را یکی از موفق‌ترین وزرای کابینه حسن روحانی می‌دانند. حسینعلی شهریاری، نماینده زاهدان و نایب رئیس کمیسیون بهداشت مجلس به همشهری آنلاین گفت: «اگر نسبت به عملکرد وزرای دولت، نظرسنجی انجام شود، قطعا دکتر هاشمی بیشترین و بالاترین نمره را دارد. از سوی دیگر، بین مردم هم از محبوبیت برخوردار است چرا که مدام در بین مردم است.»

سیامک مره‌صدق، عضو دیگر کمیسیون تخصصی بهداشت و درمان مجلس نیز با تاکید بر لزوم اختصاص بودجه کافی برای وزارت بهداشت به همشهری آنلاین گفت: «با ترمیم وضعیت مالی نظام سلامت، می‌توان طرح تحول سلامت را به انتها رساند چرا که با اجرای کامل طرح تحول سلامت، از بسیاری هزینه‌های اضافی جلوگیری می‌شود. اگر پرونده الکترونیک سلامت، نظام ارجاع و پزشک خانواده و غیره به طور کامل اجرایی شود از بسیاری هزینه‌های اضافی سلامت کشور کاسته خواهد شد. هم‌پوشانی‌ها از بین می‌رود و این‌ها همه با اختصاص بودجه مناسب به نظام سلامت کشور محقق می‌شود.»

این دسته از نمایندگان در دفاع از وزیر بهداشت گفته‌اند: «پاسخ به این افراد این است: اگر ادعا دارند که این طرح در عرض سه سال قابلیت اجرا شدن داشت و برای این حرفشان دلیل منطقی دارند. این گوی و این میدان. اما واقعا اجرای کامل طرح تحول سلامت نیاز به زمان دارد.»

ریشه اختلاف وزیر بهداشت با دولت

به نظر بسیاری از تحلیل‌گران سیاسی، دلیل استعفای وزیر بهداشت ریشه در اختلاف وی با سازمان برنامه و بودجه دارد. وزارت بهداشت ادعا دارد که بودجه سلامت در سال ۹۸ نصف شده است و این مورد، عامل اصلی استعفا است، اما سازمان برنامه و بودجه می گوید که کل بودجه وزارت بهداشت، ده درصد افزایش یافته و بودجه بخش بیمه سلامت هم در دولت یازدهم و دوازدهم دو تا سه برابر شده است.

محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌ جمهور، «اختلاف نظر» میان وزیر بهداشت و دولت بر سر بودجه وزارت بهداشت را تائید کرد و از «مقاومت» حسن روحانی در پذیرفتن استعفای حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت خبر داد. محمود واعظی در حاشیه جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران گفت که قاضی‌زاده هاشمی، «اختلاف‌نظرهایی را با دولت درباره بودجه وزارت بهداشت دارد و استعفای خود را تقدیم رئیس‌جمهور کرده است.» . به گفته وی، «اما رئیس‌ جمهور از آنجایی که قاضی‌زاده هاشمی را وزیری لایق می‌داند تاکنون مقاومت کرده و استعفای وی را نپذیرفته است.»

نکته مکشوف در سخنان واعظی در آنجاست که حرف وزیر بهداشت مبنی بر عدم تامین بودجه لازم برای طرح سلامت را به صورت ضمنی تایید می‌کند. رئیس دفتر روحانی با بیان اینکه «تلاش رئیس جمهور حفظ وزیر بهداشت است»، تائید کرد که بودجه طرح سلامت و اداره وزارت بهداشت «نیازمند بودجه قابل توجهی است.» همچنین و‌ی با این حال گفته که دولت با توجه به «جنگ اقتصادی و تحریم‌ها از نظر بستن بودجه سازمان بر‌نامه و بودجه با محدودیت‌های بسیار زیادی مواجه است.»

آیا واقعا بودجه وزارت بهداشت کاهش یافته است ؟

منبع موثق برای کسب اطلاع از این موضوع، صحبت‌های نمایندگان مجلس است. نماینده زاهدان در مجلس گفته است: «حداقل ۵۰ بیماری خاص وجود دارد که دو سال قبل، حدود سیصد میلیارد تومان برای آن تعیین شده بود، اما در بودجه ۹۸ حدود ۱۵۰ میلیارد تومان برای آن تعیین شده است.»

این در حالی است که علی نوبخت رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس معتقد است: «از لحاظ کارشناسی بودجه وزارت بهداشت مناسب تعیین شده و هیچ گونه کمبودی د‌ر این زمینه احساس نمی‌شو‌د.» به گفته وی، «بودجه وزارت بهداشت نسبت به سال گذشته حداقل ۱۰ درصد افزایش پیدا کر‌د‌ه است، وزارت بهداشت د‌ر زمینه مصرف بودجه، قانون ر‌ا رعایت نمی‌کند و مسئله استعفای وزیر نیز فرار رو به‌ جلو است...چون در وزارت بهداشت قانون رعایت نمی‌شود، خرجشان زیاد می‌شود.»

عبدالرضا عزیزی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز به خانه ملت گفته است: «عدم پرداخت سهم وزارت بهداشت از درآمد هدفمندی یارانه‌ها و عدم تخصیص اعتبارات مصوب، وزیر بهداشت را ناچار به استعفا کرد.» به گفته نماینده شیروان، قرار بود ۱۰ درصد از درآمد طرح هدفمندی یارانه‌‎ها به وزارت بهداشت اختصاص پیدا کند که رقمی معادل چهار هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان می‌شد. محسن علیجانی نیز گفته: در حال حاضر فقط بودجه سه میلیون بیمه‌شده از ۱۰ میلیون نفر به وزارت بهداشت پرداخت شده است.

طرح تحول نظام سلامت که از ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۳ آغاز شده، دارای سه رویکرد حفاظت مالی از مردم، ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات سلامت و نیز ارتقای کیفیت خدمات است. با این حال مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۹۶ با ارائه گزارشی ضمن انتقاد از طرح تحول سلامت، به «تحت فشار بودن» سازمان تامین اجتماعی اشاره کرد و در گزارش خود، از سلامت‌نگر نبودن بیمه‌‌های درمانی خبر داد. بر اساس این گزارش، در نتیجه اجرای طرح تحول سلامت، «هزینه‌های درمان سازمان تامین اجتماعی در سال ۹۵ نسبت به سال ۹۲ حدود ۱۵۲ درصد رشد داشته است».

وزیر بهداشت چه می‌گوید ؟

سیدحسن قاضی زاده هاشمی وزیربهداشت در آخرین اظهاراتش در جمع معاونان خود گفت: «با تاخیر در پرداخت پاداش بازنشستگان وزارت بهداشت، تصمیمم را برای قطع همکاری جدی کردم.» وی گفت: «چقدر به دنبال پرداخت پاداش بازنشستگان بودیم اما نتوانستیم پاداش بازنشستگان را بدهیم. یکی از بازنشستگان وزارت بهداشت در گچساران گفت، من دخترم را شوهر دادم و به دنبال تهیه جهیزیه بودم اما نتوانستم جهیزیه آماده کنم و یکی از دوستان قول مساعد داد که مشکلش حل شود.حتی اگر الان پاداش بازنشستگی ام را بدهید باز هم نمی توانم جهیزیه ای که سال قبل می توانستم تهیه کنم، امسال آماده کنم چرا که ارزش پول کم شده است.» هاشمی گفت: «من خطاب به مسئولان سازمان برنامه و بودجه گفته بودم شما پاداش بازنشستگان آموزش و پرورش و وزرات علوم را دادید اما چرا پاداش بازنشستگان وزارت بهداشت را ندادید؟»

سابقه استعفا و عزل وزرای بهداشت

پیش‌تر نیز اختلاف نظر وزرای بهداشت با رئیس جمهور بر سر بودجه، باعث عزل و استعفای آنان شده بود. یکی از شاخص ترین آنها، اولین وزیر زن ایران، مرضیه وحید دستجردی بود.

به غیر از سایر اختلافات دستجردی با احمدی نژاد،  مهم‌ترین موضوع مورد مناقشه، انتقادات گسترده وحید دستجردی به عدم اختصاص ارز دولتی برای مصارف پزشکی و دارویی و رد این موضوع توسط احمدی نژاد بود. گستره اختلافات بنحوی بود که در متن حکم احمدی نژاد برای سرپرست وزارت بهداشت برخلاف عرف رایج، نه تنها تشکری از خدمات مرضیه وحید دستجری به عمل نیامد بلکه حتی اشاره‌ای هم به وی نشد.

این سلسله ناکامی وزرای بهداشت در ایران؛ آن هم در پستی که نیاز به ثبات مدیریت دارد یکی از بزرگترین مشکلات بدنه بهداشت کشور است. این مشکلات، مسلما اتفاقی نیستند و نیاز به بررسی کارشناسانه برای عدم بروز دارند.

کشور ما اکنون با مشکلات عدیده در حوزه  بهداشت و درمان روبروست . از کمبود بیمارستان و کادر مجرب پزشکی گرفته تا مشکلات بیمه‌های درمان که همگی از دولت طلبکار هستند و در نتیجه؛ ناکارآمد شده‌اند . این مشکلات را اگر در کنار گرانی دارو و عدم واردات تجهیزات پزشکی در شرایط تحریمی بگذارید، متوجه خواهید شد چه بار سنگینی بر دوش وزارتی است که مسئول سلامت و درمان یک جمعیت ۸۰ میلیونی است.