چه عواملی بر فرسودگی شغلی معلمان موثر است؟

دیدارنیوز - وقتی مطالبات و خواسته‌های محیط کاری بیشتر از توان فرد برای پاسخ‌گویی به آن‌ها باشد یا توان فرد کاهش یابد، در شخص حس منفی ایجاد می‌شود و به مرور زمان فرسودگی شغلی به وجود می‌آید. به عبارت دیگر؛ فرسودگی شغلی نتیجه یک استرس مزمن و طولانی‌مدت در محیط کار است که به طور مناسب مورد توجه قرار نگرفته و درمان نشده است.

فرسودگی شغلی در افراد نارضایتی ایجاد می‌کند و عملکرد شغلی و کارایی افراد را کاهش می‌دهد و سبب از دست رفتن نیروی انسانی می‌شود. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض تعارض‌ها، ناکامی‌ها و فشارهای شغلی، کارکرد شخص را مختل کرده و پس از ایجاد فرسودگی شغلی بیماری‌های روانی و جسمانی ایجاد می‌کنند. به ویژه در مشاغلی که فشار کار و مسئولیت‌ها زیاد هستند.

استرس و هیجان در کارکنان سازمان‌های آموزشی بسیار زیاد است زیرا آن‌ها در یک زمان با انسان‌های متعدد، همراه با توقعات متعدد سر و کار دارند بسیاری از افرادی که در حیطه‌ی آموزش مشغول به کار هستند، نشانه‌هایی مانند افزایش سردردهای ناگهانی، استرس در روابط شخصی و حرفه‌ای، افسردگی و کاهش بهره‌وری را تجربه می‌کنند.

پژووهش‌ها نشان داده که فرسودگی شغلی در معلمان، می‌تواند باعث تدریس پایین‌تر از استاندارد، فقدان اشتیاق در پژوهش، کاهش انعطاف‌پذیری و به روز نشدن اطلاعات و کاهش توانایی مدیریت کلاس شود.

فرسودگی شغلی را می‌توان با این علائم و نشانه‌ها شناسایی کرد:

- بی‌تفاوتی نسبت به کار
- احساس کسالت و سستی و عدم تمایل به کار
-  کاهش ظرفیت و قابلیت انجام کار
-  اختلال در کار طبیعی دستگاه‌های بدن مانند جریان خون، تنفس، سیستم عصبی و ...
- کاهش کمی و کیفی بازدهی به دلیل کاهش قدرت و دقت
- افزایش ساعت غیبت
- افزایش حوادث ناشی از کار
-تشدید و ازدیاد اختلاف‌ها و برخوردها در محیط کار و زندگی
- بروز عوارض عصبی و روانی و کاهش توانایی انجام کارهای روزمره زندگی در خارج از محیط کار
-اختلال در روابط اجتماعی، عدم توجه به وظایف اجتماعی و تمایل معاشرت با دیگران
-پیری زودرس و کوتاهی عمر و بیماری‌های مختلف
- مشکلات بین‌فردی و کناره‌گیری
-کاهش نیروی ذخیره شده در بدن

دکتر زینب طولابی؛ دانشیار گروه مدیریت دانشگاه ایلام و همکارانش در پژوهشی مقالات مربوط به فرسودگی شغلی در سازمان‌های آموزش ایران را در سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳ مورد بررسی قرار دادند.

برای انجام این پژوهش از روش فراتحلیل یا متاآنالیز استفاده شد. فراتحلیل روشی آماری است که پژوهشگر با استفاده از آن، داده‌های به‌دست‌آمده از پژوهش‌های مختلف را گردآوری کرده و آن‌ها را به عنوان یک مجموعه داده تحلیل می‌کند.

نتایج این مطالعه که در آخرین شماره‌ فصل‌نامه‌ "تعلیم و تربیت" به چاپ رسیده است، نشان داد که از میان عوامل تعهد سازمانی، سلامت اداری کارکنان، کیفیت زندگی کاری و هوش هیجانی، تعهد سازمانی بیشترین تاثیر را بر فرسودگی شغلی در سازمان‌های آموزشی ایران دارد.

به بیان دیگر کاهش تعهد سازمانی در محیط‌های آموزشی سبب شده که افراد انگیزه‌ کمتری برای عملکرد مطلوب داشته باشند. این مسئله باعث عدم هماهنگی در سیستم آموزشی می‌شود و فرسودگی شغلی را تشدید کرده، سلامت روانی کارکنان را به خطر می‌اندازد و سبب دلسردی و ناخشنودی و عدم وفادارای به شغل می‌شود.

پژوهشگران این تحقیق برای جلوگیری از فرسودگی شغلی به مدیران پیشنهاد دادند:

-   افرادی را انتخاب کنند که به آن کار بیشتر علاقه دارند
-زمینه‌ ایجاد رضایت شغلی دبیران خود را بالا ببرند
- معلمان را در تصمیم‌گیری‌ها سهیم کنند
-با برقراری روابط انسانی و توجه به مسائل و مشکلات کارمندان خود، برای حل مشکلات شخصی و سازمانی آن‌ها تلاش کنند
-سعی کنند کارمندان را به صورت یک تیم در آورند و مشکلات و کارها را به روش گروهی و با تفویض اختیار حل کنند و به کارمندان خود اعتماد داشته باشند.

منبع: ایسنا