"دیدارنیوز" عملکرد مرحوم آیت‌الله هاشمی شاهرودی در قوه قضائیه را بررسی می‌کند؛
دیدارنیوز ـ
مسلم تهوری: «امروز قوه قضائیه ویرانه‌ای بیش نیست». این جمله تاریخی یکی از اولین اظهار نظر‌های مرحوم آیت‌الله هاشمی شاهرودی در زمانی بود که به عنوان ریاست قوه قضائیه منصوب شد. وی با بیان این جمله انتظار‌های عمومی از دستگاه قضاء را بالا برد و برای اینکه قوه قضائیه را از آن ویرانه‌ای که بدان اذعان داشته بود خارج کند، گروهی از متخصصان را به بدنه قوه قضائیه افزود. وی و همکارانش در قوه قضائیه با تلاشی قابل ستایش، یکسری اصلاحات اساسی را در دستگاه قضاء ایجاد کرد و نتیجه عملکرد وی در دوره ریاستش بر قوه قضائیه منجر به تجلیل و تبجیل از سوی دوست و دشمن شد. مخالفان منصف آیت‌الله هاشمی شاهرودی، عملکرد و برآیند کلی ایشان در مقام ریاست قوه قضائیه را ستودند؛ هر چند در این میان اشکالاتی هم وجود داشت اما عده‌ای که منافع‌شان را در آن ویرانه می‌جستند به انحاء مختلف سعی در تخطئه و سیاه نمایی داشتند.
حجت‌الاسلام بابائی از مسئولان وقت و فعلی قوه قضائیه که از نزدیک در جریان کامل امور بوده است در گفتگو با دیدارنیوز از آیت‌الله هاشمی شاهرودی به نیکی یاد کرد و گفت: «آیت‌الله شاهرودی در طول ریاست ده ساله‌اش بر دستگاه قضا، منشأ خدمات بسیاری بود. وی در دوران زعامتش بر قوه، دادسرا‌ها را احیا کرد و شورا‌های حل اختلاف و واحد‌های صلح و سازش را تشکیل داد؛ همچنین سنگ بنای اولیه در ایجاد سیستم انفورماتیک و رایانه در زمان ایشان گذاشته شد و در دوره آیت‌الله آملی لاریجانی تکمیل شد. مواردی که ذکر شد گوشه‌ای از اصلاحات انجام شده توسط آیت‌الله هاشمی شاهرودی در دوره ریاستش بر قوه قضائیه بود».
یکی از قضات دادگستری نیز در گفتگو با دیدارنیوز ضمن اشاره به احیای دادسرا‌ها و توقف دادگاه‌های عام گفت: «آیت‌الله هاشمی شاهرودی به بحث آموزش کارکنان و قضات اهمیت بسزائی می‌داد و نسبت به ضابطین قضائی وسواس زیادی به خرج می‌داد. وی نه تنها معتقد بود باید به شکایات مردم بهتر و سریع‌تر رسیدگی شود بلکه از حال نیرو‌های قوه غافل نبود و نسبت به پرسنل دستگاه قضا نیز رسیدگی مناسب‌تری داشت. از این‌رو در دوره وی، رویکرد مردم نسبت به قوه قضائیه، رویکرد بهتری بود و نیرو‌های قوه نیز با جدیت بیشتری به امور جاری رسیدگی می‌کردند».
بررسی دقیق‌تر عملکرد قوه قضائیه در دوران آیت‌الله هاشمی شاهرودی در تبیین اصلاحات صورت گرفته، شمای روشن‌تری به دست می‌دهد. ذیلا به مواردی از اصلاحات صورت گرفته اشاره می‌شود.
۱. احیای دادسرا‌ها
سالیانی چند بود که دادسرا‌ها تعطیل شده بودند و دادگاه‌های عام فعالیت می‌کردند. یکی از اقدامات هاشمی شاهرودی احیای دادسرا‌ها و توقف فعالیت دادگاه‌های عام بود. دو اشکال عمده در دادگاه‌های عام وجود داشت؛ اول اینکه در این دادگاه‌ها نقش دادستان و قاضی را یک نفر ایفا می‌کرد و در واقع مرجع رسیدگی کننده و خواهان پرونده و مرجع صدور حکم واحد بود و این رویه، با روح عدالت قضایی همخوانی نداشت؛ هر چند که یکی از توجیهاتشان برای این شکل از کار، سرعت عمل بیشتر بود. مضاف بر اینکه در دادگاه‌های عام به پرونده‌های کیفری و حقوقی، توامان رسیدگی می‌شد و با تعطیلی دادگاه‌های عام، دادگاه‌های کیفری و حقوقی از یکدیگر تفکیک شدند. تفکیک پرونده‌های حقوقی و کیفری از یکدیگر منجر به تخصصی‌تر شدن دادگاه‌ها شد.
۲. آموزش ضابطین
پیش از دوره هاشمی شاهرودی بر شکایات واصله، مُهر ارجاع زده و به ضابطین سپرده می‌شد. آیت‌الله شاهرودی نسبت به ضابطین وسواس بیشتری به خرج داده و خواستار آموزش ضابطین شد و بیان می‌کرد باید نظارت بیشتری از نظر کمی و کیفی بر کار ضابطین داشت تا احیانا حقی از فردی ضایع نشده و به کار مردم بهتر رسیدگی شود.
۳. تشکیل شورا‌های حل اختلاف و واحد‌های صلح و سازش
در گذشته، شورای داوری وجود داشت اما در دوره آیت‌الله شاهرودی شورا‌های حل اختلاف با هدف کم شدن بار کاری دادگاه‌ها ایجاد شد. یکسری از پرونده‌ها در صلاحیت شورا‌های حل اختلاف قرار گرفت و یکی از اهدافی که در این شورا‌ها پیگیری می‌شود ایجاد صلح و سازش بین طرفین دعوا است.
۴. سیستم انفورماتیک
نقطه عزیمت سیستم انفورماتیک و رایانه در دوره هاشمی شاهرودی کلید خورد. وجود سیستم انفورماتیک باعث افزایش سرعت کار‌ها در دستگاه قضا شد و از بسیاری از رفت‌وآمد‌های مراجعه کنندگان به دادگستری جلوگیری به عمل آمد. همچنین این سیستم در مصرف کاغذ نیز صرفه جویی کرد و مطمئنا مهم‌ترین کارکرد سیستم انفورماتیک در قوه قضائیه، امنیت بیشتر اطلاعات بوده؛ امری که در قوه قضائیه از اهمیت بسزائی برخوردار است. البته سنگ بنایی که در دوره آیت‌الله شاهرودی گذاشته شد در دوره آیت‌الله آملی لاریجانی ادامه پیدا کرد و توسعه بسیار یافت و کامل‌تر شد.
۵. معاونت توسعه و پژوهش
در این دوره به بحث پژوهش و توسعه نگاه جدی‌تری شد. در نتیجه نگاه کارشناسی‌تر به موضوعات قضایی صورت گرفت و در همین راستا به بحث آموزش کارکنان و قضات و تهیه جزوات آموزشی توجه ویژه‌ای مبذول شد.
در دوره اصلاحات قضائی هاشمی شاهرودی، اقدامات مؤثر دیگری همچون قانون حفظ حقوق شهروندی و اختصاص شعبه ویژه در دادگستری در این خصوص، اجباری کردن وکالت، تصویب و اجرای قانون هیئت منصفه، حساسیت نسبت به پرونده‌های کیفری، پاسخ دادن به درخواست وکلا برای توقف اجرای احکام اعدام و دستور بازنگری در احکام، انتقادات صریح و بی پرده از اقدامات خلاف قانون و شرع ضابطین دادگستری، انتقاد از دادسرا و نحوه عملکرد آن، انتقاد از آرای متفاوت قضات در موضوع واحد، تشکیل مجموعه توسعه قضایی، عدم جذب قضات با درجه کمتر از فوق لیسانس، دستور خراب کردن بازداشتگاه‌های انفرادی و ده‌ها مورد دیگر از جمله نکات مثبت دوران ۱۰ ساله تصدی آیت‌الله هاشمی شاهرودی بر این منصب است.
وجهه بلند علمی و اخلاقی آیت‌الله هاشمی شاهرودی که از او به صدر ثانی نام می‌بردند باعث اتفاق تمام گروه‌ها و احزاب و دستجات سیاسی حول محور وی شده بود. به همین سبب پس از اتمام دوره ریاست‌اش در قوه قضائیه به‌عنوان ریاست هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه گانه و از سال ۹۶ به‌عنوان ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام از سوی رهبری منصوب شد.
مرحوم آیت‌الله هاشمی شاهرودی که مبارزات سیاسی خود را قبل از انقلاب و در عراق آغاز کرده بود تا واپسین لحظات حیاتش، همواره در راستای اهداف انقلاب و نظام ثابت قدم ماند و سرانجام پس از تحمل یک دوره بیماری، ندای حق را لبیک گفته و دوشنبه ۳ آذر ۱۳۹۷ رحلت کرد.
