می‌خواهیم با جامعه‌مان به زبان هنر گفت‌وگو کنیم

دیدارنیوز_نسیم قاضی زاده: برای آن‌هایی که به شکلی متفاوت به پروژه‌های مسئولیت اجتماعی می‌اندیشند، هنر یکی از بهترین فرصت هاست. اشکال مختلف هنر، کمک می‌کنند تا پیوند میان فرم و محتوا به بهترین شکل خود ظهور پیدا کند. قطعا به همین دلیل است که هنر زبان گویای جامعه است و توانایی این را دارد که با آدم‌ها و سلایق گوناگون ارتباط برقرار کند و جمع وسیع‌تری از افراد را با اهداف و ارزش‌ها آشنا کند. در این میان، علاوه بر هنرمندان که خالقان آثارند و رسانه‌های ارتباطی میان مفاهیم غنی با عامه مردم، صاحبان ایده و حامیان این حرکت‌ها، حائز اهمیت است. ناصر پاشاپور نیکو از آن دست افراد است. او عاشقانه هنر را دوست دارد و چند سالیست که پروژه‌ای شخصی را برای خود تعریف کرده. لیلان نام این پروژه است.

پروژه‌ای که بر مبنای ارزش‌های جامعه ایران تعریف شده و از هنرمندان دعوت می‌کند تا برای این ارزش‌های تعریف‌شده، اثر خلق کنند. او که سالهاست در زمره کارآفرینان موفق و فعال ایرانی محسوب می‌شود و بنیانگذار گروه dnaunion است، از سال ۱۳۹۷ با بهانه تبریک اختصاصی نوروز به همکارانش، ایده پروژه لیلان را کلید زد. اما حالا فکر می‌کند زمان آن رسیده است که با توجه به مسئولیت اجتماعی‌ای که برای آن فرض کرده، افراد بیشتری را در جامعه از آن با خبر کند.

پاشاپور این پیوند هنری و اجتماعی را اتفاقی موثر می‌شمارد و بنایش بر این است که ثابت قدم، این مسیر را بپیماید و از هنرمندان بیشتری برای پیوستن به این پروژه دعوت کند تا تعداد بیشتری از مردم با ارزش‌هایی، چون گفت‌وگو، دورهمی با خانواده، شروع دوباره، شکرگذاری و از این دست آشنا شوند و به واسطه این آثار هنری، بتواند نقشی در حک کردن این ارزش‌ها در ذهن جامعه ایفا کند. طی شش سال گذشته تا به امروز مرحوم کامبیز درمبخش، سیامک پورجبار، رضا هدایت، رایکا میلانیان، رضا عابدینی، مرجان وفائیان، مهدی میرباقری، علیرضا محبی وکیمیا رهگذار در این پروژه حضور داشته‌اند و هرکدامشان ۱۴ اثر نقاشی، عکس، تصویرسازی و... را برای ارزش‌های تعریف‌شده لیلان خلق کرده‌اند. با ناصر پاشاپور نیکو، خالق و ایده‌پرداز پروژه لیلان در همین زمینه به گفت‌وگو نشسته‌ایم:

از ابتدا ایده اصلی بر مدار هنر و ارزش‌های اجتماعی بود؟
در ابتدا ایده اصلی برای بزرگداشت و تبریک مناسبت‌ها به دوستان، آشنایان و همکاران‌مان بود. ایده اصلی لیلان هم از یکی از جلسات همفکری‌مان در مجموعه دی ان‌ای یونیون آمد. بنا را به روال معمول شرکت‌ها روی طراحی چند اثر توسط گرافیست‌های مجموعه گذاشته بودیم. اما در همان جلسه به این نتیجه رسیدیم که دلمان می‌خواهد کاری ویژه و بیادماندنی کنیم که با روال معمول تبریک‌های همیشگی متفاوت باشد. دلمان می‌خواهد به دیگران به شکلی متفاوت تبریک بگوییم. به شکل یک اثر هنری اریجینال که توسط هنرمندان شناخته‌شده خلق شده است. برای خلق این آثار ما ارزش‌هایی را در نظر گرفتیم که از نظر ما ارزش‌های اجتماعی بودند و می‌شد در مناسبت‌هایی که مطابق با آن ارزش‌ها بودند آن‌ها را هدیه کرد.

در واقع این نگاه اخلاقی-انسانی به مسائل اجتماعی بود که سر از هنر درآورد؟
ببینید، در تاریخ هم که نگاه کنید، ما ایرانی‌ها رسم داشته‌ایم که عصاره تجربیات را به زبان هنر بگوییم. این را می‌توان در اشعار شعرا و نوشته‌های ادیبان و نقاشی بزرگان ایرانی دید ما نیز این راه هنرمندانه را از پیشینیان‌مان آموختیم و بنا را بر این گذاشتیم که هرسال یک هنرمند برای‌مان به زبان خودش برایمان از ارزش‌های اجتماعی بگوید و اثر خلق کند. در واقع ما در این کار مداومت به خرج دادیم و هرسال تکرارش کردیم. ضمن اینکه پشتوانه ذهنی‌مان هم این بود که هر سازمان یا هر شخص، ارزش‌هایی دارد و در قبال جامعه‌اش مسئول است.

این "ارزش‌"هایی که از آن یاد می‌کنید، چه چیز‌هایی هستند؟
چیز‌هایی هستند که در زندگی ما ارزشمندند. چیز‌هایی که در هر تصمیم کوچک یا بزرگ در نظر گرفته می‌شوند. چیز‌هایی که جای خالی‌شان احساس می‌شود یا چیز‌هایی که برای حفظ آن‌ها در زندگی‌مان تلاش می‌کنیم. هرچند که این ارزش‌ها برآمده از نگاه شخصی من هستند. در واقع این ارزش‌ها -نه فقط روز‌ها و رویداد‌های منتسب به آنها- دلیل گشودن باب صحبت ما با جامعه و محیط پیرامون‌مان است.

پروژه "لیلان" بر این ارزش‌ها تاکید دارد؛ هفت ارزش را در مقام یک شهروند در ارتباط کلی با اجتماعش در نظر گرفته‌ایم و هفت ارزش را از نگاه حرفه‌ای انتخاب کرده است، اما در هر دو زمینه از هر فرصتی استفاده می‌کند تا درباره آن‌ها با جامعه خود گفتگو کند؛ و شما از میان ارزش‌های مختلف، یک سری را انتخاب کرده و بر اساس آن‌ها به هنرمندان به ویژه نقاشان سفارش داده‌اید؟ درست می‌گویم؟

پیش از آنکه این ارزش‌ها را توضیح بدهم حتما باید این نکته را متذکر شوم که به جز این ارزش‌ها، قطعا ارزش‌های دیگری هم وجود دارد، اما اولویت تا به امروز برای ما این ارزش‌ها بوده است. ارزش‌هایی، چون "برقراری ارتباطات با دیگران"، "جمع‌آوری اطلاعات و تصمیم‌گیری بر پایه اطلاعات"، "به روز بودن"، "رقابت سازنده"، "ایجاد ارزش افزوده"، "شکرگزاری و تشکر"، "احترام به خود"، "اثرگذاری و کارآفرینی"، "حفظ زمین"، "احترام به مادر"، "احترام به پدر"، "احترام به بنیاد خانواده"، "گفتگو کردن و لذت بردن از خوردن غذا"، "احترام به دیگری" و "شروع دوباره" عناوین ارزش‌های ما هستند که هرکدام در برخی روز‌ها بیشتر معنا پیدا می‌کنند.

منظورتان مناسبت‌های تقویمی است؟
بله. مثلا ارزش "شروع دوباره" همچنان که گفته شد بیشتر در نوروز و بهار معنی‌اش را می‌یابد. یا به عنوان مثال ارزش "احترام به بنیاد خانواده، گفتگو کردن و لذت بردن از خوردن غذا" را می‌توان در مناسبتی، چون شب یلدا جستجو کرد. هرچند این به آن معنا نیست که نتوان این ارزش‌ها را در روز و مناسبت دیگری پیدا کرد بلکه هدف اصلی ما یادآوری و ترویج این ارزش‌هاست.

در واقع هدف اصلی مسئولیت اجتماعی و هنری توامان است؟
همانطور که گفته شد پروژه “لیلان” در ابتدا با هدف مسئولیت اجتماعی شکل گرفت. با این باور که هر سازمان یا هر شخص، در قبال جامعه‌اش مسئول است. "لیلان" محیط اطراف را با هدف جلب توجه جامعه به این ارزش‌ها، مخاطب قرار داده است و بهانه پرداختن به این ارزش‌ها، هر روز یا رویدادی را استفاده می‌کند تا با بهره‌گیری از آن، جامعه بهتری را بسازد. در واقع به اعتقاد او، در صورت توجه به این ارزش‌ها، ما صاحبان جامعه بهتری می‌شویم، اما هدف اصیل در این پروژه حمایت از این ارزش‌هاست. حمایت از هنر و ترویج سفارش و خرید فراگیر آثار اصیل نیز کوششی است در راستای همین هدف.

از نظر هنری چطور؟ لیلان چه ویژگی‌هایی دارد که هنرمندان علاقمند پیوستن به آن باشند؟
مهم‌ترین ویژگی لیلان مفهوم و فلسفه‌ای است که در دل آن جریان دارد، اما از نظر هنری باید بگوییم که محدودیتی برای استفاده از متریال یا شکل ارائه هنری وجود ندارد و هنرمندان مختلف در حوزه‌ها و سبک‌های گوناگون می‌توانند به "لیلان" بپیوندند. انتخاب شکل هنری اعم از نقاشی، مجسمه‌سازی و... آزاد است. سبک هنری و متریال آزاد است همچنانکه زمان نیز آزاد است. هنرمندان می‌توانند آثار جدید یا آرشیوی‌شان را در اختیار مجموعه قرار داده و در قالب‌های کلاسیک تا اشکال خلاقه و مدرن ارائه شوند.

شیوه سفارش آثار به هنرمندان چطور تا به امروز چطور بوده است؟ در واقع چطور راضی می‌شدند که برای این موضوعات کار خلق کنند؟ از این جهت این سوال را مطرح می‌کنم، چون معمولا هنرمندان در برابر هنر سفارشی گارد دارند.

شاید، چون ارزش‌هایی که در لیلان مطرح شد، ارزش‌های واقعی جامعه بود و در واقع آن چیز‌هایی بود که من تصور می‌کردم جامعه به آن‌ها نیاز دارد، هنرمندان نسبت به آن گارد نداشتند. در ابتدای کار و زمانی که ما لیلان را کلید زدیم، روش کار ما به این صورت بود که با تعدادی از هنرمندان مد نظرمان ایده را مطرح کردیم، ارزش‌ها را به تفکیک برای آن‌ها توضیح می‌دادیم و این آثار را به آن‌ها سفارش دادیم. هر آرتیست آثار را بر اساس این ارزش‌ها خلق می‌کرد. به آن‌ها توضیح داده می‌شد که این آثار برای یک مجموعه شخصی است، ولی از آن بهره‌های اجتماعی هم خواهیم برد.

منظورتان از بهره‌های اجتماعی چیست؟
به هرحال ما معتقدیم که دیده شدن، شنیده شدن و گفتگو کردن درباره آثار راهی برای مطرح کردن و ترویج ارزش‌هاست؛ بنابراین خوشحال می‌شویم که هرچه بیشتر درباره آن صحبت شود. همینکه من و شما الان در حال مرور آثار و صحبت درباره آن هستیم، یعنی تعداد افراد بیشتری درباره این ارزش‌های اجتماعی صحبت می‌کنند و هنرمندان نیز خودشان در این پروژه دخیل هستند بنابراین به نوعی نمایندگان آن محسوب می‌شوند.

تا به امروز آثار نمایش هم داده شده‌اند؟
ببینید اولین دیدار با آثار هنرمند در مراسم رونمایی که در پایان هر سال و در آستانه نوروز برگزار می‌شود اتفاق می‌افتد. در این مراسم، هنرمندان، میهمانان ویژه و رسانه‌ها حضور دارند. همزمان با این اتفاق اثر "شروع دوباره" در مناسبت نوروز به صورت چاپ دستی در تعداد نسخ محدود تهیه و پس از امضای خالق اثر به همراه بیوگرافی هنرمند و فلسفه این مجموعه به افراد تاثیرگذار به عنوان هدیه تقدیم می‌شود. تصویر این آثار در مناسبت‌های خاص در فضای مجازی نیز منتشر می‌شود. آثار هنرمند منتخب سال در نمایشگاه دائمی در طول همان سال به نمایش گذاشته می‌شود.

در آینده هم قرار است روال به همین صورت باشد؟
شاید در مرحله اول، روال همان باشد، اما طی سال‌های گذشته تا به امروز، این پروژه هر سال پخته‌تر شده است تا به امروز که بعد از شش سال به جایی رسیده که قصد گسترش آن و دعوت از هنرمندان ایرانی برای پیوستن به آن را داریم. قطعا در این راه سلیقه شخصی، بودجه و علاقمندی هنرمند به پروژه نیز مهم بوده است. چشم‌انداز ما طی سال‌های آینده این است که تعداد افراد بیشتری را به واسطه این مجموعه شخصی با این ارزش‌ها آشنا کرده و نهایتا با آشنا شدن با فلسفه این پروژه، اثربخشی بیشتری از این ارزش‌ها صورت گیرد. ما معتقدیم که با مراقبت و توسعه این ارزش‌ها می‌توان امیدوار بود که در آینده با در نظر گرفتن و زندگی کردنِ این ارزش‌ها، در محیط‌مان موثرتر واقع شویم. برنامه داریم که این پروژه در ادامه مسیرش، در قالب ایجاد یک وبسایت، صفحات اختصاصی مجازی، بازتاب در رسانه‌ها همچون گفتگو با هنرمندان و گزارش‌های متنی و تصویری، یادداشت و...، برگزاری نشست‌های خبری و ارتباط با اهالی رسانه، برگزاری نمایشگاه آثار در گالری‌ها، نمایش در مکان‌های عمومی، فروش نسخه‌های محدود در روز‌های خاص و فروشگاه‌های خاص و... ادامه پیدا کند.