دیدارنیوز – سمیه قرنی - رنگ چیزی است که در مدارس ما کمتر دیده می‌شود. مدارسی که باید رنگارنگ باشند و شور و حرارت کودکی را نشان دهند کم هستند. رنگ اصلی خاکستری است. وقتی صحبت از رنگ می‌شود نه تنها به جنبه فیزیکی آن اشاره می شود بلکه جنبه انتزاعی آن نیز مد نظر است. مدارس باید با خلاقیت و شور و نشاط پر شوند و تداوم کلاس محوری و کتاب محوری و آموزش صرف یک طرفه راه به جایی نمی‌برد. خیلی وقت است که در بسیاری از نقاط دنیا، دیگر آموزش صرف را تعطیل کرده اند و به سمت ایجاد سیستم مشارکتی رفته اند و با هم برای تعلیم و تربیت تلاش می‌کنند.
یکی از راه‌هایی که امروز استقبال زیادی از آن می‌شود و باید به آن توجه داشت بازی کردن است. دانش‌آموزان بخش زیادی از وقت خود را در مدارس به بازی کردن می‌گذرانند و در خلال این بازی‌ها بسیاری از مسائل ضروری را آموزش می‌بینند. آموزش به مفهوم سنتی دیگر راه به جایی نمی‌برد. تدوین کتبی که بر محفوظات تاکید دارند و اطلاعات دانش آموز را زیاد می‌کنند در بلند مدت فایده چندانی ندارد اما در مقابل، انجام فعالیت‌های گروهی در چارچوب بازی‌های درون مدرسه‌ای، مهارت‌های لازم را در یک محیط با نشاط به دانش‌آموزان می‌دهد. دانش‌آموزانی که شاید یاد گرفتن فلان فرمول ریاضی و شیمی در آینده گرهی از مسائل زندگی شان را باز نکند اما قطعا یاد گرفتن کار گروهی و همزیستی در جامعه در زندگی آنها تاثیرات زیادی خواهد داشت.
این روزها وزیر آموزش و پرورش دست به اقداماتی زده که زندگی را در مدرسه پر رنگ کند و جلوی رویکردهای بی فایده گذشته را بگیرد. بعد از مقابله با آزمون‌های خاص در دوره ابتدایی و تلاش برای کم کردن نقش کنکور در آموزش و پرورش، او دست به دو اقدام مهم زده است که اگر در عمل بتواند این مسائل را پیش ببرد نقش موثری در آموزش و پرورش ایران ایفا کرده است؛ یکی حذف مشق شب در مقطع ابتدایی و دیگری توجه به بازی و اسباب بازی در مدارس.
حذف مشق شب؛ ایجاد اتاق بازی
چهره برجسته در آموزش و پرورش که ایده‌های بطحایی را دنبال می‌کند معاون او در مقطع ابتدایی یعنی «رضوان حکیم زاده» است. او که از مدیران زن فعال در این وزارتخانه به حساب می‌آید از ابتدای سال تحصیلی در کنار تمام حوزه‌های فعالیت این معاونت، بخشی از انرژی و تمرکز خود را بر این دو مساله گذاشته است.
با طرح مساله حذف مشق شب، واکنش‌هایی از طرف کارشناسان و خانواده‌ها بروز یافت. بسیاری از کارشناسان که با نگاه‌های جدید تعلیم و تربیت آشنا هستند از این اقدام استقبال کرده و طرح تکالیف مهارت محور به جای مشق شب و سیاه مشق‌های مرسوم در مدارس را بسیار مثبت ارزیابی کردند. در مقابل، این نگرانی در بسیاری از خانواده‌ها به وجود آمد که این تصمیم مانع یادگیری درست فرزندانشان شود. برخی دیگر از گروه‌های اجتماعی که تخصصی در حوزه آموزش و پرورش ندارند نیز به این موضوع ورود کردند و همچنان بر رویکردهای سنتی آموزش و رونویسی از کتاب‌ها و تکالیف مشقت بار تاکید داشتند.
اما نگاه‌های امروزی در تعلیم و تربیت، تمام سازوکارهای موجود را زیر سوال می‌برد. به سراغ نظام‌های تعلیم و تربیت توسعه یافته دنیا که برویم به نکات قابل تاملی می‌رسیم. دانش‌آموزان در فنلاند کمترین میزان حضور در مدرسه را دارند و کمترین میزان تکالیف را بر عهده دانش‌آموزان می‌گذارند. مربیان فنلاند باور دارند که انجام تکلیف بیشتر، ضرورتا منجر به یادگیری بهتر نمی‌شود، به خصوص اگر دانش‌آموزان بر روی تمرین‌های روزمره که از نظر فکری بدون چالش هستند کار کنند؛ همانطور که متاسفانه اغلب تکالیف مدارس در ایران به این شکل هستند.
بر طبق بعضی از بررسی‌های ملی و مطالعات بین المللی، دانش‌آموزان فنلاند در مدارس ابتدایی و متوسطه اول، کمترین بار تکلیف را نسبت به کشورهای دیگر دارند. به گزارش وال استریت ژورنال، دانش‌آموزان فنلاندی به ندرت بیش از نیم ساعت در روز تکلیف خانه دریافت می‌کنند. دانش‌آموزان مدارس ابتدایی و متوسطه اول می‌توانند بیشتر تکالیف خانه شان را قبل از اینکه مدرسه را ترک کنند، انجام دهند.
این یک نمونه از کارهایی است که نظام‌های پیشرفته آموزشی انجام می‌دهند. خانواده‌ها به خاطر مشغله‌ای که دارند معمولا یک گوشی همراه یا تبلت به دست فرزندان خود می‌دهند و آنها را از سر خود باز می‌کنند. تکالیف برای آنها راهی است برای فرار کردن از مسئولیت تعلیم و تربیت فرزندان. به جای تاکید بر یک اشتباه و ادامه یک سازوکار بیمار باید به سمت فعالیت‌هایی رفت که وظیفه اصلی مدرسه به حساب می‌آید.
برای انجام فعالیت‌هایی که منجر به خلاقیت و کشف استعدادها می‌شود بسترهای متنوعی در مدرسه وجود دارد که یکی از آنها بازی کردن است. یکی دیگر از اقداماتی که به تازگی آموزش و پرورش آن را دنبال می‌کند ایجاد اتاق بازی در مدارس است. اتاق‌هایی که با اسباب بازی‌های درست و متناسب، شرایطی را برای بازی‌های گروهی و انجام فعالیت‌های متنوع در راستای اهداف نظام آموزشی فراهم می‌کنند.
اگر سری به فروشگاه‌های فروش اسباب بازی زده باشید متوجه این مساله خواهید شد که این حوزه در سیطره کالاهای وارداتی است و بسیاری از این اقلام، هیچ سنخیتی با فرهنگ و زیست جهان ایرانی ندارد. مدرسه بستری است که می تواند هم به تولید هر چه بیشتر اسباب بازی ایرانی کمک کند هم به مقابله با جریانی که به دنبال القای تفکر و فرهنگی خاص در بین کودکان است بپردازد.
همچنین بازی در کودکان تاثیرات روانشناسانه زیادی خواهد داشت. زهرا علی اکبری از روانشناسان کودک در گفتگویی با خبرگزاری ایسنا در این رابطه می‌گوید: با توجه به تاریخچه اهمیت جهانی نقش بازی و اسباب بازی در رشد کودکان باید یادآور شد که کودکان در سراسر جهان، از کسانی که با خانواده‌های مرفه در شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند تا کسانی که در روستاهای دور افتاده در کشورهای توسعه نیافته زندگی می‌کنند، وقت زیادی صرف "بازی" می‌کنند. چراکه یک اتفاق مهم زمانی که کودکان بازی می‌کنند، رخ می‌دهد و آن اتفاق اینست که کودکان به هنگام بازی کردن در حال توسعه مهارت‌ها، عادت‌ها و نگرش‌هایی هستند که در طول زندگی با آنها باقی خواهند ماند. همانطور که آنها بازی می‌کنند، یاد می‌گیرند تا با مشکلات از طریق پیداکردن راه‌حل‌ها کنار بیایند، همچنین به دنبال بهبود روابط و به اشتراک گذاشتن و بیان افکار با دیگران هستند.
نگاه به بازی کودکان نباید به گذران وقت و کاری بیهوده تعبیر شود. بازی کردن در کودکان می‌تواند به رشد خلاقیت و کشف استعدادهای آنها کمک کند. همچنین آموزش غیر مستقیم یکی دیگر از کارهایی است که بازی کردن می‌تواند انجام دهد. یادگیری مهارت‌های فردی و اجتماعی در مدرسه از اصلی ترین وظایفی است که یک نظام تعلیم و تربیت بر عهده دارد و باید برای آن تدابیری بیاندیشد. حذف فعالیت‌های بی فایده مانند مشق شب و ایجاد بستری مانند اتاق بازی می‌تواند بخشی از فشار و استرس حاکم بر دانش‌آموزان را کاهش دهد ومی توان با شادی و نشاط، تعلیم و تربیت چند بعدی را در دستور کار قرار داد. شادی گم شده مدارس ما است. اتاق بازی بخشی از آن را به دانش‌آموزان بر می‌گرداند.
