سلاح‌های روسی، کمک حالِ ایران در مقابله با حملات اسرائیل

دیدارنیوز _ گروه بین الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که لزوما مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.

منبع: واشنگتن پست
نویسنده: جوبی ورِک، روزنامه نگار آمریکایی در حوزه‌های خاورمیانه، دیپلماسی و امنیت ملی
مترجم: حمید رضا بابایی

در ماه مارس گذشته یک شرکت تولید کننده سلاح در روسیه، هیاتی از ایران را برای گشت و گذار ویژه در کاخانجات تولید تسلیحاتی خود به منظور خرید سلاح، به روسیه دعوت کرد. از این هیات ۱۷ نفره در ضیافت‌های ناهار و برنامه‌های فرهنگی پذیرایی شد و در روز آخر سفر، این عده از کارخانه‌ای بازدید کردند که دست یابی به تولیدات آن از مدت‌ها قبل آرزوی تهران بود: سیستم‌های پیشرفته دفاع هوایی برای سرنگون کردن هواپیما‌های دشمن.

کارخانه NPP Start در شهر یکاترینبورگ، به خاطر حمایت از روسیه در جنگ اوکراین، تحت تحریم‌های آمریکا است. در میان تولیدات این کارخانه، پرتاب‌گر‌های متحرک و سایر قطعات موشک‌های ضدهوایی هستند، از جمله سیستم دفاع هوایی S-۴۰۰ که به گفته تحلیل‌گران نظامی قادرند جنگنده‌های رادارگریز اسرائیلی و آمریکایی را در ارتفاع کم رهیابی و نابود کنند.

بر اساس اسناد فاش شده از منابع روسی، سفر این هیات ایرانی نمونه‌ای است از همکاری‌های دوجانبه که نشان داد روسیه در عرصه "تولیدات فنی و علمی بالقوه خود، از چه توانمندی‌هایی" برای ارائه به ایران، برخوردار است. این سند بخشی از ای‌میل‌های منابع ایرانی است که یک گروه هکر در فوریه گذشته سرقت و در فضای مجازی منتشر کرد.

این که آیا در پایان این سفر، خرید مستقیم تسلیحاتی صورت گرفت یا خیر، نامشخص است. اما سفر این هیات نمونه‌ای است از آن‌چه که تحلیل‌گران اطلاعاتی، مشارکت رو به گسترش راهبردی میان مسکو و تهران در دو سال گذشته - آغاز تهاجم همه جانبه روسیه به اوکراین- می‌خوانند. رهبران اسرائیلی، ائتلاف روسیه و ایران را عامل احتمالی مهم در حملات نظامی اخیر ایران به اسرائیل ارزیابی می‌کنند. در این حملات از صد‌ها پهپاد و موشک استفاده شد.

ایران در سال ۲۰۲۲ موافقت کرد صد‌ها فروند پهپاد و موشک را برای استفاده در جنگ علیه اوکراین، در اختیار روسیه قرار دهد و به این ترتیب فصلی جدید و خطرناک از روابط خود را با مسکو آغاز کرد. این سطح از روابط، زمینه را برای گسترش حجم توافقات میان تهران و مسکو فراهم کرده از جمله این که روسیه قول داده است جت‌های پیشرفته جنگی و فناوری دفاع هوایی در اختیار متحد خود قرار دهد؛ دارایی‌هایی ارزشمند که به گفته مقامات و کارشناسان تسلیحاتی در آمریکا، اروپا و خاورمیانه، به تهران کمک خواهد کرد تا در مقابل حملات اسرائیل یا آمریکا در آینده، مواضع دفاعی خود را مستحکم‌تر کند. این مقامات، مانند بسیاری دیگر از منابع که در این زمینه مصاحبه شده‌اند، به شرط فاش نشدن نام، صحبت کرده‌اند.

مشخص نیست چه تعداد از این سیستم‌ها در اختیار ایران قرار داده و در این کشور مستقر شده‌اند، اما به گفته مقامات و کارشناسان، فناوری روسیه می‌تواند ایران را به دشمنی بسیار مقتدرتر تبدیل کند که از توانایی پیشرفته برای سرنگون کردن جنگنده‌ها و موشک‌ها برخوردار خواهد بود.

این معملات تسلیحاتی که برخی جزییات آن پیشتر اعلام نشده، بخشی از تعاملات گسترده‌تر میان دو کشور است. مقامات اطلاعاتی و کارشناسان می‌گویند، تولید مشترک پهباد‌های نظامی در خاک روسیه، به اشتراک گذاشتن فناوری ضد تداخل و ارزیابی سریع میدانی از سلاح‌های مستقر شده علیه نیرو‌های ناتو در اوکراین، بخش‌های دیگر از این همکاری‌های دوجانبه است.

به گفته آنها، این همکاری‌ها برای هر دو کشور منافع اساسی به همراه داشته و از طرفی ایران را از متحد معمولی به شریک راهبردی روسیه تبدیل کرده است.

هانا ناتِی، مدیر برنامه منع گسترش تسلیحات غیرمتعارف اوراسیا در مرکز مطالعاتی جیمز مارتین در واشنگتن می‌گوید، "روابط دو کشور دیگر از سیستم دوجانبه ضعیف-قوی پیروی نمی‌کند که در آن اهرم فشار کاملا در اختیار روسیه باشد. ایرانی‌ها از این تغییرات در حال کسب منافع هستند. ماهیت این روابط از این که صرفا چیزی به دست آید، فراتر رفته، و مساله انتقال فناوری است، این دستاوردی ملموس به حساب می‌آید."

مقامات اطلاعاتی می‌گویند روسیه در حال "پیش بردن" توافقاتی است که مذاکرات آن در خفا برگزار شده بود. بر اساس این توافقات، روسیه Su-۳۵ در اختیار ایران قرار می‌دهد، یکی از پیشرفته‌ترین جنگنده بمب‌افکن‌های روسی که توانایی نیروی هوایی ایران را به صورت بالقوه افزایش خواهد داد. این نیرو هم‌اکنون عمدتا به جنگنده‌های بازسازی شده ساخت آمریکا و شوروی متکی است که تاریخ تولید آن به سال ۱۹۷۹ بازمی‌گردد. به گفته مقامات، روسیه همچنین قول داده است در عرصه ماهواره‌های جاسوسی و همچنین تولید موشک برای پرتاب ماهواره‌های بیشتر به فضا، به ایران کمک فنی خواهد کرد.

هنوز مشخص نیست که آیا جنگنده‌های سوخو تحویل ایران شده است یا خیر. اما به گفته یک مقام آمریکایی و همچنین یک منبع رسمی مطلع اطلاعاتی در خاورمیانه، شاید مساله پرداخت مالی از جانب ایران، انتقال جنگنده‌ها را به تاخیر انداخته باشد.

در بحث دفاعی، ایران از مدت‌ها قبل به منظور حفاظت از تاسیسات اتمی و نظامی خود در برابر حملات احتمالی آمریکا یا اسرائیل، به دنبال دریافت سیستم‌های ضد موشکی پیشرفته روسی بوده است. در سال ۲۰۰۷، تهران برای خرید سیستم دفاع هوایی S-۳۰۰ با روسیه به توافق رسید، اما مسکو، به دنبال فشار آمریکا و قدرت‌های اروپایی، تحویل این سیستم را به تاخیر انداخت. این تحریم‌های خودخوانده در سال ۲۰۱۶ به پایان رسید و سیستم‌های S-۳۰۰ ایرانی در سال ۲۰۱۹ عملیاتی شد.

از آن زمان تاکنون ایران به دنبال خرید سیستم S-۴۰۰ بوده است، سلاحی پیشرفته‌تر از نسخه قبل. گرچه هنوز کسی نمی‌داند که آیا مسکو برای فروش S-۴۰۰ به ایران اقدامی انجام داده است یا خیر.

برخی نسخه‌های S-۴۰۰ از تجهیزاتی برخوردارند که از پسِ فناوری رادارگریز برمی‌آیند. از این فناوری اکنون در هواپیما‌های پیشرفته استفاده می‌شود. روسیه برای حفاظت از پایگاه‌های خود در سوریه، سیستم‌های S-۴۰۰ را در این کشور مستقر کرده است، تجهیزاتی که برای هواپیما‌های نظامی آمریکا و اسرائیل تهدیدی مرگ‌بار محسوب می‌شوند، زیرا این پرنده‌ها هر از گاه در آسمان سوریه به پرواز درمی‌آیند.

در حمله هوایی اسرائیل به کنسول‌گری ایران در دمشق در اول آوریل هفت نیروی نظامی از جمله دو ژنرال شهید شدند. این حمله سبب شد ایران در چند روز گذشته، اسرائیل را هدف حملات موشکی و پهپادی خود قرار دهد.

ژنرال هرزی هالِوی رئیس ستاد ارتش اسرائیل روز دوشنبه مدعی شد، حملات ایران "با پاسخ همراه خواهد بود."

کِن کَسپوگلو عضر ارشد موسسه هودسون - اندیشکده مستقر در واشنگتن - می‌گوید، اگر موشک‌های ضد جنگنده روسی و سیستم‌های رادارگریز، تحویل ایران شوند و از آن‌ها برای محفاظت از پایگاه‌های زیرزمینی حفر شده در کوه‌های پُر از صخره استفاده شود، در این صورت قطعا فضای هوایی ایران "به مکانی خطرناک‌تر" تبدیل خواهد شد.

کَسپوگلو با اشاره به آن چه که تلاش ایران برای دست یابی به سلاح‌های اتمی نامید، ادعا کرد، "در شرایطی که رژیم ایران به سرعت و بدون هیچ نظارتی به سمت تولید بمب پیش می‌رود، این مساله بسیار مهم خواهد بود. هر گونه درگیری (با اسرائیل) در فضای ایران رخ خواهد داد، و تهران از مزیت نبرد در زمینِ خود بهره خواهد برد."

به گفته مقامات اطلاعاتی، مسکو نیز از این تعامل سود می‌‎برد. دو مقام اطلاعاتی مطلع از جزییات، گفته‌اند علاوه بر هزاران پهپادی که از ایران به دست آمده، روسیه سال گذشته توافق کرد حدود دو میلیارد دلار کالا‌های نظامی اضافی هم خریداری کند. سیستم‌های دفاع ضد پهپاد که به اولویت ژنرال‌های روسی در اوکراین تبدیل شده، از جمله این اقلام است.

ایران از سوی دیگر توافق کرده است تا موشک‌های سطح به سطح به روسیه بفروشد تا در جنگ اوکراین از آن‌ها استفاده شود. ارزیابی جدید اطلاعاتی حاکی است انتقال این موشک‌ها به روسیه، به زودی آغاز خواهد شد. به گفته مقامات، سازمان‌های جاسوسی هنوز هیچ سندی مشاهده نکرده‌اند که نشان دهد این موشک‌ها به روسیه منتقل شده باشند.

در همین حال مقامات اطلاعاتی می‌گویند، تولید پهپاد‌های جنگی، به سرمایه گذاری مشترک میان دو کشور تبدیل شده است. اقدام ایران در انتقال پهپاد به روسیه، ابتدا تلاشی بود از جانب ایران برای آن که در جنگ روسیه با اوکراین، گشایشی برای متحد تهران حاصل شد. روسیه که در ابتدای جنگ، پهپاد‌های جدید در اختیار داشت، به تدریج استفاده از دو نوع پهپاد ایرانی شاهد را در پاییز سال ۲۰۲۲ آغاز کرد: پهپاد‌های دوربرد شاهد ۱۳۱ و ۱۳۶.

تا نیمه تابستان سال ۲۰۲۳، روسیه تولید پهپاد مدل ایرانی شاهد-۱۳۶ را در داخل این کشور آغاز کرد. تولید این پهپاد‌ها درکارخانه‌ای در شهر آلابوگا در منطقه تاتارستان روسیه و در ۵۰۰ کیلومتری شرق مسکو، شروع شد.

واشنگتن پست پارسال به اسنادی در داخل روسیه دست یافت که نشان می‌دهد قرار بود تا تابستان ۲۰۲۵ حدود ۶ هزار از این پهپاد‌ها در روسیه تولید و در جنگ روسیه با اوکراین از آن‌ها استفاده شود. از این سلاح‌های همچنین قرار بود در حملات روسیه به کارخانجات تولید برق و سایر زیرساخت‌های حیاتی، استفاده شود.

اوکراین که از تولید این پهپاد‌ها در روسیه نگران بود، در ۲ آوریل به مجتمع آلابوگا حمله پهپادی کرد.

به گفته مقامات اطلاعاتی و همچنین بر اساس اسناد فاش شده، تهران و مسکو اخیرا نیز همکاری مشترک خود را برای تولید انواع جدید از وسایل پرنده بدون سرنشین، UAV، آغاز کرده‌اند.‌ ای میل‌های باارزش به دست آمده از منابع ایرانی و روسی، همراه با سوابق فاش شده از جانب گروه هکری "شبکه پرانا" ظاهرا اوایل امسال از یک سرور ایرانی مرتبط با سپاه به سرقت رفته است.

در میان اسناد به دست آمده، جزییات سفر هیات‌های ایرانی و روسی به تاسیسات تولید تسلیحات در هر دو کشور دیده می‌شود. دیدار هیات‌های ایرانی از کارخانه NPP Start در یک "برنامه" روسی تشریح شده که بر اساس آن هیات‌ها باید از تاسیسات دفاعی در پنج شهر روسیه بازدید کرده باشند. این سند را مقامات سازمان Technodinamika JSC که گرداننده کارخانه NPP Start است و همچنین وزارت دفاع روسیه امضا کرده‌اند.

واشگنتن پست نمی‌تواند صحت و سقم این اسناد را تایید کند، اما دو مقام دولت بایدن می‌گویند سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا اسناد فاش شده را به دقت بررسی کرده و در صحت آن‌ها تردید ندارند. نه ایران و نه روسیه هیچ یک به این مساله واکنش علنی نشان نداده‌اند.

مدارک زیادی نیز به سفر هیاتی متشکل از مهندسان روسی به ایران در آوریل ۲۰۲۳ اشاره می‌کند. هیات روسی در این سفر بر عملکرد یک پهپاد با موتور جت و نیز خط تولید UAV موسوم به قاتل شکارچی نظارت کرد. این UAV‌ها برای نابود کردن پهپاد‌های دشمن طراحی شده‌اند. ظاهرا هر دو مورد، مهندسان روسی را تحت تاثیر قرار داده است.

اشکال مختلف پهپاد با قدرت جت، به نام‌های MS-۲۳۷، شاهد-۲۳۸، شاهد-۲۳۶ از سرعت ۴۰۰ مایل در ساعت برخوردار بودند، تقریبا سه برابر پهپاد‌های قبلی ایران. تهران در نوامبر گذشته از نوع جدیدی از پهپاد خود در نمایشگاه تجهیزات هوایی رونمایی کرد.

گزارش فاش شده از منابع روسی حاکی است، در آن برنامه، پهپاد با موتور جت موسوم به "قایق موتوری"، با "موافقیت به پروازدرآمد، ماموریت خود را انجام داد و با چترنجات به زمین نشست... با توجه به سرعت پهپاد، آن قایق موتوری اساسا یک موشک کروز است. "‌ای میل‌های فاش شده نشان می‌دهد به دنبال برنامه نمایش عملکرد پهپاد، توافقی میان دو کشور حاصل شد تا بیش از ۶۰۰ پهپاد ایرانی با موتور جت در اختیار روسیه قرار گیرد. اکثر این پهپاد‌ها قرار بود با کمک ایران و قطعات یدکی ایرانی، در خاک روسیه تولید شود. در این اسناد همچنین به مذاکرات طولانی در خصوص نحوه پرداخت هزینه‌های این پهپاد‌ها هم اشاره شده است. قرار بود این هزینه‌ها دست کم در قالب دو قسط به ارزش تقریبی ۱۴۰ میلیون دلار و به صورت شمش طلا پرداخت شود.

در ماه ژانویه بلاگر‌های اوکراینی تصاویر لاشه‌های دو پهپاد موتور جتی را که بسیار شبیه MS-۲۳۷ بود، منتشر کردند. بر اساس گزارش‌ها، این پهپاد ظاهرا در منطقه‌ای در مرکز اوکراین سقوط کرده بود. مشخص نیست که در حمله اخیر ایران به اسرائیل، از این پهپاد‌ها استفاده شده است یا خیر.

فابیان هینز، تحلیل‌گر امور دفاعی و کارشناس سیستم‌های موشکی و UAV از موسسه بین‌الملل مطالعات استراتژیک - اندیشکده مستقر در لندن – می‌گوید، "این پهپاد سریع‌تر است، یعنی رهیابی آن هم دشوارتر است. احتمالا پرهزینه‌تر هم است، زیرا تولید این موتور جت دشوار است."

تولید مشترک این پهپادها، منافع زیادی برای ایران دارد، از جمله آن که می‌توان عملکرد آن‌ها را در میدان جنگ اوکراین ارزیابی کرد. دیوید آلبرایت، کارشناس سیستم‌های تسلیحاتی ایرانی و مدیر موسسه علوم و امنیت بین‌الملل مستقر در واشنگتن، خاطرنشان کرده است اسناد فاش شده نشان می‌دهد مهندسان روسی در حال بهبود طراحی پهپاد‌های ایرانی هستند.

وی گفت، "مشکلات و ایرادات طراحی، شناسایی و رفع شد؛ و ایران از آن نفع می‌برد."

به گفته آلبرایت، حتی اگر سیستم‌های ضد موشکی S-۴۰۰ روسیه تاکنون به ایران فروخته و در آنجا راه‌اندازی نشده باشند، به اشتراک گذاشتن اطلاعات طراحی و تخصص فنی به کار رفته، می‌تواند به آهستگی توانایی‌های ایران را تقویت کند بدون آن که علایم هشدار در غرب به گوش برسد.

وی می‌گوید، "اصلا شاید چیزی در این باره نشنویم."