به مناسبت هفتمین سال درگذشت آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی، دیدارنیوز میزبان غلامعلی رجایی مشاور او در سال‌های پایانی حیاتش بود.
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: غلامعلی رجایی استاد دانشگاه، مورخ و مشاور مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به بهانه هفتمین سالگرد درگذشت مرحوم هاشمی مهمان ما در استودیو دیدار بود و به پرسش‌های من اسفندیار عبداللهی پاسخ گفت.
ویدیوی گفت‌وگو با غلامعلی رجایی را اینجا، یوتیوب و آپارات دیدارنیوز ببنید
رجایی در بخش آغازین این گفت‌وگو ختم جنگ بین ایران و عراق را از شاهکار‌های هاشمی رفسنجانی معرفی کرد و اظهار کرد: «هاشمی به خود من گفت که امام خیلی سخت قانع می‌شد. ایشان نزد امام می‌روند و از فاجعه شیمیایی حلبچه می‌گوید. هاشمی به امام می‌گوید اگر اتفاقی که در حلبچه افتاد در اصفهان یا دیگر شهر‌های بزرگ ایران تکرار شود، چه کاری از ما ساخته است، ما شرایط ادامه جنگ را نداریم. مخصوصا که بعد از ساقط شدن هواپیمای مسافربری ایران در خلیج فارس توسط آمریکایی‌ها، آن‌ها وارد جنگ با ایران شده بودند».
وی با بیان اینکه هاشمی شخصیتی واقع‌گرا بود، یادآور شد: «روسیه به صدام "میگ" و "سوخو" می‌داد، فرانسه انواع تسلیحات به او می‌داد و در واقع تمامی کشور‌های قدرتمند نیاز‌های صدام را پوشش می‌دادند. هاشمی به امام گفت مسئولیت صلح را می‌پذیرم و آمادگی دارم من را محاکمه کنید. همین‌جا لازم است تاکید کنم، این موضوع که گفته بود من را اعدام کنید، صحیح نیست، گفت که محاکمه کنید».
رجایی درباره روحیات امام نیز گفت: «البته امام هم در موارد متعددی انعطاف به خرج دادند. مثلا پس از سقوط خرمشهر کسی حاضر نبود این خبر را به ایشان بگوید که نهایتا داماد امام گفت من می‌گویم. امام پس از شنیدن این خبر گفتند که جنگ است، گاهی آن‌ها می‌برند، گاهی هم ما پیروز می‌شویم».
مشاور هاشمی رفسنجانی خاطر نشان کرد: «هاشمی همیشه امید داشت. در زندان شاه که بود، با اینکه زیر حکم ابد و نزدیک اعدام بود، هر وقتی در سلول باز می‌شد می‌گفت من آزاد شدم. بر عکس یکی از هم بندی‌ها او که از علما هم بود، هر وقت در سلول باز می‌شد می‌گفت آمدند ما را ببرند برای اعدام.
وی با نقل قولی از محمد جواد ظریف افزود: «ظریف می‌گفت که هاشمی بازی باخته را به برد تبدیل می‌کرد، چون با واقعیات سر کار داشت. رابطه ایران با جهان اسلام را در نظر بگیریم و نسبت جمعیت اهل تسنن به تشیع را. هاشمی اهمیت تعامل، قرابت و همکاری با این بخش از جهان را متوجه می‌شد».
وی ادامه داد: هاشمی در مورد رابطه با آمریکا همواره اصرار داشت، هم در دوره امام و هم در دوره‌های دیگر استدلال‌هایی داشت که ارائه می‌کرد. یک منطق این بود که آن مقدار که شوروی (بعد روسیه شد) و کشور‌های اروپایی به ایران ضربه زده‌اند، آمریکا نزده، چرا با آن‌ها رابطه داریم با آمریکا نداشته باشیم؟»
رجایی ماجرای مک فارلین را برای ایران یک فرصت دانست و گفت: «آن فرصت را از دست دادیم. چون آمریکایی‌ها چراغ سبز نشان دادند که همکاری خود با ایران را ادامه دهند. آقای هاشمی، چون واقع گرا بود برای تامین تسلیحات فقط منافع ملی را در نظر داشت و به عنوان فرمانده جنگ معتقد بود باید هر طور شده اسلحه رزمندگان تهیه شود».
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب بیان کرد: هاشمی و امیرکبیر با هم شباهت‌هایی داشتند. هر دو با استبداد جنگیدند. هر دو آموزش عالی را نیاز اصلی کشور می‌دانستند».
وی درباره برجام گفت: «نقش هاشمی و مشورت‌هایی که دولت و وزارت خارجه در موضوع برجام از او می‌گرفتند، نتیجه داد. زمانی که دکتر ظریف وزارت خارجه را به جانشین خود تحویل داد، پمپئو و نتانیاهو با ذوق و شوق می‌گفتند که از شر او راحت شدیم. ما به راحتی سرمایه‌های خود را از دست می‌دهیم. تنها در مورد آقای ظریف نبود، در موارد و موضوعات زیادی سرمایه سوزی کردیم».
رجایی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به نسل‌های بعد از انقلاب پرداخت و اظهار کرد: چند نسل در این بازه زمانی شکل گرفت. یکی ما بودیم که انقلاب و جنگ را تجربه کردیم. نسل دوم فرزندان ما هستند که متولدین دهه‌های پنجاه و ۶۰ هستند که دوم خرداد ۷۶ را رقم زدند. نسل بعدی متولدین دهه هشتاد هستند که سر و کاری با این قصه‌ها ندارند. اگر رفراندومی گذاشته شود بیش از ۷۰ درصد از این نسل به حکومت دینی نه می‌گویند. قطعا نظر «نسل زد» جمهوری اسلامی و حکومت دینی نیست. عملکرد ما به حدی رسید که مردم برای مهاجرت و پناهندگی صف می‌بندند، حتی مهاجرت جنبه فرار پیدا کرده است».
این استاد تاریخ با تاکید بر اینکه باید با "نسل زد" با زبان خودش گفت‌وگو کرد، افزود: «برای گفت‌وگو با نسل زد نیاز به مترجم داریم. در روز زن به رویا حشمتی شلاق می‌زنند و من در جایی نوشتم این شلاق به پیکر ایرانیان غیرتمند بود. در تاریخ ایران این نمونه را نداشتیم. شاید در اطراف ما داعش در رقه سوریه و طالبان در افغانستان اینگونه عمل کرده باشند».
وی اضافه کرد: این چه سیستمی است که اینترنت را فیلتر می‌کنند، بعد خودشان بیایند و به مردم فیلتر شکن بفروشند. یا این همه پولی که در قالب ارز ترجیحی به جیب امثال چای دبش ریخته می‌شود و ممکن است بعد از فساد چای دبش، در آینده فساد در تجارت برنج را هم بشنویم. نسل جوان برایش سوال است که این چه سیستمی است که هر جا دست بگذاری فساد زا است».
رجایی در مورد نحوه بررسی صلاحیت‌ها گفت: «مگر قابل فهم است که یک سیستم وزیر اطلاعات سابق خود را برای خبرگان رد صلاحیت کند؟ این بی نظمی در تصمیم گیری را چگونه باید تحلیل کنیم که آقای محسن مهرعلیزاده را برای نمایندگی مجلس رد صلاحیت می‌کنید، اما برای ریاست جمهوری ۱۴۰۰ تایید و یا پزشکیان با سابقه وزارت و نمایندگی مجلس به گونه‌ای دیگر و همچنین فرزند شهید مطهری را رد می‌کنید. چرا به گونه‌ای عمل می‌کنید که رهبری مجبور شود به شما تذکر دهد؟».
این کارشناس مسائل ایران در این باره که نظام جمهوری اسلامی اصلاح پذیر است یا نه، عنوان کرد: «چگونه باید گفته شود که سیستم کارایی ندارد. معدل مهاجرت، تورم و کاهش ارزش پول ملی نشانه‌های مشخصی برای اثبات این مهم است که کارایی ندارد. با سقف و سهمیه‌ای که برای مجلس بسته شده رفتن امثال پزشکیان و دیگران به مجلس، اتفاقی را رقم نخواهد زد. به تعبیر گوینده فرانسوی، ما به سرعت داریم تمام می‌شویم. جمهوری اسلامی علاوه بر آینده خواری به گذشته خواری هم افتاده است و سرمایه‌های فرهنگی و سیاسی خود را نابود کرده است».
مشاور مرحوم هاشمی رفسنجانی درباره عدم حضور او در نماز جمعه بعد از آخرین خطبه سال ۸۸ اظهار کرد: «هاشمی خود سیاست گذار نماز جمعه بود. کسی نمی‌توانست به او بگوید که خطبه بخواند یا نخواند. بعد از حوادث سال ۸۸ خودش نخواست که امام جماعت باشد. دعوت می‌شد، ولی به چند دلیل نمی‌پذیرفت. یکی از دلایل این بود که نگران بود تندرو‌های خود سر، جو را به هم بزنند، حتی به خود من هم گفت حواستان را جمع کنید، شما هر جا برای سخنرانی بروید، یک عده همواره منتظرند که جلسه سخنرانی شما را به هم بزنند».
