دریاچه ارومیه مرد از بس که جان نداشت

دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: روزی که محمود احمدی‌نژاد در یکی از سفر‌های استانی خود به ارومیهT اجازه داد تا کشاورزان تا می‌توانند در اطراف دریاچه ارومیه چاه بزنند و بی رویه به کشاورزی روی بیاورند، مشخص بود که حاصل این بی تدبیری و آگاه نبودن به پیامد‌های این دستور، فاجعه به بار می‌آورد و هر چقدر در آن زمان متخصصان محیط زیست و کارشناسان آب فریاد زدند که این تصمیم دستاوردی جز خشک شدن دریاچه ارومیه را ندارد، کسی گوش نکرد و شد همین چیزی که این روز‌ها شاهد آن هستید.

زمانی بحران دریاچه ارومیه خودش را نشان داد که پدیده خشکسالی و کم‌بارشی در کشور هم بر وخیم شدن حال این دریاچه تاثیر جدی گذاشت، زیرا کسانی که مدعی بودند - در سال‌های گذشته - می‌توانند حیات به خطر افتاده این دریاچه را در یک زمان مشخص بهبود ببخشند به این فکر نکرده بودند که تغییرات اقلیمی و شرایط آب و هوایی خود تهدید مهمی برای بقای دریاچه است.

وضعیت دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر بهانه خوبی برای سودجویان شد تا بتوانند از این مجال سود خوبی به جیب بزنند و کشیدن پای ژاپنی‌ها برای احیای دریاچه حاصلی جز تصویری که این روز‌ها از وضعیت این دریاچه می‌بینید، نداشت.

علیرغم هشدار‌های کارشناسان محیط زیست و نقد‌های پیگیرانه آن‌ها و بیان اینکه صرف هزینه‌های میلیارد دلاری مشکل دریاچه را حل نمی‌کند، اما مسئولان احیای دریاچه ارومیه که با راه اندازی ستاد احیای دریاچه تصور کردند می‌توانند کار بزرگی انجام دهند نه تنها از پول‌های بیت المال در این ستاد بهره جستند بلکه پای سرمایه گذاران خارجی (ژاپنی‌ها) را به این ماجرا باز کردند.

هفتم تیر ۱۴۰۱، کازوتوشی آیکاوا سفیر ژاپن در ایران در دیدار با استاندار آذربایجان غربی گفته بود سرمایه گذاری ژاپن در توسعه کشاورزی پایدار حوضه دریاچه ارومیه موفقیت آمیز بوده است، این برنامه ویژه در راستای کشاورزی پایدار و مصرف بهینه آب موفق بوده و در حال حاضر به مرحله ایجاد بازار برای عرضه محصولات تولیدی رسیده‌ایم.

او با اشاره اینکه برای کمک به احیای دریاچه ارومیه ۱۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، تاکید کرده بود که طبق گفته خود کشاورزان، در قالب این طرح با مصرف آب و نهاده‌های کمتر، محصول بهتری تولید و سود بیشتری نیز داشته‌اند.

از آن تاریخ تا امروز بیش از یک سال و نیم می‌گذرد و نتیجه سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیون دلاری و خوشحالی کشاورزان نه تنها هیچ جانی به دریاچه ارومیه نداد بلکه این روز‌ها تن رنجور و خشک او با رفت و آمد ماشین‌هایی که نمک آن را برداشت می‌کنند زخمی و زخمی‌تر می‌شود.

از سوی دیگر نهم دی ماه، تراب محمدی، معاون سیاسی و اجتماعی استاندار آذربایجان شرقی با بیان اینکه باید با مردم شفاف باشیم، گفته بود: کارشناسان حوزه آب باید به صورت علمی بر روی دریاچه ارومیه و پروژه‌های احیای آن کار کنند تا پس از اجرای آن‌ها، که هزاران میلیارد هزینه می‌شود، شاهد بهبود وضعیت دریاچه باشیم.

گویا معاون سیاسی و اجتماعی استاندار نمی‌داند که این تحقیقات علمی بی‌شک باید توسط کارشناسان حوزه آب انجام شود، اما کسانی که از مدت‌ها قبل برای بهره مندی از مزایای این پروژه میلیون دلاری کیسه‌های بزرگی دوخته بودند این مجال را به کارشناسان حوزه آب ندادند که زمینه آسیب‌ها را شناسایی و برای آن راه حلی پیدا کنند.

فیلم و عکس‌هایی که این روز‌ها از وضعیت دریاچه ارومیه در فضای مجازی و سایت‌های خبری دست به دست می‌شود نشان می‌دهد مرگ قطعی این دریاچه رقم خورده است، اما جالب است بدانید که شهریورماه امسال سخنگوی صنعت آب مدعی شده بود: "دریاچه ارومیه خشک نشده و شایعاتی که در خصوص خشک شدن کامل دریاچه ارومیه منتشر شده، صحت ندارد و هم‌اکنون حجم این دریاچه به یک میلیارد و ۳۶۰ میلیون مترمکعب رسیده در حالی که در سال ۱۳۹۴ این عدد یک میلیارد مترمکعب بوده و ارتفاع آب حدود ۹سانتی‌متر بیشتر از سال ۱۳۹۴ و وضعیت دریاچه ارومیه از سال ۱۳۹۴ بهتر است چنان‌که در مهرماه سال ۱۳۹۴ تراز دریاچه ارومیه ۱۲۷۰.۰۴ بود، اما اکنون این عدد به ۱۲۷۰.۱۸ رسیده که این نشان‌دهنده افزایش تراز دریاچه ارومیه است. مساحت دریاچه ارومیه هزار کیلومتر است در حالی که این عدد در سال ۱۳۹۴ حدود ۷۰۰ کیلومتر بوده است."

اگرچه بررسی‌های دقیق کارشناسی با اجماع محققین حوزه‌های مختلف دانش بر این باور بودند که تحقق احیای دریاچه ارومیه در یک بازه زمانی ۱۰ ساله امکان‌پذیر است، لیکن به دلیل نبود امکان تامین کامل و به موقع اعتبارات دولتی جهت پروژه‌های مورد نیاز از یک سو و نارسایی‌های ساختاری در دستگاه‌های مجری به‌طور اخص وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست از سوی دیگر تنها می‌توان یک تصویر را از دریاچه ارومیه به خاطر سپرد؛ بستری خشک و نمک زار که حالا نمک آن را هم به غارت می‌برند.