نقش برجسته کنار صندل از بین رفته است

دیدارنیوز: سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی کُنارصندل با اشاره به وضعیت این محوطه باستانی گفت: وضعیت سایت کنار صندل بسیار وخیم است و نقش برجسته کنار صندل، به طور کامل از بین رفته است.

کاوش‌های باستان‌شناسی کُنارصندل جیرفت به سرپرستی سید منصور سیدسجادی پس از ۱۷ سال وقفه با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی آغاز شده است.

با این وجود سجادی با تاکید بر اینکه وضعیت سایت کنار صندل بسیار وخیم است، گفت: طی سال‌هایی که این محوطه به حال خود رها شده بود، صدمات جبران ناپذیری به آن وارد شده، برای مثال، پیکره نقش برجسته بسیار زیبایی که در این محوطه کشف شده بود، کامل از بین رفته است و دیگر نمی‌توان کاری برای آن انجام داد. به این محوطه بیش از ۱۶ سال رسیدگی نشده و مرمتی در آن انجام نگرفته. هرچند آثار به طور مستقیم در معرض باد و باران نبودند و روی آن کشیده شده بود، اما آنچه روی آثار کشیده شده بود، فنی و تخصصی نبود و نتوانسته این اثر نقش برجسته را در مقابل عوامل طبیعی به طور کامل حفظ کند. ضمن آنکه محوطه به رسیدگی نیاز داشت که صورت نگرفته. از این رو نقش برجسته به طور کامل از بین رفته است.

او ادامه داد: با توجه به وضعیتی که در این محوطه شاهد هستیم، ترجیح این است که امسال بیشتر به کار نجات‌بخشی سایت بپردازیم. به این معنا که بخش‌های تخریب شده و فرسوده را حفاظت و مرمت کنیم. درواقع ۷۵ درصد کار ما در کنار صندل به حفاظت اختصاص یافته نه کاوش. چراکه اگر این سایت حفاظت نشود و بخش‌های تخریب شده درست نشود، حفاری کار درستی نخواهد بود. پس از کاوش‌های سال‌های ۱۳۸۰ و ۱۳۸۶، تمام کشور به اهمیت تپه‌های کُنارصندل پی برد، اما وقفه بوجود آمده در کاوش‌ها موجب تخریب قسمتی‌هایی از تپه‌ها و همچنین اشیاء تاریخی بدست آمده شد که در این عملیات جدید مهم‌ترین برنامه نجات‌بخشی و حفظ آثار بدست آمده متعلق به این تپه‌ها است.

این باستان‌شناس در پاسخ به این سئوال که به جز تخریب کامل نقش برجسته چه بخش‌های دیگری از محوطه تخریب شده‌اند و آیا شاهد انجام حفاری‌های غیر مجاز در محوطه بوده‌ایم یا خیر، گفت: خیر حفاری غیر مجاز نداریم. یگان حفاظت و مراقبین به بهترین وجه کار خود را انجام داده‌اند و حفاری غیر مجاز نداشتیم. فرسودگی و تخریب‌ها به دلیل شرایط طبیعی بوده چراکه آثار محوطه از خشت و گل هستند و ۱۶ سال در معرض باد و باران و…قرار داشتند و دچار فرسایش و ریختگی شده‌اند. سعی ما آن است که این بخش‌ها را بازسازی و مرمت کنیم. اگر به این بخش‌ها رسیدگی نشود، این بخش‌ها نیز مانند نقش برجسته‌ای که به آن اشاره داشتیم تخریب می‌شوند.

سیدسجادی تاکید کرد: تعداد بخش‌های معماری کنار صندل که در معرض عوامل طبیعی هستند و دچار تخریب شده‌اند زیاد است و نمی‌دانیم که آیا امسال می‌توانیم به همه آن‌ها رسیدگی کنیم یا خیر، اما بخش‌ها را در درجه اهمیت‌های متفاوت قرار دادیم و بخش‌هایی که مهم‌تر هستند و درجه صدمات بیشتری دارند را در اولویت قرار دادیم. بخش‌های مسکونی شهر شامل این مهم می‌شوند. البته بخش‌هایی هم هستند که آقای مجیدزاده به عنوان بخش اداری معرفی کرده‌اند و اتاق‌ها و دیوار‌ها و کف آن‌ها تخریب شده و نیازمند تعمیر است. بخش گورستان که سال‌ها پیش غارت شده و دیگر نمی‌توان کار خاصی برای آن انجام داد و کار در آن بخش هم بی‌فایده است چراکه تنها چند گودال از فعالیت‌های قاچاقچیان و دلالان عتیقه باقی مانده؛ لذا تمام کوشش ما در بازسازی، حفاظت و مرمت بخش‌های مسکونی، صنعتی و اداری خواهد بود.

سرپست کاوش‌های باستان‌شناسی کُنارصندل با اشاره به آنکه ۲۵ درصد از اعتبارات به کاوش‌های باستان‌شناسی اختصاص خواهد یافت، اذعان داشت: کاوش چند گمانه بسیار کوچک آزمایشی در چند بخش خواهیم زد تا ببینیم وضعیت محوطه و لایه‌های فرهنگی چگونه است. اگر اعتبارات بیشتری تخصیص یابد در سال آینده دست به کاوش‌های گسترده‌تر خواهیم زد.

او ادامه داد: درحال حاضر گمانه‌ای کوچک در بخش کنارصندل شمالی در روی یکی از دیوار‌های سکوی دوم زدیم. در این محوطه دو سکوی خشتی بزرگ وجود دارد که سالم هستند و از دست حفاران جان سالم به در برده‌اند. از ظواهر امر می‌توان گفت این بخش تخریب نشده و آنچه وجود دارد از هزاره‌های قبل است. از کاوش این بخش می‌خواهیم به این نتیجه برسیم که کاربری این سکو چه بوده. صرف وجود یک سکو چه معنایی دارد؟ آیا تاسیساتی روی آن وجود داشته که از بین رفته یا آنکه اشتباه می‌کنیم و سکو نیست و ممکن است یک دیوار قطور باشد؟ ما به دنبال پاسخ این سئوالات هستیم. همچنین قصد داریم گاهنگاری این سکو را بدست آوریم و کاربری آن را متوجه شویم. احتمالا ترانشه‌های دیگری نیز در روز‌های آینده خواهیم زد.

سید منصور سیدسجادی از باستان‌شناسانی است که پیشتر کاوش در محوطه باستانی شهر سوخته واقع در سیستان را برعهده داشته و از او به عنوان ناجی شهر سوخته نام برده می‌شود. کاوش‌های چندین‌ساله سیدسجادی و تلاش‌های او منجر به ثبت جهانی این محوطه باستانی شد از این رو او در پاسخ به این سئوال که با توجه به تجربه‌ای که دارد آیا می‌توان آینده‌ای مانند شهر سوخته برای کنار صندل هم در افق دید در نظر گرفت، گفت: همه چیز را می‌توان در نظر گرفت، اما شرایط هم باید فراهم شود. بیش از ۳۰ سال در شهر سوخته با تیمی بزرگ و مجهز کار کردیم. هرچند گاهی در حوزه بودجه و مسائل مالی مشکل هم داشتیم، اما شرایط برای انجام کار فراهم بود. اکنون در کنار صندل در گام‌های اولیه هستیم. محوطه شرایط لازم را دارد، اما باید بروز کند. باید بتوانیم از نظر اعتباری و امکانات شرایط را فراهم کنیم. شهر سوخته نیز خیلی زمان برد تا بتوانیم به نتیجه برسیم. درخصوص کنار صندل نیز باید شرایط فراهم شود. امیدوارم در ۳ فصل آینده بتوانیم شرایط را فراهم کنیم.

او ادامه داد: پروسه ثبت جهانی آثار زمان بر و طولانی است و نیاز است تا کار‌ها را پیش ببریم و معیار‌های ثبت جهانی را نشان دهیم که نیازمند کاری بسیار وسیع است. باید کارشناس در زمینه‌های مختلف داشته باشیم و انتشارات کامل باشد و پژوهش‌ها به گونه‌ای باشد که بتوانیم از دلایل ثبت جهانی دفاع کنیم. کنار صندل تغییرات عمیقی را درباره منشا شکل گیری تمدن‌های دوران شهرنشینی دارد. همچنین باید تاثیرات این سایت را بر روی سایت‌های اطراف و دورتر حتا بر روی شیخ نشینان عرب و عراق و عربستان صعودی و… نشان دهیم.