پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، رجب طیب اردوغان با معرفی کابینه جدید رسما وارد دور تازه مسئولیت چند ساله خود شد و حالا معرفی وزیر امور خارج او مورد توجه جهان قرار گرفته است.
دیدارنیوز ـ رضا قنبری*: «جعبه اسرار من... جعبه اسرار ترکیه... جعبه اسرار آینده کشور...» این‌ها توصیفات رجب طیب اردوغان از هاکان فیدان است یعنی رئیس امنیت ملی دیروز و وزیر خارجه امروز کشور ترکیه. نشانه‌ای از اعتماد عمیق رئیس جمهور به او و البته ماموریت‌های مهم وزرات خارجه که اردوغان را مجاب به آشکار کردن جعبه اسرار کشور در برابر دوربین‌ها کرده است. اما هاکان فیدان کیست و وزرات خارجه ترکیه در دوران او چه سیاست‌های را در پیش خواهد گرفت؟
- فیدان در آنکارا به دنیا آمد و در ۱۸ سالگی وارد نیرو‌های مسلح شد. در دانشگاه مدیریت، علوم سیاسی خواند و پایان نامه دکترایش با عنوان "دیپلماسی در عصر اطلاعات" نشانه‌ای از برنامه‌هایش برای آینده بود. با به قدرت رسیدن آک پارتی از ارتش جدا شد و به "تیکا" پیوست، سازمانی که در زمینه کمک‌های آموزشی- فرهنگی ترکیه در بالکان، شمال آفریقا و آسیای مرکزی فعالیت می‌کند. سپس در سال ۲۰۰۸ به سازمان انرژی اتمی رفت و در پرونده اتمی ایران نقش فعال و مثبتی ارائه کرد، آن گونه که ایهود باراک نخست وزیر اسراییل بار‌ها از همکاری نماینده ترکیه با کارشناس‌های ایرانی گلایه کرده بود. فیدان در سال ۲۰۰۹ بعنوان جوان‌ترین رئیس سازمان امنیت ملی ترکیه انتخاب شد و تا همین هفته پیش مسئولیت یکی از مرموز‌ترین سازمان‌های امنیتی خاورمیانه را برعهده داشت.
- این نخستین بار نیست که نام فیدان به عنوان وزیر امور خارجه مطرح می‌شود. سال ۲۰۱۵ احمد داوود اوغلو نخست وزیر وقت، قصد داشت او را مسئول سیاست خارجه ترکیه کند؛ تصمیمی که البته با مخالفت ادوغان وتو شد. اردوغان در جلسه خصوصی به داوود اوغلو و فیدان تذکر داده بود که ریس «میت» جای نخواهد رفت! زیرا امنیت کشور برهمه چیز مقدم است. اما ظاهرا اولویت‌های رئیس جمهور تغییر کرده است. اردوغان پس از کودتای ۲۰۱۶ بخش بزرگی از مرتبطان فتح الله گولن را از ارتش و قوه قضاییه اخراج کرد و در مبارزه با مخالفان مسلحش در شمال عراق و سوریه موفقیت‌های خوبی به دست آورد؛ بنابراین با سپردن «میت» به دیگر معتمد خود ابراهیم کالین، فیدان را برای نقد کردن قدرت نظامی/امنیتی ترکیه از میدان به دیپلماسی آورده است.
- فیدان دست راست اردوغان در مذاکرات خارجی است و معمولا در همه دیدار‌های دیپلماتیک اردوغان حاضر است چه آنکه در سال ۲۰۱۳ تنها چند ساعت قبل از دیدار اردوغان با آیت الله خامنه‌ای در تهران یک پرواز اختصاصی از آنکارا او را به این جلسه مهم رساند. سیاستمداری اصالتا "کرد" که نامش با مذاکرات پنهانی دولت با پ ک ک در سال‌های ۲۰۰۹-۲۰۱۰ رسانه‌ای شد و اتفاقا بعد‌ها به دلیل همین پنهان کاری به دادگاه فرا خوانده شد. فیدان در یک دهه اخیر مسئول آزاد‌سازی گروگان‌های ترکیه در موصل، مذاکرات صلح غزه در قاهره، دیدار‌های گروه‌های درگیر در لیبی و بازسازی روابط ترکیه با کشور‌های عربستان، امارات و مصر بوده و در ماه‌های اخیر مدیریت مذاکرات صلح با دولت اسد برای بازگشت پناهندگان را برعهده داشت.
- حضور هاکان فیدان در راس وزرات خارجه قطعا مهمترین تغییر در دولت آینده ترکیه است که خبر از برنامه‌های تازه اردوغان برای گسترش روابط با کشور‌های حوزه خلیج فارس و شمال آفریقا، توافق‌های/ امنیتی نظامی با همسایگان و چرخش بیشتر ترکیه به سمت شرق است. دولتمردی که در ۱۴ سال حضور در میت به وسیله هزاران نیروی میدانی خود، اطلاعات فراوانی از شرق خزر تا شمال آفریقا جمع آوری کرده و حتما از این دست پر، در میز مذاکرات دیپلماتیک به نفع ترکیه سود خواهد برد. تلفیقی از میدان و دیپلماسی که به جای آنکه انرژی وزرات خارجه و نیرو‌های امنیتی را در برابر هم خنثی کند و به دعوا‌های بی‌حاصل رسانه‌ای هواداران دو طرف در داخل کشور دامن بزند، همه ظرفیت ترکیه را برای بهبود امور مملکت به کار می‌گیرد.
چهره‌ای امنیتی که حالا از پس پرده بیرون آمده تا در قامت دیپلماتی قابل و پرتوان، نفوذ ترکیه در منطقه را افزایش دهد و شاید هم پروژه عدالت توسعه پس از ۲۰۲۸ را کلید بزند.
*روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه
