آزادی اسدی و واندکاستیل؛ گره کور رابطه تهران و بروکسل باز شد

دیدارنیوز: عصر جمعه نخست‌وزیر بلژیک و صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با انتشار تصاویری از رسیدن این دو تبعه ایران و بلژیک به کشورهای‌شان خبر دادند.

شهاب شهسواری در روزنامه اعتماد نوشت: روز جمعه اسدالله اسدی، دیپلمات پیشین ایران در اتریش، بعد از قریب به ۵ سال بازداشت و حبس در آلمان و بلژیک، از زندان آزاد شد و به ایران بازگشت. کمتر از یک ماه پیش، مسعود ستایشی، سخنگوی قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری با خبرنگاران از نهایی شدن توافقنامه انتقال محکومان بین ایران و بلژیک خبر داده و اظهار امیدواری کرده بود که با انجام تشریفات لازم، اسد‌الله اسدی، دبیر سوم سفارت ایران در اتریش که براساس اتهام‌های وارده از سوی بلژیک مبتنی بر تبانی برای بمب‌گذاری در تجمع گروهک تروریستی مجاهدین خلق بازداشت و زندانی شده بود، آزاد شود.

اسدالله اسدی که هنگام بازداشت در آلمان، دبیر سوم سفارت ایران در اتریش بود، در دادگاهی در بلژیک به ۲۰ سال زندان محکوم شده بود. در پرونده ادعایی بلژیک، مبنی بر «برنامه‌ریزی برای انفجار در گردهمایی [گروهک تروریستی]مجاهدین خلق» سه فرد ایرانی‌تبار تبعه بلژیک به نام‌های نسیمه نعامی، امیر سعدوی و مهرداد عرفانی به ترتیب به ۱۸، ۱۵ و ۱۷ سال زندان محکوم شده بودند که همچنان در حال گذراندن دوران محکومیت خود هستند. تابعیت بلژیکی این افراد سلب شده است و سرنوشت آن‌ها بعد از گذراندن دوران محکومیت مشخص نیست.

توافق انتقال محکومان میان تهران و بروکسل، تابستان سال گذشته امضا شد. بر اساس این دست از توافقنامه‌های قضایی دو کشور می‌توانند از یکدیگر درخواست کنند که یک زندانی تبعه خودشان را که در کشور مقابل محکوم و زندانی شده است به کشور بازگردانند تا این تبعه ادامه محکومیت خود را در زندان‌های کشور خودش بگذراند. همزمان با آزادی اسدالله اسدی در بلژیک، نخست‌وزیر بلژیک، الکساندر دی کرو هم اعلام کرد که الیور واندکاستله، شهروند بلژیکی که در ایران به اتهام جاسوسی محکوم شده بود، آزاد شده و به این کشور بازگشته است. هر چند این دو شهروند به صورت متقابل و همزمان آزاد شده‌اند، اما فرآیند آزادی آن دو بر اساس توافقنامه انتقال محکومان و هر یک به صورت جداگانه به درخواست کشور متبوعش انجام شده است و نه در قالب تبادل زندانی. استفاده از عبارت «تبادل» در پرونده اسدالله اسدی، دیپلمات ایرانی و اولیویه واندکاستیل، شهروند بلژیکی، معمولا از سوی رسانه‌های خارجی با این نیت استفاده می‌شود که وانمود کنند ایران شهروند بلژیکی را به ازای آزادی شهروند خود به گروگان گرفته است.

میانجی‌گری عمان

بر اساس بیانیه‌ای که روز جمعه وزارت خارجه عمان منتشر کرد، سلطنت عمان در آزادی اسدالله اسدی نقش داشت و به آزادی این دو تبعه ایران و بلژیک از زندان‌های دو کشور کمک کرده است. بعدازظهر روز جمعه، وزارت خارجه عمان خبر داد که به دستور سلطان عمان، مسقط به حل‌وفصل مساله میان ایران و بلژیک کمک کرده است و دو تبعه ایرانی و بلژیکی بعد از آزادی از زندان‌های دو کشور به مسقط منتقل شده‌اند و از آنجا به سمت کشور‌های خود پرواز کرده‌اند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران عصر جمعه با انتشار توییتی ضمن اعلام خبر آزادی اسدالله اسدی و بازگشت او به کشور، «از تلاش‌های مثبت سلطنت عمان در این مسیر» تشکر کرد. این تحولات در شرایطی رخ می‌دهد که فردا، قرار است هیثم بن طارق آل سعید، سلطان عمان برای سفر رسمی دو روزه به تهران سفر کند.

مذاکرات فشرده برای توافق انتقال محکومین

وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران و بلژیک در طول ماه‌های گذشته بار‌ها در مورد نحوه اجرای توافقنامه انتقال محکومین که تابستان پارسال میان دو کشور امضا شد، تلفنی رایزنی کرده بودند. آخرین تماس تلفنی دیپلمات‌های ارشد دو کشور دو هفته پیش از آزادی دو تبعه ایران و بلژیک از زندان‌های یکدیگر انجام شد. تابستان سال گذشته بود که یک معاهده انتقال محکومان میان دو کشور امضا شد. در بروکسل، تیرماه پارلمان بلژیک لایحه تبادل محکومان با جمهوری اسلامی ایران را تصویب کرد که اجازه انتقال زندانیان تبعه دو کشور در زندان‌های یکدیگر را می‌داد، اما یک ماه بعد از تصویب این قانون، دادگاه قانون اساسی بلژیک با ادعای احتمال نقض حقوق شاکیان پرونده اتهامی دیپلمات ایرانی، این قانون را تعلیق کرد. نهایتا دادگاه قانون اساسی بلژیک اواخر اسفندماه سال گذشته اعلام کرد که مجوز اجرای مصوبه پارلمان و معاهده تبادل محکومان میان تهران و بروکسل را صادر کرده است. در تهران، این معاهده مردادماه سال گذشته در مجلس شورای اسلامی هم مورد تصویب قرار گرفته بود و آبان‌ماه توسط سید ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور اسلامی ایران برای اجرا به وزارت دادگستری ابلاغ شد. براساس شرایط این معاهده، مفاد آن یک ماه پس از تصویب نهایی در هر دو کشور قابل اجرا خواهد بود. این توافقنامه اجازه می‌دهد که هر یک از دو کشور در صورتی که تبعه‌ای از آن‌ها در کشور دیگر محکوم شده است از کشور دیگر درخواست بدهند که تبعه محکوم‌شده را برای گذراندن ادامه دوران محکومیتش به کشور خود بفرستد. در این شرایط هر فرد براساس قوانین داخلی کشوری که تبعه آن است، در صورتی که اتهامی که به آن محکوم شده است در کشور خودش جرم محسوب شود، محکومیت خود را خواهد گذراند. با توجه به اینکه نه تهران و نه بروکسل اتهام‌های وارده به اتباع خود را در کشور مقابل قبول ندارند، بعید است که این دو فرد در کشور خودشان زندانی شوند.

ورود اسدی و واندکاستیل به تهران و بروکسل

عصر جمعه نخست‌وزیر بلژیک و صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با انتشار تصاویری از رسیدن این دو تبعه ایران و بلژیک به کشورهای‌شان خبر دادند. الکساندر دی کرو، نخست‌وزیر بلژیک با انتشار تصویری از الیور واندکاستیل، در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی توییتر نوشت: «نهایتا آزاد شد. عاقبت در کنار ماست.» کاظم غریب‌آبادی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه نیز که برای استقبال از اسدالله اسدی به فرودگاه امام خمینی (ره) رفته بود، به خبرنگار صداوسیما گفت: «حقوق ایشان چه مطابق حقوق بین‌الملل و چه حقوق بشر بسیار نقض شد. ایشان دیپلمات جمهوری اسلامی ایران در اتریش بودند، طبق اصول حقوق بین‌الملل و کنوانسیون ۱۹۶۱ ناظر بر روابط دیپلماتیک نمی‌توانستند دیپلمات‌ها را بازداشت کنند، به ویژه اگر در یک کشور ثالث و در حال بازگشت به محل ماموریت یا کشور خودشان باشند. هم حکم بازداشتی که دولت بلژیک صادر کرد، هم دستگیری ایشان در آلمان و هم لغو مصونیت دیپلماتیک ایشان در کشور اتریش، همگی خلاف ضوابط حقوقی و بین‌المللی بود.» غریب‌آبادی تصریح کرد: «امیدواریم دستگاه‌های ذی‌ربط به همین تلاش‌ها ادامه دهند تا هر هموطن دیگری که به ناحق و به صورت غیرقانونی در خارج از کشور بازداشت شده، شاهد آزادی آنان نیز باشیم.»

واکنش ایران به آزادی اسدی

ساعتی پیش از ورود اسدالله اسدی به تهران، ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: «اسدالله اسدی در تاریخ ۹ تیر ۱۳۹۷ با طراحی اسرائیل و عاملیت برخی سرویس‌های امنیتی اروپایی، در آلمان به گروگان گرفته شده بود.» وی افزود: «سناریوی اسرائیلی- امریکایی «دروغ بزرگ» با هدف بحران‌سازی در روابط ایران و اروپا روی پرده رفت و این توطئه درست پس از خروج یکجانبه امریکا از توافق برجام صورت گرفت.» سخنگوی دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: «در این زمینه برخی دولت‌های اروپایی تحت‌تاثیر القائات رژیم صهیونیستی و گروهک تروریستی نفاق قرار داشتند و آن‌ها با نقض تعهدات بین‌المللی پس از «بازداشت خودسرانه» دیپلمات ایرانی، او را در دادگاهی نمایشی و کاملا سیاسی و مدیریت‌شده به ۲۰ سال زندان محکوم کردند.» کنعانی تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران از بدو امر با اتخاذ مواضع منطقی و در دفاع از حقوق ایرانیان، ضمن اعلام اعتراض و محکومیت نقض مصونیت دیپلماتیک دیپلمات ایرانی، تمام تلاش خود را برای آزادی این شهروند و دیپلمات ایرانی به کار بست و نهایتا در پی نشست‌های متناوب و مشترک امنیتی و رایزنی وزرای خارجه ایران و بلژیک طی توافقی دوجانبه با دولت بلژیک، آزادی این دیپلمات به گروگان گرفته شده محقق شد.»

محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رییس‌جمهور ایران هم با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی توییتر در واکنش به آزادی اسدی نوشت: «آزادی دیپلمات مقاوم ایرانی اسدالله اسدی یک پیروزی برای ملت ایران است. زمانی که مقامات دولت بلژیک در پارلمان و رسانه لفاظی می‌کردند در گفتگو‌های تلفنی درخواست تعامل بزرگ داشتند. تاکید رییسی این بود که گام اول برای تعامل، آزادی دیپلمات ایرانی است. حالا مسیر باز است.»