تحلیل ۲۰ نظرسنجی در انتخابات رقابتی ترکیه

دیدارنیوز ـ رضا قنبری*: معمولا نظرسنجی‌ها یکی از بخش‌های جذاب انتخابات است. موسسه‌های داخلی و بین‌المللی با نزدیک شدن به موعد رأی گیری‌ها و استفاده از تحلیل داده‌ها سعی در پیش‌بینی چهره پیروز انتخابات دارند و این نوع گزارش‌ها معمولا با استقبال نامزد‌ها و هوادارانشان مواجه می‌شود.

در چند ماه اخیر فضای سیاسی ترکیه هم شاهد انتشار نظرسنجی‌های مختلف بوده و موسسه‌های متعددی به صورت مداوم دیدگاه‌های سیاسی شهروندان را پایش و در رسانه‌ها منتشر می‌کنند.

ستون از سعدآباد تا توپکاپی این هفته با بررسی ۲۰ نظرسنجی مهم یک ماه اخیر ترکیه که به وسیله هشت موسسه مختلف انجام شده سعی در شفاف‌تر کردن فضای سیاسی ترکیه دارد.

۱. پیشتازی اپوزیسیون

یکی از مهم‌ترین اشتراکات نظرسنجی یک ماه اخیر جلو بودن اپوزیسیون در انتخابات مجلس کبیر و ریاست جمهوری است. مثلا منابع غربی، چون رویترز و برخی از رسانه‌های بین المللی آرا مخالفان را حدود ۴۸ تا ۵۰ درصد می‌دانند و فاصله دو طرف را حدود ۵ تا ۷ درصد برآورد می‌کنند و موسسه‌های داخلی، چون متروپل به عنوان یکی از منابع مهم انتشار نظرسنجی، آرای کلیچداراوغلو را حدود ۴۷ و اردوغان را ۴۵ درصد اعلام کرده است. البته برخی از رهبران عدالت و توسعه در گفتگو‌های تلویزیونی بدون ارائه هرگونه مستندی، همواره از پیروزی بدون قید وشرط در دور اول سخن می‌گویند، اما با دقت در سخنان رجب طیب اردوغان در گفتگو با سی ان ان ترک می‌توان بخوبی از امتناع او در ورود به بحث‌های آماری پی برد چه آنکه در مصاحبه با تلویزیون دولتی انتشار نظرسنجی در فضای مجازی را بخشی از کارزار تبلیغاتی رقبا دانست.

۲. مشارکت بالا

یک دیگر از پارامتر‌های مشترک در نظرسنجی‌ها مشارکت بالای مردم در انتخابات پیش رو است و گزینه تحریم معمولا بین ۲ تا ۵ درصد از آرا را شامل می‌شود. خبری خوب برای مخالفان دولت که با توجه به نزدیکی آرا در برخی از انتخابات پیشین، تحریمی‌ها را عامل پیروزی اردوغان می‌دانستند. هر چند گزینه "مردد" همچنان حدود ۵ درصد است، اما معمولا این طیف از رای دهندگان در روز‌های آخر مجاب به حضور در انتخابات شده و بنابراین نرخ مشارکت در انتخابات بهار ۲۰۲۳ حدود ۹۰ درصد پیش‌بینی می‌شود. آماری که از اهمیت صندوق رأی در سرنوشت  سیاسی ترکیه و عمق دموکراسی در این کشور حکایت می‌کند.

۳. شکاف‌های عمیق

طبق نظرسنجی‌های اخیر، پایگاه رای دو ائتلاف رقیب دچار شکاف‌های عمیقی است. در حالی که بخش بزرگی از سکولارها، طبقه متوسط شهری و جوانان از ائتلاف اپوزسیون حمایت می‌کنند، حامیان دولت بیشتر در میان شهر‌های کوچک، روستا‌ها و سنین بالای ۴۰ سال قرار دارند. درصد حمایت زنان ۶۰ در برابر ۴۰ به نفع اپوزیسیون است و گروه‌های مذهبی بصورت یکپارچه حامی اردوغان هستند. طبق نظرسنجی‌ها حدود ۷۰ درصد از کرد‌ها از اپوزیسون حمایت کرده و با توجه به آرا ۲۵ درصدی این اقلیت قومی، کرد‌ها  عاملی تاثیر گذار در انتخابات پیش رو محسوب می‌شوند. رای شهر‌های ساحلی ـ توریستی مانند ازمیر، آنتالیا و استانبول به سمت کلیچداراوغلو گرایش دارند و مناطق مرکزی و جنوب کشور با دیدگاه‌های مذهبی و مشاغلی، چون دامپروری وصنایع کوچک از هواداران اردوغان هستند. شکاف‌های عمیق که قطعا بعد از انتخابات هم ادامه یافته و رئیس جمهور آینده را برای ایجاد دولت وحدت ملی با مشکلات فراوانی روبرو می‌کند.

۴. فاصله نزدیک:

پس از وقوع زلزله در جنوب کشور و توافق احزاب اپوزیسیون بر نامزد مشترک، موج بزرگی در حمایت از کمال کلیچداراوغلو به راه افتاد. به گونه‌ای که حتی منابع خبری اروپا از پیروزی قطعی مخالفان با رای حدود ۵۵ درصد خبر می‌دانند. اما با ورود به کارزار‌های تبلیغاتی کمپین اردوغان فاصله اش را آرام آرام با مخالفان کم کرد. چه آنکه طبق آخرین نظرسنجی‌ها اردوغان تنها با دو درصد اختلاف پشت سر "کمال بِی" ایستاده و با توجه به فرصت یک‌ماهه تا برگزاری انتخابات امکان پیشی گرفتن او در هفته‌های آینده دور از ذهن نیست.

۵. دوئل نهایی:

در چند سال اخیر میزان آرای دو طیف سیاسی اصلی کشور بسیار به هم نزدیک شده است. مثلا در همه‌پرسی تغییر قانون اساسی در سال ۲۰۱۷ اردوغان با برد نزدیک ۵۱ به ۴۹ توانست مخالفان را کنار بزند و در انتخابات ۲۰۱۹ شهرداری‌ها که با مشارکت حدود ۸ میلیون و ۷۰۰ رای دهنده برگزار شد اکرم امام‌اوغلو در دور اول تنها با اختلاف ۱۹ هزار رای به ۲۵ سال سکان‌داری عدالت و توسعه در استانبول پایان داد. رقابت‌های نزدیک و نفس گیر که اهمیت شخصیت، کاریزما و اعتمادبه نفس نامزد‌ها در آن بسیار تعیین کننده است. ویژگی‌هایی که ظاهرا اردوغان در آن‌ها بسیار زبده‌تر است.

پی نوشت: اگر چه پیش بینی انتخابات از همین حالا کمی سخت بنظر می‌رسد، اما معتقدم مخالفان برای پیروزی به یک شوک بزرگ، سورپرایز غیرمنتظره یا اشتباه اردوغان احتیاج دارند و روند نظرسنجی‌ها چندان به نفع کمال کلچداراوغلو پیش نمی‌رود.       

*مترجم و کارشناس مسائل ترکیه