انتخابات ترکیه و آینده مهاجران؛ دیگر کسی منتظر ما نیست!!

دیدارنیوز ـ رضا قنبری*: کمتر از چهل روز دیگر تا انتخابات ریاست جمهوری ترکیه باقی مانده است. کمپین‌های خیابانی، گفتگو‌های تلویزیونی و تیزر‌های تبلیغاتی، فضای رسانه‌ای این کشور را پر کرده و نامزدها، برنامه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود را با رأی دهندگان به اشتراک می‌گذارند. در این میان مشکل مهاجران و پناهجویان یکی از بحث‌های داغ انتخابات است. جدالی که احتمالا بر سرنوشت میلیون‌ها تن از اتباع خارجی حاضر در ترکیه تاثیر فراوان خواهد گذاشت.

از سعد آباد تا توپکاپی در این شماره با نگاهی به مواضع نامزد‌های انتخابات به آینده قوانین مهاجرتی در ترکیه پرداخته است.

***

ترکیه در یک دهه اخیر میزبان طیف گسترده‌ای از مردم منطقه بوده است. ساکنان استان‌های شمال و شمال غربی سوریه پس از جنگ داخلی اسد با مخالفانش و همچنین شماری از ایرانی‌ها برای حفظ ارزش دارایی‌های‌شان در برابر سقوط هزار درصدی ارزش ریال و مردم افغانستان با برآمدن دوباره طالبان، راه چاره را در مهاجرت به ترکیه می‌دیدند. چه آنکه طبق آمار‌های رسمی، ایرانیان در هشت سال گذشته ۱۱ میلیارد دلار در املاک و مستقلات استانبول و آنتالیا سرمایه گذاری کرده و چهار میلیون سوری و صد‌ها هزار افغانستانی اکنون در شهر‌های ترکیه ساکن شده اند...

مجموعه عواملی هستند که سرزمین آناتولی را به بزرگترین خانه مهاجران و پناهجویان در جهان مبدل کرده و طبق گفته اردوغان هزینه ۱۵ میلیارد دلاری را روی دست دولت گذاشته است. اما این مشکل در سه سال اخیر رنگ و بوی جدی تری به خود گرفت. کاهش ۳۰۰ درصدی ارزش لیر و تورم ۸۰ درصدی ناگهان نگاه شهروندان ترک را به سمت هزینه بالای خارجی‌ها چرخاند. اعطای شهروندی در قبال خرید ملک به تورم بی سابقه قیمت مسکن در شهر‌های بزرگ منجر شده و کار سیاه پناهجویان سوری عامل بالا رفتن نرخ بیکاری در استان‌های جنوبی کشور بوده است.

از دیگر سو، تفاوت‌های فرهنگی اعراب با مردم ترکیه و تغییر چهره برخی از محله‌های استابول، خشم طبقه متوسط را برانگیخته. تفاوت‌های که گاهی نتایج خونبار به بار آورد. مثلا در جریان نزاعی خیابانی یک جوان ۱۸ ساله ترک به دست مهاجر سوری تبار کشته شد و مردم با حمله به مغازه خارجی‌ها، نظم عمومی پایتخت را به هم ریختند و هوادران بشیکتاش در استایوم وودافون شعار اخراج پناهجویان سر دادند. در همان روز‌ها کمال کلیچدار اوغلو –که اکنون نامزد مخالفان در انتخابات ریاست جمهوری است- در تویتیر با انتقاد از دولت نوشت "مهمانان خارجی را با دهل و سورنا به خانه هایشان خواهد فرستاد" و منصور یاواش شهردار آنکارا و دستیار فعلی کلیچداراوغلو خواستار "اعلام حالت فوق العاده و اخراج خارجی ها" شد.

در واقع موضع اپوزیسیون در این باره سخت و جدی است. تقریبا تمام مخالفان دولت برنامه‌های فراوانی برای کاهش ورود مهاجران و پناهجویان به کشور دارند و مثلا کلیچداراوغلو چند ماه پیش اعلام کرد در صورت رسیدن به پست ریاست جمهوری به مدت ۵ سال فروش ملک به شهروندان غیر ترک را ممنوع خواهد کرد. چه آنکه هفته پیش در سفر تبلیغاتی به استان مرزی هاتای در جنوب کشور به ایران هشدار داد در صورت سهل انگاری در حفاظت از مرز‌های مشترک، از این پس مهاجران دیپورتی افغانستان را به جای کابل به تهران می‌فرستد. محرم اینجه و سینان اوان هم اگر چه از شانس بسیار کمی برای پیروزی در انتخابات پیش رو برخوردارند، اما مواضع شان درباره خارجی‌ها حتی سخت گیرانه‌تر است و همین اتفاق نظر، عرصه را بر اردوغان تنگ‌تر خواهد کرد.

از دیگر سو دولت عدالت و توسعه که در یک دهه اخیر با تصمیم‌های غلط در جنگ سوریه باعث سرازیر شدن میلیون‌ها پناهجو به کشور شده در یک سال اخیر در پی توافق با بشار اسد و بازگرداندن این مهمانان ناخواسته به کشورشان است. چه آنکه در هفته‌های اخیر مذاکرات چهار جانبه صلح سوریه- ترکیه- روسیه و ایران در مسکو جریان است. از دیگر سو دولت از بهار سال گذشته با ایجاد کف ۷۵ هزار دلار برای پذیرش اقامت، تلاش کرده از ورود مهاجران به شهر‌های بزرگ جلوگیری کند. سیاستی که ظاهرا در ماه‌های آینده سخت گیرانه ادامه خواهد یافت؛ چه آنکه همین حالا از هر شش ساکن استانبول یکی خارجی است و همین نکته قطعا به آرای طبقه متوسط اردوغان ضربه خواهد زد.

با ورود به مناظره‌های تلویزیونی قطعا مشکل خارجی‌ها یکی از بحث‌های داغ انتخاباتی است و بعید به نظر می‌رسد از میان چهار نامزد انتخاباتی ترکیه، کسی از حضور مهاجران و پناهجویان در کشور حمایت و استقبال کند؛ بنابراین در سال‌های آتی یکی از آخرین راه‌های مردم منطقه برای خروج از بن بست خاورمیانه نیز مسدود خواهد شد.   

*مترجم و کارشناس مسائل ترکیه