روابط جمهوری اسلامی با دوکشور قدرتمند چین و روسیه، شراکتی پر زیان برای ایران و پر فایده برای این دو کشور ارزیابی می‌شود، گرچه خیلی دیر شده، اما جمهوری اسلامی بر اساس منافع ملی نیاز به تجدید نظر و بازخوانی روابط خود با چین دارد.
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: چین و روسیه هیچ گاه شرکای خوبی برای ایران نبودند و روابط پر تنش ایران و غرب باعث شد دو اتفاق مرتبط در روابط متقابل بین ایران و دو کشور روسیه و چین بیافتد. یکی اینکه ایران در غیبت غرب نیاز به متحدانی داشت که اولا در عرصه‌های بین‌المللی مثل شورای حکام انرژی هسته‌ای، شورای امنیت سازمان ملل و مجامعی، چون شورای حقوق بشر از او در برابر غرب حمایت کنند و دوم اینکه ایران نیاز‌های اقتصادی، تجاری و بازرگانی خود را از این مسیر مرتفع کند. گرچه بنیان و دستور کار حدوث انقلاب و پس از آن ایجاد جمهوری اسلامی ایران در سال ۵۷، شعار نه شرقی و نه غربی بود، اما روند اتفاقات، معادلات و ملاحظاتی را به جمهوری اسلامی ایران تحمیل کرد که روح این شعار دچار تغییر شده و رویکرد نگاه به شرق را انتخاب کند.
اما این انتخاب به این معنی نبود که هسته مرکزی قدرت از نامطمئن بودن بلوک شرق و شراکت اجباری بی اطلاع باشد، اما راهی جز این نبود. دومین اتفاق یا روی دیگر روابط بین ایران و دو کشور قدرتمند شرق نگاهی بود که آن‌ها به ایران داشتند. برای همه روشن است که روسیه جدید که فرزند روسیه تزاری و شوروی بلشویکی است، هرگز، در هیچ دوره‌ای و حتی در همین دوره حاکمیت جمهوری اسلامی شریکی مطمئن نبوده و همانگونه که ذکر شد، روابط فی مابین به دلیل نیاز مقطعی هر دو سوی ماجرا بوده و هرگاه روسیه لقمه چرب تری یافت، ایران را تنها گذاشت، نشان به آن نشان که روسیه همه قطعنامه‌های خطرناک شورای امنیت در دوره محمود احمدی‌نژاد علیه ایران را امضا کرد. چین هم با اندکی تفاوت در مورد ایران، مانند روسیه عمل کرد.
از مظالم و تعرض‌های تاریخی روسیه تزاری و شوروی نسبت به ایران که بگذریم، این کشور در مسائلی، چون سهم ایران از دریای خزر، نفوذ عجیب در اوپک و نشستن آن کشور به جای ایران تحت عنوان اوپک پلاس و تسخیر بازار انرژی ایران و همچنین سوء استفاده پوتین از ظرفیت ایران در سوریه و مواردی دیگر، خساراتی است که روسیه جدید بر پیکر ایران تحت نظام جمهوری اسلامی وارد کرده است. روسیه راه خسارت زدن به ایران را پیدا کرده و همین اواخر اراده کرد جمهوری اسلامی را وارد بازی اوکراین کند و باقی ماجرا. دور از ذهن نیست روسیه در آینده نزدیک در یک معامله چرب دیگر با غرب با "پوتین" از روی ایران رد شود و بار دیگر انگشتی به علامت پیروزی به ایران نشان دهد.
اما چین! چین گرچه از نظر جغرافیایی از ایران دور است، اما در سال‌های اخیر به کرات از ظرفیت ایران بهره برده و علاوه بر اینکه ایران را بارانداز تولیدات بی کیفیت و دست چندم خود کرده و گفته می‌شود کشتی‌های ماهیگیری آن کشور منابع دریایی ایران در خلیج فارس را جارو و پارو می‌کنند، در آخرین مورد، از تنهایی ایران در عرصه جهانی بهره برد و قراردادی تحت عنوان توافق‌نامه ۲۵ ساله -که جزئیات آن برای ایرانیان پوشیده است- را با جمهوری اسلامی منعقد کرده است. بدیهی است جمهوری اسلامی در شرایطی قرار گرفته است که انگار راهی جر این ندارد.
همانگونه که در مورد روسیه گفته شد و در مورد وجه‌المصالحه قرار گرفتن ایران توسط روسیه در آینده نزدیک ذکری رفت، چین زودتر وارد عمل شد و رییس کمونیست چین در سفری که به خلیج فارس داشت، رسما چشم سمت ایرانش را بست و معاملات وسوسه کننده دنیای عرب موجب شد، شی جین‌پینگ رییس حزب کمونیست و دیکتاتور چین، توهمات اتحادیه عرب در مورد جزایر سه گانه را به رسمت بشناسد.
در بند ۱۲ بیانیه مشترک سران شورای همکاری خلیج فارس و چین که دیروز صادر شد، آمده است: «رهبران از تمامی تلاش‌های مسالمت‌آمیز شامل ابتکار‌ها و پیشنهاد‌های امارات برای رسیدن به راهکار صلح آمیز برای حل مسئله سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، از راه مذاکرات ۲جانبه بر مبنای قوانین بین‌المللی حمایت می‌کنند». تنها بعد از این بیانیه بود که مسئولان سیاسی و دیپلماتیک جمهوری اسلامی به اصطلاح خودی نشان دادند و تک و توک واکنش‌هایی داشتند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در واکنش به بیانیه مشترک کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس و چین گفت: «جزایر سه گانه ابوموسی، تنب کوچک و تنب بزرگ در خلیج فارس، اجزای جدایی ناپذیر خاک پاک ایران است و به این مام میهن تعلق ابدی دارد، در ضرورت احترام به تمامیت ارضی ایران با هیچ طرفی تعارف نداریم».
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بدون اینکه به چین و رئیس جمهور آن کشور اشاره مستقیمی بکند، موضع تاریخی و به حق ایران را تکرار کرد که البته نه عجیب است و نه بدیع. ایران در این رابطه با هیچ شخص و کشوری تعارف ندارد، چه امیرعبداللهیان باشد چه نباشد. این واکنش ضعیف و روتین آقای امیرعبداللهیان در واقع مورد توجه و تعجب کارشناسان قرار گرفت و نقد‌هایی هم به دنبال داشت، چون به گفته این کارشناسان انتظار اعلام موضع قوی‌تری از سوی بلندپایه‌ترین دیپلمات ایران می‌رفت.
حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی هم در جلسه علنی امروز (یکشنبه ۲۰ آذر ماه) مجلس شورای اسلامی، در تذکری شفاهی گفت: «به مسئولان چینی و رئیس جمهور چین هشدار می‌دهم که فریب عکس‌های کوکی کشور‌های حاشیه خلیج فارس را نخورند. هر کسی بخواهد به موضوع جزایر ایرانی ورود کند، با برخورد قاطع جمهوری اسلامی ایران مواجه خواهد شد».
عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: «دولت چین به پیمان شانگ‌های پایبند باشد، چرا که در بند دو پیمان شانگ‌های به تمامیت ارضی ایران اشاره شده است. بهتر بود رئیس جمهور چین با مشاوران خود مشورت می‌کرد و متوجه می‌شد که در اساسنامه پیمان شانگ‌های چه مواردی آمده است».
این تمام واکنش مسئولان اجرایی و تقنینی جمهوری اسلامی ایران بود که البته دور از ذهن هم نبود و اگر انتقادی به آن‌ها در مسائل داخلی وارد هست، اما در رابطه با تمامیت ارضی ایران حداقل در اتخاذ موضع واقعا با کسی شوخی ندارند و باید هم همین طور باشد. البته تنها اعلام موضع کافی نیست و به نظر اصحاب قدرت در ایران باید خیلی زودتر از این متوجه خساراتی که از ناحیه روس و چین متوجه ایران بوده و هست، می‌شدند. دشمنی بی دلیل و دنباله دار جمهوری اسلامی با دنیای توسعه یافته کار ما را به این نقطه کشانده، به گونه‌ای که با توجه به جاری بودن و ادامه دار بودن اعتراضات در ایران، امیدی به بهبود روابط ایران و غرب هم وجود نداشته باشد.
شاید هنوز هم دیر نشده که صاحبان قدرت و تصمیم‌گیران در ایران نسبت به روابط خود با روسیه و چین تجدید نظر کنند و در کنار نگاه تحولگرایانه داخلی بخشی از سرمایه اجتماعی از دست رفته خود را بازگردانده و با تجدید نظر در روابط خود با آمریکا و اروپا بر اساس منافع ملی، چشم انداز روشن‌تری به مردم باهوش ایران بدهند.
