بازگشت «برجام» به اتاق انتظار؟

دیدارنیوز: با پاسخ چهارشنبه هفته گذشته آمریکا به جوابیه ایران درباره متن توافق اتحادیه اروپا نه‌تن‌ها وضعیت احیای برجام روشن نشد که ظاهرا با ابهامات بیشتری توأم شد؛ چراکه از یک‌سو تاکنون جزئیات دقیقی از پاسخ دولت بایدن در دست نیست. درعین‌حال برخی رسانه‌ها مانند العربیه در همان ساعات اولیه چهارشنبه عنوان کردند که آمریکا با هیچ‌کدام از درخواست‌های ایران موافقت نکرده است.

در ادامه علی منتظری از ردشدن سه درخواست ایران در پاسخ آمریکا گفت. این خبرنگار شبکه فرانسوی فرانس۲۴ در تهران نوشت: «خواسته نخست ردشده ایران درباره حفظ توانمندی‌های هسته‌ای‌اش در سطح فعلی است. آمریکایی‌ها مخالف این موضوع و خواستار بازگشت توانمندی‌های هسته‌ای تهران به سطح زمان آغاز برجام یعنی سال ۹۴ هستند. ایران خواهان جمع‌آوری و نگهداری سانتریفیوژ‌های نسل جدید خود در انبار تحت نظارت آژانس است، اما آمریکا خواستار نابودی همه سانتریفوژ‌های مازاد بر آغاز برجام در سال ۹۴ و بازگشت تعداد سانتریفوژ‌های موجود ایران به سطح این زمان است.همچنین ایران درخواست کرده برای توافق، پایان نهایی تحقیقات آژانس درباره ابعاد نظامی احتمالی در فعالیت هسته‌ای تهران از جمله سؤالات درباره منشأ اورانیوم در سه مرکز هسته‌ای ایران اعلام شود، اما آمریکا این موضوع را هم رد کرده است».

البته مرندی، مشاور تیم مذاکرکننده ایران، فورا این اظهارنظر‌ها را رد کرد. به دنبال این گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای، اولیانوف هم اقرار کرد که به احتمال بسیار زیاد مذاکرات برجام طولانی خواهد بود و در نتیجه از توافق در کوتاه‌مدت خبری نیست. نماینده روسیه در مذاکرات برجام در توییتر نوشت: «برخی منابع از احتمال طولانی‌شدن مذاکرات برجام می‌گویند. آن‌ها خبر می‌دهند که آمریکا پاسخ «بله» یا «خیر» قاطعانه نگفته است».

اولیانوف در توییت دیگری که مؤیدی بر گفته‌های قبلی خود بود، دوباره از فرسایشی‌شدن مذاکرات گفت. این دیپلمات روس نوشت: «هرگونه پیشنهاد جدید برای تهیه پیش‌نویس، مذاکرات وین درمورد برجام را به‌طور عینی طولانی می‌کند. ممکن است مایه تأسف باشد، اما شرکت‌کنندگان این حق را دارند که مطابق با رویه عادی دیپلماسی چندجانبه، تغییراتی را در متن درخواست کنند. باید صبور باشیم».

در کنارش سخنگوی کاخ سفید هم پس از ارسال پاسخ واشنگتن تأکید کرد: «بایدن تنها توافقی را می‌پذیرد که در راستای منافع آمریکا باشد». کارین ژان پیر گفت: «بایدن تنها با توافقی موافقت خواهد کرد که در جهت منافع امنیت ملی آمریکا باشد؛ بنابراین ما همیشه گفته‌ایم که دیپلماسی تنها راه برای رسیدن به یک توافق هسته‌ای و بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک است. البته ما همچنان به این گفتگو‌ها ادامه می‌دهیم».

در مقابل برخی از اظهارنظر‌ها خلاف این روند را نشان می‌دهد. کمااینکه وبگاه وزارت امور خارجه آمریکا هم نوشت که ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، در یک کنفرانس خبری بیان کرد: «احیای برجام نه‌تن‌ها در راستای منافع آمریکاست بلکه قدمی مهم برای خاورمیانه است». دیوید بارنیا، رئیس سازمان موساد در اظهاراتی گفت: «ایران به توافق هسته‌ای باز خواهد گشت، زیرا هم تهران و هم واشنگتن منافع راهبردی در آن دارند و اکنون فرصت امضای توافق نزدیک به صددرصد است».

در این بین جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی، درباره مذاکرات برجامی این دوره و آخرین روند احیای توافق گفت: «مذاکرات ایران با پنج کشور غربی یک مذاکرات بسیار پیچیده به لحاظ امنیتی، فنی و سیاسی است. این پرونده تقریبا سه دهه وقت دستگاه دیپلماسی ما و بسیاری از کشور‌های طرف مقابل را گرفته است، اما در مذاکرات اخیر به نظر می‌رسد روی آن چارچوب‌های اصلی که مدنظر طرفین است، توافق حاصل شده است». این نماینده مردم تایباد و تربت‌جام در گفتگو با ایلنا خاطرنشان کرد: «اگر بر چند محور اساسی که شامل تکنولوژی هسته‌ای موجود در ایران، نوع سانتریفیوژها، میزان و درصد غنی‌سازی، نحوه انتقال پول بعد از فروش نفت یا همان راستی‌آزمایی یا ضمانت‌های چندساله‌ای شرکت‌های سرمایه‌گذار است، تکیه کنیم، به نظر من دغدغه‌ها رفع شده است و احتمال اینکه ظرف یک هفته الی ۱۰ روز آینده مذاکرات به یک سرانجامی برسد، بسیار زیاد است».

پیرو این گمانه‌زنی‌های متعدد و متضاد، نورنیوز دیروز جمعه تأکید داشت که مبنای بررسی متن ارائه‌شده به تهران خطوط قرمز و منافع مردم ایران است». این رسانه نزدیک شورای عالی امنیت ملی نوشت: «از دیروز (چهارشنبه) که اعلام شد متن حاوی پاسخ آمریکا به دست ایران رسیده اظهارنظر‌های متعددی در رسانه‌های داخلی و خارجی طرح شده که یا کذب بوده یا غیردقیق و مبتنی بر گمانه‌زنی است. بررسی این متن در تهران آغاز شده و مبنای غیر‌قابل‌تغییر آن خطوط قرمر اعلام شده و منافع مردم ایران است». البته با وجود این موضوعات خوش‌بینی‌ها درباره آینده برجام افزایش یافته است.

بااین‌حال حسین امیرعبداللهیان در جمع ایرانیان مقیم تانزانیا گفت: «روز گذشته (چهارشنبه) پاسخ طرف آمریکایی را دریافت کردیم. در‌حال بررسی و آنالیز دقیق آخرین متنی که روی میز قرار دارد و آخرین پاسخی که روز گذشته دریافت شده هستیم. روی مسائل باقی‌مانده پادمانی بسیار جدی هستیم و به‌هیچ‌وجه حاضر نیستیم در شرایطی که همه طرف‌ها به برجام برمی‌گردند، برخی اتهامات سیاسی و بی‌اساس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه جمهوری اسلامی ایران باقی مانده باشد و آن‌ها بخواهند مثل استخوان لای زخم هر زمان که خواستند این ادعا‌های برخاسته از محیط ناامن‌کننده رژیم صهیونیستی را تکرار کنند. چنانچه بررسی‌های ما به نقطه‌ای برسد که جمع‌بندی تیم کارشناسی ما تأمین منافع ما و رعایت ملاحظات و خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران باشد، گام بعدی جمع‌شدن و حضور وزرای خارجه در وین برای جمع‌بندی گفتگو‌ها و توافقات است و براساس جدول زمان‌بندی که درباره آن بررسی‌های کارشناسی ما در دست اقدام است، امیدواریم بتوانیم به مراحل بعدی هم وارد شویم». وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: «مادامی که از رعایت خطوط قرمز و حصول منافع ملت ایران مطمئن نشویم، هیچ شتاب و عجله‌ای در این موضوع نخواهیم کرد». این در حالی است که تا پیش از ارسال پاسخ آمریکایی‌ها، تهران از تأخیر در ارسال جواب نهایی گلایه داشت.

ناگفته نماند شرایط پنج روز گذشته در سوریه به‌واسطه سلسله حملات ایالات متحده آمریکا و نیرو‌های همسو با ایران و همچنین اقدامات اسرائیل شرایط پیچیده‌تری را برای حصول توافق ایجاد کرده است. به‌خصوص آنکه بسیاری معتقدند این دو مسئله به هم ارتباط دارد. حال باید دید در این فضای مبهم و پیچیده باید شاهد احیای برجام باشیم یا تحولات حکایت از فرسایشی‌شدن و حتی توقف مجدد مذاکرات دارد؟