ریزگرد، طرح‌های تکراری و نتیجه‌ای که حاصل نمی‌شود

دیدارنیوز ـ نسرین نیکنام: چند سال پیش وقتی برای کنترل پدیده ریزگرد ستادی به نام "ستاد ملی مقابله با گرد و غبار" زیر نظر سازمان محیط زیست تشکیل شد تصور همه این بود که با این تدابیر و برنامه‌ها مشکل ریزگردها برطرف می‌شود اما نه تنها مشکلی حل نشد بلکه معضل ریزگردها بیشتر و بیشتر هم شد تا اینکه رییس سازمان محیط زیست ابراهیم رئیسی تصمیم گرفت با اجرای یک طرح جدیدتر البته ذیل همان ستاد به نام طرح ملی "تعیین نقش هر یک از کاربری‌های کشور در گسیل گرد و غبار"! سیاست جدیدی را برای مقابله با ریزگردها در پیش گیرد، هر چند که مفاد این طرح چیز جدیدتری هم ندارد و فقط اسم طولانی را یدک می کشد.

علی سلاجقه، رییس سازمان محیط زیست که وظیفه رونمایی از این طرح را به عهده داشت، اجرای این طرح را یکی از اقدامات مهم ستاد دانست و گفت: همان گونه که چالش گرد و غبار در طولانی مدت و بر اثر شرایط طبیعی و انسانی به وجود آمده است، حل آن هم در کوتاه مدت امکان‌پذیر نیست و نیاز به زمان دارد؛ موضوعی که سلاجقه به آن اشاره کرد همان موضوعی است که سال های سال است همه مهمترین دلیل برای انجام نشدن وظایفشان می‌آوردند.

بهانه‌ای که معاون رئیس جمهور برای محقق نشدن برنامه‌های ستاد ملی مقابله با گرد و غبار مطرح می کند این است که متاسفانه سرعت بیابان‌زایی در کشور به‌قدری زیاد است که هرچقدر سالانه عملیات بیابان‌زدایی در کشور انجام می‌شود، به همان نسبت کانون‌های جدید گرد و غبار شکل می‌گیرند؛ البته او ناتوانی خود را با انتقاد از عملکرد برخی از دستگاه‌های عضو ستاد پوشش داد و تاکید کرد: سازمان حفاظت محیط زیست به مسوول پاسخگویی نقایص کار دیگر سازمان‌ها و دستگاه‌ها تبدیل شده اما از این به بعد چنین نخواهد بود و هر دستگاهی باید اعلام کند در حوزه وظایف خود چه عملکردی داشته است و پاسخگوی آن باشد.

طرحی برای اجرا شدن یا نشدن؟

اینطور که سلاجقه توضیح داده با اجرای این طرح که جامعه دانشگاهی پشتیبان آن است، نیاز داریم نقش هریک از کاربری‌ها در تولید گرد و غبار مشخص شود که خوشبختانه‌ این اتفاق افتاده و برش‌های ملی و استانی هم تهیه شده است. این کار به ما کمک می‌کند وظیفه نظارتی خود را به نحو شایسته‌تری انجام دهیم و از سوی دیگر باید خروجی این طرح ورودی برنامه هفتم توسعه در بحث مقابله با کانون های ریزگرد و کاهش گرد و غبار در کشور باشد.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست برای اینکه تشکیل ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گرد و غبار را موجه جلوه دهد از مدیران این ستاد خواست نتایج تصمیمات و اقدامات خود و ارزشگذاری اقتصادی آن را در کاهش پدیده گرد و غبار و تاثیری که در زندگی مردم داشته است، گزارش کنند.

چندی پیش سلاجقه گفته بود که هفتاد درصد ریزگردها را دارای منشأ خارجی دارد و به طور خاص از کشورهای عراق، سوریه و عربستان نام برده بود روی این موضوع که باید با دیپلماسی محیط‌زیستی برای مهار آنها برنامه‌ریزی کنیم، تاکید داشت، این در حالی است که در داخل کشور هم ۳۵ کانون اصلی گرد و غبار شناسایی شده که با تغییر اقلیم، کاهش بارش‌ها و از بین رفتن حقابه تالاب‌ها افزایش خواهد یافت.

طبق آمار منتشر شده ۲۷۰ میلیون هکتار کانون گرد و غبار در اطراف ایران وجود دارد که ۱۲۷ میلیون تن گرد و غبار تولید می‌کند و نکته مهم‌تر اینکه طبق اطلاعات موجود ۲۶ استان درگیر گرد و غبار هستند حتی اگر بارش‌ها نرمال باشد، مناطقی از مرکز، جنوب شرق، یا شمال شرق و جنوب غرب مستعد گرد و غبار می شوند.

در نهایت کاهش بارش‌ها، سوء مدیریت در مصرف آب و وضعیت کشورهای همسایه موجب شد موضوع ریزگردها و آلودگی هوا به یک مسئله ملی تبدیل شود، مسئله محیط زیست جزو حقوق عامه به شمار می‌رود و از آنجا که ایران از نظر توپوگرافی، اقلیم، خاک شناسی و پوشش گیاهی در منطقه خشک قرار گرفته و با مسائل متعدد زیست محیطی زیادی درگیر است، داشتن برنامه‌های کارآمد و درست می تواند بخش عمده ای از این مشکلات را پوشش دهد.