ریزگردها و عوارض بی‌شمار زیست محیطی

دیدارنیوز: کانون‌های تولید ریزگرد با سیر صعودی در حال افزایش است، فعالیت‌های نامتوازن انسانی دامنه تخریب را گسترش داده است، عموما اجرای پروژه‌ها به دلایل اولویت نگرش اقتصادی، طبیعت و محیط زیست را قربانی منفعت مادی می‌کنند.

انتقال آب به هر دلیل، تغییر مسیر اصلی و طبیعی آب در حوضه‌های آبی، عدم لحاظ کردن نیاز آبی در چرخه طبیعت خصوصا حقابه‌های زیستی تالاب‌ها، توسعه کمی کشاورزی، واگذاری‌های فاقد مدیریت عرصه‌های طبیعی، تخریب پوشش‌های طبیعی، مرتعی، جنگلی، جاده سازی‌ها، برداشت‌های بی‌رویه از منابع طبیعی و آبی زیرزمینی با حفر چاه‌های زیاد بدون نظارت، سدسازی‌های مفرط، خشکاندن مسیر رودخانه‌ها، عدم توجه کافی به پیوست‌های اجتماعی، اقصادی سیاسی و امنیتی در پروژه‌ها از عوامل عمده‌ای به‌شمار می‌رود که تاثیر مستقیم بر تخریب محیط زیست و طبیعت داشته و نهایتا عرصه را برای زندگی انسانی تنگ‌تر می‌نماید، مجموعه اقدامات فوق منجر به آسیب به سرزمین می‌شود.

عدم توجه به راهکار‌هایی که التیام دهنده باشد رهاوردی جز واکنش طبیعت در پی نخواهد داشت. بارگذاری ها‌ی بیش از توان اکولوژی در مناطق و عرصه‌ها بر هم خوردن تعادلات طبیعی را رقم خواهد زد و بخش‌های آسیب‌دیده طبیعت در صورتی که اقدامی جهت بهبودشان وضعیت‌شان انجام نشود پاسخ غیرقابل جبرانی به فعالیت‌های اشتباه انسانی خواهند داد. ریزگرد‌ها عموما ذرات میکرونی با بار آلایندگی بالاست. خصوصا ریزگرد‌های برخاسته از بستر‌های خشک تالابی. متأسفانه به دلیل نوع مدیریت منابع آبی تالاب‌های زنده که شاخصه سلامت مدیریت منابع آب هستند را از دست داده‌ایم، عملا هر کجا تالابی خشکیده نشانه سوء‌مدیریت منابع آبی است، ذرات معلق برخاسته از تالاب‌ها از ماسک‌های معمولی عبور کرده و از طریق ریه‌ها، پوست، چشم وارد بدن می‌شوند، تجمع آلاینده‌ها زمینه‌ساز انواع بیماری‌های لاعلاج یا صعب‌العلاج هستند، تاثیرات ریزگرد‌ها بر اندام گیاهان زراعی، باغی، مرتعی منجر به کاهش محصول، آلودگی محصول، ازبین رفتن گونه‌ها و تنوع زیستی می‌شوند و افزایش سطح بستر کانون تولید ریزگرد در مناطقی که متاثر از ریزگردهاست را در پی دارد.

راهکار‌های زیادی جهت کنترل این چالش پیشنهاد شده است که می‌توان اقدامات را بر اساس تاثیر‌گذاری و کاهش آسیب‌ها با اولویت‌های زمانی، کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت در قالب برنامه‌ریزی کلان در دستور کار قرار داد، موثر‌ترین اقدام کوتاه مدت اطلاع‌رسانی به جامعه جهت پرهیز از هر رفت و آمد غیرضروری مخصوصا کودکان و سالمندان و افرادی که بیماری‌های قلبی، عروقی دارند و استفاده از محافظ‌های تنفسی و پوستی در نهایت کاهش تماس با آلودگی است.

اقدامات میان مدت علاوه بر افزایش آگاهی عمومی همسوسازی مسئولان در راستای همکاری جهت توقف و کاهش اقدامات خطرآفرین، مدیریت منابع آبی و عرصه‌ها خصوصا تالاب‌ها، جنگل‌ها و مراتع، است. اقدامات درازمدت احیای مناطق آسیب‌دیده، اصلاح قوانین، اولویت ارزیابی‌های زیستی و اجتماعی محیطی بر اجرای پروژه‌هاست، آمایش سرزمین باید در دستور کار قرار گیرد. استقرار صنایع آلاینده و آب بر در مناطق خشک و کم آب ممنوع شود، متأسفانه شاهد بهبود وضعیت به دلیل عدم انگیزه کافی از سوی مجموعه‌های اثرگذار نیستیم و طبیعتا این مسامحه بار سنگین مالی بر منابع مالی کشور تحمیل خواهد کرد.

سیروس زارع - فعال محیط زیست و احیاگر تالاب بین‌المللی کمجان