در ادامه بازی‌های سیاسی و دیپلماتیک که از سوی اردوغان در سال‌های اخیر انجام شده، حالا صحبت از مخالفت ترکیه با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو به گوش می‌رسد که به نظر کارت بازی جدید اردوغان است.
دیدارنیوز ـ رضا قنبری*:لشگرکشی پوتین به اوکراین همچنان بحران می‌آفریند. از شورش نان در بغداد و خاموش شدن کوره کارخانه‌های اروپا تا کساد شدن بازار نفت ایران در شرق آسیا. تازه‌ترین بحران سیاسی این جنگ هم سرشاخ شدن ترکیه و آمریکا در ناتو بود. آنکارا این هفته به صورت رسمی با پیوستن فنلاند و سوئد به پیمان آتلانتیک شمالی مخالفت کرد و وقتی بایدن در واشنگتن گفت "هیچ مانعی برای گسترش ناتو وجود ندارد" بازار‌های مالی ترکیه سر ناسازگاری برداشت. چه آنکه در هفته اخیر حدود پانزده درصد از ارزش پول ملی دود شد و حالا برای خرید یک دلار باید ۱۶ لیر در جیب داشته باشید. در این شماره، دلایل تاریخی و نگرانی‌ها امروز ترکیه برای پیوستن اعضای جدید ناتو را بررسی خواهیم کرد.
***
ناتو سی عضو دارد و به دلیل ماهیت نظامی آن، اضافه شدن هر کشور تازه تنها با اجماع همه اعضا انجام می‌گیرد. ترکیه هفتاد سال قبل پس از حضور در جنگ کره به عضویت این سازمان درآمد و حالا دومین قدرت نظامی آن است. در زمان جنگ سرد و کشمکش‌های بی پایان آمریکا و شوروی، ترکیه نقش مهمی در جهت کاهش نفوذ کمونیست‌ها بر شرق اروپا و خاورمیانه برداشت و البته کمک‌های نظامی و اقتصادی آمریکا یکی از ستون‌های اداره کشور در آن دوران بود. اما با فروپاشی شوروی و بر آمدن عدالت و توسعه، اهمیت نظامی ترکیه در غرب رو به کاهش نهاد و در دهه اخیر با پیمان‌هایی چون اس ۴۰۰ روسیه، حتی زمزمه اخراج ترکیه از ناتو به گوش می‌رسید. تجاوز روسیه به اوکراین، اما بازی را چرخاند.
اردوغان طی این مدت اگر چه از تحریم‌ها اقتصادی اروپا علیه مسکو حمایت نکرد، ولی با کمک‌های نظامی-پزشکی به کی‌یف اهمیتش را بار دیگر به غرب نشان داد. حالا، اما خبر پیوستن فنلاند و سوئد به پیمان نظامی ناتو، آنکارا را خشمگین کرده است. حضور تعداد زیادی از سران و حامیان "پ.ک.ک" در این دو کشور و حمایت‌های پنهان و پیدا آن‌ها از کرد‌های سوریه بار‌ها مورد انتقاد دولتمردان آنکارا بوده است. چه آنکه رئیس جمهور پس از نماز جمعه این هفته استانبول، اسکاندیناوی را مهمان‌خانه تروریست‌ها خواند.
***
طبق آمار دادگستری ترکیه ۵۱ نفر از رهبران "پ.ک.ک" از دهه ۹۰ در سوئد پناهنده و حتی برخی شهروند آن کشور شده‌اند و در چند سال اخیر ۳۳ عضو جنبش "فتح الله گولن" پس از اتهام کودتا به آنجا گریخته‌اند. اتهاماتی که البته دادگاه حقوق بشر اروپا هیچگاه آن را نپذیرفته است.
فایل صوتی این مطلب را اینجا بشنوید
از دیگر سو در حافظه تاریخی ترکیه، موافقت با حضور یونان در پیمان آتلانتیک شمالی به عنوان یک اشتباه بزرگ یاد می‌شود. ابتدای دهه ۸۰، یونان که پس از جنگ قبرس در اعتراض به موضع منفعل اروپا از ناتو خارج شده بود برای ورود دوباره به این سازمان اعلام آمادگی کرد و ژنرال‌های آمریکایی که اتفاقا با سران کودتای تابستان ۱۹۸۰ ترکیه روابط نزدیکی داشتند به راحتی از آنکارا چراغ سبز گرفتند. حالا همین موافقت‌نامه به نقطه ضعف بزرگی برای حل مشکلات نظامی-جغرافیایی با یونان بدل شده است. البته مخالفان دولت معتقدند که اردوغان بیش از آنکه قصد ایستادن در برابر غرب را داشته باشد به دنبال امتیاز‌های سیاسی-رسانه‌ای در سال منتهی به انتخابات است و به قول تحلیلگر روزنامه "سوزجو" چند ماه دیگر که اردوغان به عضویت دو کشور تازه رضایت داد رسانه‌های حامی‌اش از او به عنوان رهبر جهان رونمایی خواهند کرد. هرچند سوئد، فنلاند و دیگر اعضای ناتو هم در هفته‌های اخیر بار‌ها در ملاقات‌های حضوری و گفتگو‌های تلفنی بر رفع نگرانی‌های اردوغان تاکید کرده‌اند. خصوصا سوئد که پس از حمله ترکیه به شمال سوریه در سال ۲۰۱۹، آنکارا را تحریم تسلیحاتی کرده و نخست وزیرش در تماس تلفنی دوشنبه با اردوغان از آمادگی این کشور برای قرار دادن "پ.ک.ک" در لیست گرو‌های تروریستی خبر داد. البته ترکیه هم با حفظ کانال‌های ارتباطی مخالفان مسلح را خط قرمز هر توافقی می‌داند.
***
به هرحال حضور قدرتمند رسانه‌ای و مالی حامیان "پ.ک.ک" در آلمان و اسکاندیناوی یکی از نگرانی‌های همیشگی دولتمردان ترکیه در چند دهه اخیر بوده و حالا اردوغان این فرصت را یافته تا با کارت جنگ طلبی پوتین بخشی از گره این کلاف سردرگم را باز کند. موقعیتی طلایی که بعید است ریس جمهور آن را به این راحتی‌ها از دست بدهد.
*روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه
